مدیریت بیماری
شکستگی لگن
شکستگی لگن یک آسیب خطرناک است که پیامدهای جدی به دنبال دارد که بسیار تهدید کننده نیز می‌باشد. خطر شکستگی لگن با افزایش سن بیش‌تر می‌شود.
سالمندان بیش از دیگران در معرض خطر شکستگی لگن هستند، زیرا استخوان‌ها با افزایش سن ضعیف می‌شوند. مصرف داروها، بینایی ضعیف و مشکلات تعادلی نیز میزان خطر این شکستگی را افزایش می‌دهد.
شکستگی لگن تقریبا همیشه نیاز به جراحی ترمیمی یا جایگزینی دارد که پس از آن فیزیوتراپی نیز انجام می‌شود. اقداماتی برای حفظ تراکم استخوان و جلوگیری از افتادن لازم است و به این ترتیب از شکستگی لگن پیشگیری می شود.
علائم و نشانه‌ها
علائم و نشانه‌های شکستگی لگن عبارتند از:
- عدم توانایی برای حرکات بلافاصله پس از شکستگی
- درد شدید در ناحیه‌ی لگن یا ران
- ناتوانی در تحمل وزن در ناحیه‌ی لگن آسیب دیده
- سفتی، کبودی و التهاب در ناحیه‌ی لگن
- کوتاه شدن پا در قسمت لگن آسیب دیده
- خارج شدن پا در قسمت آسیب دیدگی لگن
علل شایع
یک آسیب شدید مانند تصادف اتومبیل ممکن است باعث شکستگی لگن شود که این مشکل در هر سنی اتفاق می‌افتد. در بزرگسالان شکستگی لگن ناشی از افتادن از ارتفاع است. در افرادی که دارای استخوان‌های ضعیف هستند، شکستگی لگن به سادگی و براثر پیچ خوردگی پا اتفاق می‌افتد.
عوامل تشدید کننده خطر
میزان شکستگی لگن به طور قابل ملاحظه‌ای با افزایش سن بیش‌تر می‌شود که علل آن عبارتند از:
- کاهش تراکم استخوان و توده‌ی عضلانی
- مشکلات بینایی و تعادل که باعث افتادن و آسیب دیدگی فرد می‌شود.
دیگر عواملی که خطر شکستگی لگن را افزایش می‌دهند، عبارتند از:
- جنسیت
اکثر شکستگی‌های لگن در خانم‌ها اتفاق می‌افتد. زنان خیلی زودتر و سریع‌تر تراکم استخوانی خود را از دست می‌دهند. بخشی از آن به دلیل کاهش سطح استروژن است که در یائسگی بروز می‌کند. با این حال مردان نیز گاهی بطور خطرناکی دچار کمبود در سطح تراکم استخوانی می‌شوند.
- بیماری مزمن
اختلالات غدد درون ریز، مانند پرکاری تیروئید، منجر به شکستگی استخوان می‌شوند. اختلالات روده که ممکن است میزان جذب ویتامین دی (D) و کلسیم را کاهش دهند نیز ممکن است میزان شکستگی استخوان‌ها را افزایش دهد.
- برخی داروها
داروهای کورتیزونی اگر مدت طولانی مصرف شوند، ممکن است باعث ضعیف شدن استخوان‌ها شوند. برخی داروها نیز باعث خواب آلودگی می‌شوند و خطر سقوط را افزایش می‌دهند.
- مشکلات تغذیه‌ای
کمبود کلسیم و ویتامین دی (D ) در رژیم غذایی منجر به کاهش تراکم استخوانی شده و خطر شکستگی استخوان را در سنین بالا افزایش می‌دهد.
- اختلالات خوردن
از جمله بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی با محروم کردن بدن از مواد مغذی ضروری برای ساخت استخوان، به اسکلت بدن آسیب می‌رسانند.
- عدم فعالیت بدنی
ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، به تقویت استخوان‌ها و عضلات کمک می‌کنند و میزان سقوط و احتمال شکستگی را کاهش می‌دهند. اگر به طور مرتب این ورزش‌ها انجام نشود، تراکم استخوان کمتر و در نتیجه استخوان‌های ضعیف‌تر خواهند شد.
