عفونت گوش، نوعی عفونت باکتریایی و یا ویروسی است که بر گوش میانی، فضای پر از هوای پشت پرده گوش (که شامل استخوان‌های لرزان کوچک است) اثر می‌گذارد. کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

عفونت گوش در بیشتر موارد دردناک است که به دلیل تورم و ایجاد مایعات در گوش میانی به‌وجود می‌آید. از آنجایی که این بیماری خودبه‌خود درمان می‌شود، درمان با مدیریت درد و ارزیابی مشکل آغاز می‌شود.

معمولاً عفونت گوش در کودکان زیر 6 سال بروز می‌کند و انواع شدید آن باید با آنتی‌بیوتیک درمان شود. اختلالات بلند‌مدت ناشی از این بیماری مانند بروز دائمی ‌مایعات در گوش میانی، عفونت‌های دائمی‌ و یا مکرر می‌توانند باعث بروز مشکلات شنیداری و سایر موارد شوند.

علائم و نشانه‌ها

• نشانه‌های عفونت گوش در کودکان عبارتند از :
• درد گوش به‌خصوص در هنگام خوابیدن
• دشواری در خوابیدن
• گریه بیش از حد
• افزایش میزان کج‌خلقی
• دشواری در شنیدن و یا واکنش به صداها
• عدم تعادل
• تب 38 درجه سانتی‌گراد به بالا
• سردرد
• از دست دادن اشتها

علل شایع

عفونت گوش به دلیل ویروس و یا باکتری در گوش میانی بروز می‌کند و این عفونت بیشتر ناشی از سایر بیماری‌ها همانند سرماخوردگی، آنفولانزا و یا آلرژی است که می‌تواند سبب گرفتگی و تورم راه بینی، گلو و لوله‌های شنوایی گوش شود.

تورم و التهاب و خلط در این لوله که ناشی از عفونت تنفسی و یا آلرژی است می‌تواند این لوله را مسدود کند و باعث تجمع این ماده در گوش میانی شود. عفونت باکتریایی و یا ویروسی باعث بروز نشانه‌های عفونت گوش می‌شود.

این بیماری بیشتر در کودکان بروز می‌کند که به دلیل نازکی و حالت افقی لوله شنوایی گوش در آن‌ها می‌باشد و این عوامل احتمال انسداد را افزایش داده و تخلیه را دشوار می‌کنند.
لوزه سوم، دو غشای کوچک در پشت بینی هستند که به نظر می‌رسد نقشی در فعالیت سیستم‌ایمنی داشته باشند. این عملکرد باعث می‌شود تا آن‌ها به میزان زیادی در برابر عفونت و التهاب آسیب‌پذیر باشند.
از آنجایی که لوزه سوم به دهانه‌ی لوله شنوایی (لوله استاش) نزدیک است، التهاب و یا بزرگی آن‌ها می‌تواند لوله را مسدود کند و به عفونت گوش میانی منجر شود. این مورد بیشتر باعث بروز عفونت گوش در کودکان می‌شود، زیرا لوزه سوم آنها بزرگ‌تر و فعال‌تر است.
مواردی که به عفونت گوش مرتبط می‌باشند و یا منجر به مشکلات مرتبط گوشی می‌شوند، عبارتند از:

• التهاب و تجمع مایعات در گوش داخلی است که بدون عفونت ویروسی و یا باکتریایی بروز می‌کند. در این حالت بروز مایعات پس از بهبود عفونت همچنان پا برجاست و یا می‌تواند بر اثر اختلال عملکرد و یا انسداد غیرعفونی لوله بروز کند.
• عفونت گوش دائمی ‌است که به پارگی و یا ایجاد سوراخ در پرده گوش منجر می‌شود.

عوامل تشدیدکننده خطر

عوامل تشدید کننده این بیماری عبارتند از:

• سن: کودکان بین 6 ماه تا 2 سال بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند که به دلیل اندازه و شکل لوله‌ی شنوایی و سیستم ایمنی ضعیف آن‌ها می‌باشد.
• مراکز گروهی نگهداری از کودک: کودکانی که در مراکز به صورت گروهی نگهداری می‌شوند، بیشتر از کودکانی که در خانه هستند، در معرض ابتلا به این بیماری می‌باشند زیرا آن‌ها بیشتر در معرض عفونت هستند.
• تغذیه کودک: کودکانی که از شیشه شیر می‌خورند، به‌خصوص آن‌هایی که در حالت خوابیده این کار را انجام می‌دهند، بیشتر از کودکانی که از پستان مادر شیر می‌خورند، در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
• عوامل فصلی: این بیماری بیشتر در طی پاییز و زمستان بروز می‌کند که سرماخوردگی و آنفولانزا رایج است. افراد مبتلا به آلرژی‌های فصلی، بیشتر در طی فصل‌های پر گرده به عفونت گوش مبتلا می‌شوند.
• کیفیت پایین هوا: قرارگیری در معرض دود دخانیات و یا میزان بالایی از هوای آلوده می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.

