مدیریت بیماری
جفت سرراهی
جفت، ساختاری است که در رحم شما در حین بارداری به وجود می‌آید تا اکسیژن و موادغذایی را به جنین برساند و مواد زائد را از بدن جنین خارج کند. جفت، از طریق بند ناف به بدن فرزند شما متصل می‌شود. در اکثر بارداری‌ها، جفت به بالا یا کناره رحم متصل می‌شود.
جفت سرراهی زمانی اتفاق می‌افتد که جفت، قسمتی یا کل دهانه رحم( سطح خارجی رحم) مادر را می‌پوشاند. جفت سرراهی میتواند باعث خونریزی شدید در هنگام بارداری و زایمان شود.
علائم و نشانه‌ها
خون روشن واژنی بدون درد درحین نیمه دوم بارداری مهم‌ترین نشانه جفت سرراهی است. بعضی از زنان دچار انقباضات رحمی هم هستند.
در بسیاری از زنان با تشخیص زودهنگام، می‌توان جفت سرراهی را درمان کرد. با رشد رحم، ممکن است فاصله بین دهانه رحم و جفت افزایش یابد.
علل شایع
جفت ممکن است به دلایل مختلف در قسمت پایین رحم یا در مجاورت دهانه رحم قرار داشته باشد. جفت به طور معمول در دوران بارداری حرکت می‌کند، بنابراین زنان در مراحل اولیه بارداری احتمال بیش‌تری برای جفت سرراهی دارند. برخی از زنان در هفته 10 تا 20 بارداری در سونوگرافی جفت سرراهی را مشاهده خواهند کرد. این مشکل در اکثرافراد با افزایش سن بارداری حل خواهد شد.
عوامل تشدید کننده خطر
این بیماری در میان زنانی شایع‌تر است که:
- زایمان کرده‌اند
- در رحم خود زخم دارند مثل آسیب در جراحی‌های قبلی شامل خارج کردن فیبروئید رحم، زایمان سزارین و گشادی و کورتاژ رحم.
- سابقه جفت سرراهی در بارداری قبلی
- دو یا چند قلو بودن جنین
- سن 35 سال یا بیشتر داشتن
- سیگاری بودن
- استعمال کوکائین
عوارض احتمالی
اگر شما مبتلا به جفت سرراهی هستید، پزشک با اقدامات درمانی متفاوت بر شما و جنین نظارت می‌کند تا خطرات جدی این عوارض را کاهش دهد. عوارض شامل:
- خونریزی شدید در هنگام زایمان یا اولین ساعات پس از زایمان
- زایمان زودرس
تشخیص
جفت سرراهی از طریق سونوگرافی در طول آزمایش‌های معمول بارداری یا بعد از مرحله خونریزی تشخیص داده می‌شود. در اکثر موارد جفت سرراهی در سه ماهه دوم بارداری تشخیص داده می‌شود.
تشخیص ممکن است مستلزم ترکیبی از سونوگرافی شکمی و سونوگرافی ترانس واژینال باشد که با یک ابزارعصا مانند که در واژن قرار می‌گیرد انجام می‌شود.
اگر پزشک به جفت سرراهی شک کند، سونوگرافی واژینال را به علت احتمال خونریزی شدید انجام نمی‌دهد. برای اطلاع دقیق از وضعیت جفت در رحم نیاز به سونوگرافی‌های بیشتر است.
زمان مراجعه به پزشک قبل از زایمان
- در صورتی که قبل از زایمان شروع به خونریزی کردید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
- در صورتی که دچار تپش قلب شدید.
- در صورتی که احساس فشار یا انقباض در شکم خود داشتید.
- در صورت احساس درد در قفسه سینه.
- در صورتی که احساس ضعف کنید به حدی که قادر به ایستادن نباشید.
- در صورت مشاهده دیگر علائم نگران کننده.