- مصرف الکل و تنباکو
هر دوی این‌ها عواملی هستند که با فرایندهای طبیعی استخوان سازی تداخل دارند و در نتیجه تراکم استخوان کم می‌شود.
عوارض احتمالی
شکستن لگن میزان استقلال فرد را کم کرده و حتی ممکن است باعث کوتاه شدن عمر شود. حدود نیمی از افرادی که دچار شکستگی لگن می‌شوند، قادر به داشتن زندگی مستقل نخواهند بود.
اگر شکستگی لگن برای مدت طولانی توانایی تحرک فرد را بگیرد، عوارض آن عبارتند از:
- بروز لخته‌های خون در پاها و ریه‌ها
- زخم بستر
- عفونت مجاری ادراری
- ذات الریه
به علاوه از دست دادن توده‌ی عضلانی، خطر سقوط و آسیب دیدگی را افزایش می‌دهد. همچنین افرادی که دچار شکستگی استخوان شده‌اند، در معرض ضعف استخوان‌ها و سقوط‌های بیش‌تر هستند و در نتیجه خطر شکستگی‌های بیش‌تر لگن وجود دارد.
تشخیص
معمولا بر اساس علائم و وضعیت غیرطبیعی لگن و پا، پزشک می‌تواند شکستگی لگن را تشخیص دهد. معمولا اشعه ی ایکس به تأیید تشخیص کمک می‌کند و محل دقیق شکستگی را نیز مشخص می‌کند.
اگر اشعه‌ی ایکس شکستگی را نشان ندهد اما درد همچنان وجود داشته باشد، پزشک ام آر آی یا اسکن استخوان را توصیه خواهد کرد و به دنبال پیدا کردن ترک خوردگی استخوان خواهد بود.
اکثر اوقات شکستگی استخوان در یکی از دو موقعیت استخوان‌های بلند که از لگن به زانو کشیده می‌شوند (ران یا فمور)، اتفاق می‌افتند.
درمان
درمان شکستگی لگن معمولا شامل جراحی، توانبخشی و مصرف دارو می‌باشد.
- جراحی
نوع جراحی که انجام می‌شود به طور کل بستگی به موقعیت و شدت شکستگی، چگونگی تراز استخوان‌ها، سن و سال فرد آسیب دیده و شرایط جسمی وی بستگی دارد. گزینه‌های جراحی عبارتند از:
- ترمیم داخلی با استفاده از پیچ
پیچ فلزی وارد استخوان شده تا استخوان شکسته را کنار یکدیگر نگه دارد و به بهبود شکستگی کمک کند. گاهی اوقات پیچ‌ها به یک صفحه‌ی فلزی متصل می‌شوند که پایین استخوان ران قرار می‌گیرند.
- جایگزینی جزئی مفصل ران
اگر بخش‌های انتهایی استخوان شکسته از جای خود خارج شده یا آسیب دیده باشند، جراح آن را خارج کرده و یک فلز جایگزین آن می‌کند (پروتز).
- تعویض کل ران
تعویض کامل لگن می‌تواند گزینه‌ی خوبی باشد برای فرد مبتلا به آرتریت یا افرادی که قبلا دچار آسیب مفصلی بوده‌اند، اگر خونرسانی به بخش توپ مفصل لگن در زمان شکستگی مختل شده باشد، پزشک جایگزینی جزئی یا کامل ران را توصیه خواهد کرد. نوع آسیب که اغلب شکستگی استخوان ران است و در افراد مسن رخ می‌دهد، معمولا به خوبی درمان نمی‌شود.
- توانبخشی
تیم مراقبت احتمالا یک روز پس از جراحی به بیمار کمک می‌کنند که وی از تخت خارج شود و حرکت کند. فیزیوتراپی در درجه‌ی اول بر روی طیف وسیعی از تمرینات تقویتی و جنبشی تمرکز می‌کند. بسته به نوع جراحی و کمک‌هایی که در خانه به بیمار می‌شود، ممکن است بیمار از بیمارستان به مرکز مراقبتهای ویژه منتقل شود.
در مراقبتهای خاص و مراقبت در خانه، متخصص کار درمانی به بیمار روش‌هایی را برای انجام کارهای روزمره و شخصی خود آموزش می‌دهد. متخصص کاردرمانی در صورت نیاز استفاده از ویلچر یا واکر را توصیه می‌کند.
- دارو درمانی
برخی از افرادی که دچار شکستگی لگن می‌شوند، ظرف دو سال پس از اولین شکستگی، دچار شکستگی دوم در ناحیه‌ی لگن خواهند شد. دارو بیس فسفونات‌ها خطر شکستگی دوم لگن را کاهش می‌دهد.
اکثر این داروها به صورت خوراکی مصرف می‌شوند و دارای عوارضی هستند که ممکن است تحمل آن‌ها مشکل باشد. برخی از این عوارض عبارتند از رفلاکس اسید معده و التهاب مری. برای پیشگیری از این عوارض، پزشک مصرف درون وریدی بیس فسفونات‌ها را توصیه می‌کند.
بیس فسفونات‌ها به طور کل برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی توصیه نمی‌شوند. به ندرت پیش می‌آید که مصرف طولانی مدت بیس فسفونات باعث درد و التهاب در فک، بروز مشکلات بینایی و یا شکستگی غیرطبیعی لگن شود.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- در صورت مصرف آسپرین یا سابقه بیماری‌های خونی پزشک خود را مطلع سازید.
- شب قبل از عمل، شام سوپ میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- موهای موضع عمل، قبل از عمل لازم است تراشیده شود.
- در صورت داشتن آرایش و لاک ناخن آن را پاک کنید و زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید.
- کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و …) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- ممکن است جهت سهولت در دفع ادرار، سوند ادراری برای شما گذاشته شود.
- در صورت داشتن سابقه بیماری، سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید که تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- گاهی در فاصله زمانی بين پذيرش بيمار در بيمارستان و زمان عمل (طبق نظرپزشك) از روش كشش استفاده می‌شود، برای دور نگه داشتن سر استخوان ران از حفره لگن و با عمل جراحی در شكستگی‌های استابولوم، شكستگی با وسايلی مانند پيچ و پلاك بی‌حركت می‌شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل برای شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی‌بیوتیک تزریق می‌شود.
- بی‌حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی (تنفس عمیق و سرفه) و چرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- طبق دستور پزشک، بعد از شروع حرکات دودی روده‌ای (دفع گاز) رژیم مایعات را شروع کرده و در صورت عدم تحمل (حالت تهوع و استفراغ) به پرستار اطلاع دهید.
- در صورت تحمل به تدریج با نظر پزشک می‌توانید از سایر مواد غذایی استفاده کنید.
- مصرف رژيم غذايی با فيبر زياد و مايعات می‌تواند سيستم گوارشی را تحريك و از ايجاد يبوست و نفخ جلوگيری كرده و به بهبود اشتها كمك کند.
- بی‌حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها وافزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی وچرخش اندام سالم را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- جهت بهبود گردش خون و جلوگيری از ايجاد عوارض بايد هر چه سريع‌تر پس از اجازه پزشك معالج با كمك ازبستر خارج شده و با حمايت راه بروید فعاليت بايد از كم شروع و بتدريج به مدت ودامنه آن افزوده گردد تا سبب خستگی شما نشود. در شروع حركت می‌توانید، از عصا و واكر استفاده کنید.
- تنفس عميق و سرفه كمك به بهبود وضعيت تنفسی كرده و از ایجاد عفونت‌های تنفسی (پنومونی) و سایر مشکلات تنفسی جلوگيری می‌کند. فيزيوتراپی تنفسی مانند باد كردن بادكنك را روزي 3-2 بار انجام دهید.
- در درمان غیرجراحی با استفاده از نیروی کششی بايد به مدت طولانی كه معمولاً حدود سه ماه است در همين وضعيت باقی بمانید تا قطعات شكسته شده جوش بخورند و در تمام اين مدت وزنه ها به پای شما متصل می‌باشند.