درمان
درمان جراحی و دارویی برای جفت سرراهی وجود ندارد ولی چندین گزینه برای مدیریت خونریزی که به وسیله این بیماری ایجاد می‌شود وجود دارد. این گزینه ها شامل:
- میزان خونریزی
- مدت زمان باقی مانده از بارداری
- سلامت شما
- سلامت جنین
- موقعیت جفت و جنین
جفت سرراهی در دوران بارداری رفع نمی‌شود و اکثر زنان مبتلا، به سزارین نیاز پیداخواهند کرد. هدف درمان نزدیک کردن زمان زایمان به زمان طبیعی آن است.
برای خونریزی کم یا عدم خونریزی
پزشک ممکن است به شما استراحت توصیه کند که این یعنی پرهیز از فعالیت‌هایی که باعث خونریزی می‌شوند مثل داشتن رابطه جنسی و ورزش
اگر خونریزی ادامه داشت یا بیشتر شد شما نیاز به اقدام اورژانسی در بیمارستان خواهید داشت.
اگر جفت کل گردنه رحم را نپوشاند، ممکن است بتوانید زایمان طبیعی انجام دهید.
برای خونریزی شدید
خونریزی سنگین به توجه سریع و مراجعه به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس نیاز دارد. خونریزی شدید ممکن است به انتقال خون نیاز داشته باشد.
در این عارضه ممکن است به زایمان زودرس نیاز داشته باشید. اگر زایمان قبل از هفته 37بارداری اتفاق بیوفتد پزشک برای کمک به رشد ریه‌های جنین، به شما کورتون تزریق خواهد کرد.
برای خونریزی که متوقف نمی‌شود
اگر خونریزی متوقف نشود و یا جنین دچار مشکلی شود، نیاز به مراجعه اورژانسی به بیمارستان دارید حتی اگر نوزاد نارس باشد.
اقدامات و توصیه‌های قبل از عمل
- از مقاربت خودداری کنید.
- از انجام حرکات ورزشی خودداری کنید.
- در صورت تجویز استراحت مطلق، به دستورات پزشک خود عمل کنید.
- در صورتی که در بیمارستان بستری شدید، علائم حیاتی شما و جنینتان هر چند وقت یک بار توسط پرستار چک می‌شود و شما تا زمانی که کودکتان آمادگی به دنیا آمدن را داشته باشد تحت نظارت خواهید بود. پس از آمادگی کودک برای به دنیا آمدن اقدامات زیر صورت می‌گیرد.
- شب قبل از عمل، شام سوپ میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- در صورت داشتن آرایش و لاک ناخن آن را پاک کنید.
- موهای موضع عمل، قبل از عمل باید تراشیده شود. قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید.
- کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی بیوتیک تزریق می‌شود.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- بعد از شروع حرکات دودی رودهای (دفع گاز ) طبق دستور پزشک رژیم مایعات را شروع کرده و در صورت عدم تحمل (حالت تهوع و استفراغ) به پرستار اطلاع دهید.
- از خوردن غذاهايي كه باعث يبوست، اسهال و استفراغ و نفخ مي شود، اجتناب نمايید.
- بی‌حرکتی پس از عمل میتواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی (تنفس عمیق و سرفه) و چرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- جهت تحرك و فعاليت هر ساعت چند بار از تخت پايين بيايید و قدم بزنید.
- جهت پیشگیری از عوارض بعد از عمل جراحی، تمرینات تنفسی (تنفس عمیق و سرفه ) و ورزش‌های پا را انجام دهید.
- در صورت بروز علائم، سرگیجه، خونریزی شدید، احتباس ادراری، تهوع و استفراغ به پرستار خود اطلاع دهید.
- جهت جلوگیری از ترومبوز ورید عمقی توصیه می‌شود که چند ساعت پس از زایمان به تدریج از تخت خارج شده و با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- در هنگام راه رفتن، سرفه و تنفس عمیق محل بخیه را با دست گرفته یا با بالش ثابت نگه دارید تا از درد در ناحیه عمل جلوگیری نمائید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- بعد از خروج سوند ادراری در صورت عدم ادرار یا ادرار خونی به پرستار اطلاع دهید.
- جهت جبران مايعات از دست رفته و جلوگیری از یبوست و افزایش شیر، مايعات فراوان مصرف نمايید.
- تا 24 ساعت پس از زايمان ممكن است خونريزي در حد قابل توجه وجود داشته باشد و به تدريج از حجم خون كاسته مي‌شود. ترشحات واژن تا يك ماه ديده مي‌شود.
- جهت به حداقل رساندن عفونت‌هاي بيمارستان در مدت بستري، بهداشت فردي اعم از بهداشت ناحيه ادراري، تناسلی و شستشوي دست‌ها با صابون را رعایت نمائید.
- قبل از هر بار شیردهی دست‌ها را با آب و صابون شسته و برای تمیز کردن نوک سینه‌ها فقط از آب ساده استفاده نمایید.
- شیر دادن مکرر به نوزاد باعث جمع شدن رحم و کمتر شدن خونریزی می‌شود.
- داروها (آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت و مسکن برای تسکین درد) طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار به شما داده می‌شود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- خونریزی زایمان را با مصرف مواد غذایی حاوی آهن خون و امگا3 و پروتئین جبران کنید، تخم مرغ، شیر، لبنیات، گوشت، آب گوشت، کباب مرغ، سوپ مرغ، ماهی فراوان مواد حاوی پروتئین هستند. مواد غذایی حاوی آهن عبارتند از: انواع گوشت‌ها (مخصوصاً بوقلمون)، جگر، عدس، زرده تخم مرغ، اسفناج، کشمش و آلوی خشک
- بهتر است هم‌زمان با مصرف مواد آهن دار، میوه‌ها و سبزیجاتی که ویتامین ث دارند مانند: پرتقال، لیمو شیرین، سبزی خوردن، گوجه فرنگی، فلفل دلمه‌ای و نارنگی و موادی که کلسیم دارند بیشتر مصرف شود تا جذب آهن بیشتر شود.
- خوردن چای بعد غذا جزو عادات غلط است زیرا باعث می‌شود جذب آهن کمتر شود.
- از مصرف غذاهای نفاخ و دیر هضم اجتناب کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست رژیم غذایی پرفیبر و مایعات مصرف کنید.
- یک برنامه غذایی سالم و مناسب داشته باشید و از مصرف غذاهای پر کالری و با ارزش غذایی کم خودداری کنید.
- از شکم بند استفاده کنید و سعی کنید روزانه استحمام کنید.
- سعی کنید مرتباً راه بروید، چرا که راه رفتن هم از نفخ شما جلوگیری می‌کند و هم از یبوست.
- پس از بهبودی و با مشورت با پزشک شروع به انجام ورزش‌های روزانه کنید.
- از زور زدن، بلند کردن اجسام سنگین و رانندگی (تا زمانی که پزشک توصیه کرده است) خودداری کنید.
- به خاطر داشته باشید استراحت کافی، در فواصل فعالیت، به تسریع بهبودی دوران پس از زایمان کمک می‌کند.
- كليه داروها از قبيل آنتي بيوتيك و مسكن را كه پزشك تجويز كرده است را به موقع مصرف كنيد.
- لباس زیر را روزانه تعویض و از لباس‌های زیرنخی استفاده کنید. از پوشیدن لباس‌های حاوی الیاف مصنوعی و جوراب شلوارهای تنگ و پلاستیکی خودداری کنید.
- تا 4 هفته پس از زایمان بهتر است از انجام مقاربت خودداری کنید.
مراجعه به پزشک
- 10-7 روز بعد، جهت کشیدن بخیه به پزشک معالج مراجعه نمائید.
- در صورت قرمزی یا ترشحات چرکی از محل برش جراحی به پزشک معالج و یا درمانگاه مراجعه نمائید.
- در صورت خونریزی شدید یا ترشحات بد بوی واژینال، تب و لرز، رنگ پریدگی، درد ساق پا، سرگیجه، علائم شوک (سردی اندام‌ها، تنفس تند، گیجی و سر درد)، اختلال در دفع ادرار و اجابت مزاج به پزشک مراجعه نمائید.