- از بازكردن كشش اسكلتی درحين جابجايی و … اجتناب کنید زیرا موجب جابجايی مجدد شكستگی به علت حركات مكرر قطعات شكسته شده و در روند جوش خوردن شكستگی اختلال جدی ايجاد می‌كند.
- در چند هفته اول بعد از شكستگی، بايد به طور مرتب مچ هر دو پای خود را به بالا و پايين حركت دهید. هدف از اين كار افزايش جريان خون در ساق است تا بدين وسيله از ايجاد لخته در وريدهای عمقی ساق پيشگيری شود.
- حركاتی را كه توسط پزشك يا فيزيوتراپ به شما آموزش داده شده است به طور مرتب انجام دهید تا مفاصل دچار خشكی نشوند.
- با رعايت بهداشت فردی و نظافت محل عمل و دوری از تماس با افراد سرماخورده از خود حفاظت کنید.
- در صورت سونداژ، كيسه ادرار را بالاتر از سطح بدن قرار ندهید زيرا ادرار آلوده وارد مثانه شده و باعث عفونت مثانه می‌شود.
- پس از خارج كردن سوند ادراری، تخليه ناقص مثانه در اثر وضعيت خوابيده در تخت می‌تواند سبب عفونت ادراری گردد لذا مقدار كافی مايعات مصرف كرده و هر 3 ساعت يكبار ادرار كنید و در صورت بروز تب يا سوزش و درد در هنگام ادرار كردن اطلاع دهید.
- درد شدید را که با مسکن و روش‌های آرام سازی و … تسکین نمی‌یابد به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- درصورت استراحت در بستر، داروها ضد انعقادی برای جلوگيری از لخته شدن خون در وريدهای اندام‌های تحتانی داده می‌شود.
- دستورات دارویی (آنتی‌بیوتیک و مسکن) طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار تجویز می‌شود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- جهت ترميم سريع‌تر محل زخم و استخوان، از رژيم غذايی پرپروتئين، پر كالری و سرشار از ويتامين استفاده کنید مصرف سبزيجات و مركبات و آب ميوه هایتازه حاوی ويتامين C ، می‌تواند به بهبود سريع‌تر زخم، رفع يبوست و بهبود اشتها كمك كند.
- از مواد غذایی حاوی ويتامين‌هایE ،B6 ،K ،D و C استفاده کنید زیرا در تشكيل جوشگاه شكستگی و درسرعت جوش خوردن شكستگی نقش مهمی دارند.
- از مصرف مواد غذایی کافئین‌دار (قهوه، نوشابه و …) اجتناب کنید زیرا باعث افزايش دفع كلسيم از ادرار می‌شوند و جوش خوردن را به تاخير می‌اندازند.
- مصرف شير و لبنيات را) در بيمارانی كه مدت زيادي در بستر باقی می‌مانند( به علت احتمال ايجاد سنگ‌های ادراری محدود کنید.
- مصرف رژيم غذايی با فيبر زياد و مايعات می‌تواند سيستم گوارشی را تحريك و از ايجاد يبوست و نفخ جلوگيری كرده و به بهبود اشتها كمك كند.
- مايعات كافی مصرف كنید و از عفونت ادراری جلوگیری نمایید.
- در چند هفته اول بعد از شكستگی، بايد به طور مرتب مچ هر دو پاي خود را به بالا و پايين حركت دهید. بعد از جوش خوردن شكستگی بايد نرمش و فيزيوتراپی تا مدت‌ها ادامه يابد تا حركت مفصل به حالت اوليه برگردد.
- پس ازجراحی می‌توانيد با عصای زير بغل يا توسط واكر راه بروید ولی نبايد تا زمانی كه پزشك اجازه نداده، اندامی را كه جراحی شده است به زمين بگذارید.
- درصورت عمل جراحی، محل برش جراحی بايد تميز و خشك نگه داشته شود و پانسمان به روش استريل و درفاصله زمانی توصيه شده از طرف پزشك، تعويض گردد. بخيه ها معمولاً بعد از دو تا سه هفته از جراحی خارج می‌شوند.
- درصورت استفاده از كشش، جهت جلوگيری ازجابجايی قطعات شكسته، وزنه‌ها وكشش اسكلتی را نبايد از پای خود بازكنيد )كشش بايد مداوم اعمال گردد).
- پس ازجراحی در شكستگی‌های اطراف مفصل ران جهت جلوگيری از در رفتگی مفصل، بايد زانوها را از هم جدا نگه داشته و در هنگام خواب يك بالش بين پاهای خود قرار دهید.
- از انداختن پاها روی هم و خم كردن مفصل ران بيش ار 60 درجه اجتناب كنید. و وقتی در تخت به پشت می‌خوابید برای راحتی بيش‌تر يك بالش را در زير زانوهای خود قرار دهید يا وقتی به شانه طرف سالم می‌خوابید می‌توانید يك بالش را بين ساق‌های خود قرار دهید.
- مقدار كافی مايعات مصرف كرده و هر 3 ساعت يكبار ادرار كنند و در صورت بروز تب يا سوزش و درد درهنگام ادرار كردن به پزشك مراجعه كنید.
- جهت تامين سلامت پوست بايد مكرراً وضعيت پوست را در نقاط فشاری ) پاشنه، شانه‌ها و … (كنترل كنيد.
- از باقی ماندن در يك وضعيت بيش از 2 ساعت خودداری کنید و روزانه پوست را از نظر قرمزی، سائيدگی و تورم كنترل و هر چه سريع‌تر فعاليت خود را از سرگرفته و از تخت خارج شوید.
- عدم چين خوردگی ملحفه‌ها و رطوبت آن‌ها حائز اهميت است و از وسايل حفاظتی برای تسكين فشار و تشك‌های مواج و … استفاده کنید.
- با تنفس عميق وسرفه كمك به بهبود وضعيت تنفسی كرده و از ايجاد پنومونی و ساير مشكلات تنفسی جلوگيری کنید.
- از مصرف دخانيات و الكل اجتناب کنید زیرا دخانيات باعث می‌شود مواد غذايی و ديگر عوامل موثر به محل جوش خوردگی كم‌تر برسد و در نتيجه شكستگی ديرتر جوش بخورد و يا اصلاً جوش نخورد.
- درصورت استراحت در بستر، داروهای ضدانعقادی برای جلوگيری از لخته شدن خون در وريد های اندام‌های تحتانی داده می‌شود.
- به دلیل مصرف داروهای ضدانعقادی، آزمايشات خون (PT – PTT- CBC) طبق دستور پزشك به طور منظم انجام دهيد.
- از ريش تراش برقی، مسواك نرم استفاده کنید و در صورت نياز به تزريقات محل آن را به مدت ده دقيقه فشار دهيد.
- كارت هويت پزشكی مبنی بر مصرف داروی ضد انعقاد را هميشه همراه داشته باشيد.
- داروهای تجويز شده از طرف پزشك معالج ) آنتی‌بيوتيك‌ها، ضدانعقادها، ضد دردها، ضد التهاب و…) بايد در فاصله زمانی معين مصرف گردد. بدون دستور پزشك داروی خود را قطع نكنيد و از مصرف خودسرانه دارو خودداری كنيد.
زمان مراجعه بعدی
- در صورت وجود هرگونه قرمزی، تورم، حساسيت و يا ترشح چركی از محل زخم و يا بروز تب، سريعاً به پزشك معالج مراجعه كنيد. درشكستگی اطراف مفصل ران در صورت مشاهده كوتاهی اندام، چرخش داخلی يا خارجی، درد شديد لگن و عدم توانايی حركت در اندام كه ممكن است دال بر در رفتگی پروتز باشد به پزشك معالج خود مراجعه كند.
- در صورت وجود هر گونه قرمزی، تورم، حساسيت و يا ترشح چركی از محل زخم و يا بروز تب، سريعاً به پزشك معالج و مراکز درمانی مراجعه كنيد.
- خونريزی از بينی و لثه و خلط خونی، وجود خون در ادرار، مدفوع قرمز يا قيری رنگ، خونريزی طولانی ازمحل‌های بريدگی، خونريزی قاعدگی زياد، كبودی روی پوست، تب و لرز، خستگی، زخم گلو، تهوع و استفراغ و … را به پزشك اطلاع دهيد.