عوارض احتمالی

• اختلال در شنوایی: یکی از حالت‌های رایج در این بیماری، مشکلات شنیداری خفیف است که به صورت گاه ‌و بیگاه بروز می‌کند و پس از رفع بیماری، نیز از بین می‌رود. وجود عفونت و یا مایعات به صورت دائمی ‌در گوش می‌تواند منجر به مشکلات شنیداری جدی شود. در صورتی که پرده گوش و یا سایر ساختار‌های گوش به صورت جدی آسیب ببیند، امکان ناشنوایی وجود دارد.
• تأخیر در به حرف افتادن و یا مهارت‌های کودک: در صورتی که قدرت شنیداری به صورت موقت و یا دائمی ‌اختلال پیدا کند، امکان بروز تأخیر در حرف زدن و مهارت‌های اجتماعی و پیشرفتی کودک وجود خواهد داشت.
• شیوع عفونت: عدم درمان عفونت و یا آن‌هایی که پاسخ مناسبی به درمان‌ها نمی‌دهند، می‌توانند به غشای اطراف شیوع پیدا کنند.
• پارگی پرده گوش: در بیشتر موارد این پارگی در طی 72 ساعت بهبود می‌یابد ولی در بعضی موارد به جراحی نیاز است.

تشخیص

پزشک می‌تواند با توجه به علائم و یا معاینه جسمی، عفونت گوش میانی و یا سایر بیماری‌ها را تشخیص دهد. همچنین پزشک با استفاده از گوشی طبی به ضربان قلب کودک گوش می‌دهد.

• اتوسکوپ بادی

این دستگاه تنها وسیله تخصصی برای تشخیص عفونت گوش است و به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل گوش و میزان مایعات پشت پرده گوش را مشاهده کند. با این دستگاه، معمولاً پزشک هوا را در خلاف جهت پرده گوش هدایت می‌کند و این حرکت هوا می‌تواند باعث حرکت پرده گوش هم شود. در صورتی‌که گوش میانی با مایع پر شده باشد، حرکت پرده گوش خیلی کم خواهد بود و یا اصلاً حرکت نخواهد کرد.

در صورتی که پزشک از تشخیص انجام گرفته مطمئن نباشد و یا درمان‌های انجام گرفته مؤثر نباشند و یا فرد به بیماری‌های دیگر هم مبتلا باشد، او از سایر روش‌های تشخیصی استفاده می‌کند که عبارتند از:

• تیمپانومتری: این آزمایش میزان حرکت پرده گوش را مشخص می‌کند. این دستگاه کانال گوش را مسدود می‌کند و فشار هوای داخل آن را تنظیم می‌کند و باعث می‌شود تا پرده گوش حرکت کند. این دستگاه میزان حرکت پرده گوش را مشخص می‌کند و فشار داخل گوش میانی را به صورت غیرمستقیم اندازه‌گیری می‌کند.
• بازتاب صوتی: این دستگاه مشخص می‌کند که چه میزان صدای فرستاده شده از دستگاه به سمت پرده گوش برمی‌گردد. نوعی مقیاس غیرمستقیم از مایعات گوش میانی است. به طور معمول، پرده گوش بیشترین میزان صدا را جذب می‌کند ولی هرچه فشار بیشتر باشد، مایع داخل گوش میانی بیشتر می‌شود و پرده گوش میزان بیشتری از صدا را بازتاب می‌کند.
• تیمپانوسنتز: به ندرت ممکن‌است پزشک از یک لوله کوچک برای ورود به پرده گوش بیمار و تخلیه مایع از گوش میانی استفاده ‌کند.
• سایر آزمایش‌ها: در صورتی‌که کودک عفونت دائمی ‌گوش داشته باشد و یا به طور دائمی‌ در گوش میانی او مایعات انباشته شوند، پزشک ممکن‌است پزشک او را به یک متخصص شنوایی، متخصص توانایی‌های گفتاری و یا درمانگر رشد کودک معرفی کند تا توانایی شنیداری، گفتاری و درک مطلب و یا رشدی وی بررسی شوند.

درمان

بیشتر انواع عفونت‌های گوش بدون نیاز به آنتی‌بیوتیک درمان می‌شوند. بهترین گزینه برای کودک با توجه به سن او و شدت بیماری متفاوت خواهد بود.

رویکرد‌های مؤثر در طولانی‌مدت

معمولاً نشانه‌های این بیماری در طی چندین روز از بین می‌روند و بیشتر عفونت‌ها در طی یک تا دو هفته و بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند.

• کودکان 3 تا 23 ماهه که به مدتی کمتر از 48 ساعت، دردی خفیف در یک گوش داخلی دارند و دمای بدن آن‌ها کمتر از 39 درجه است.
• کودکان 2 سال به بالا که دردی خفیف در یک گوش داخلی دارند و دمای بدن آن‌ها کمتر از 39 درجه است.
  تعدادی از شواهد نشان می‌دهند که آنتی‌بیوتیک می‌تواند برای تعدادی از کودکان مبتلا به عفونت گوش مؤثر باشد .در خصوص مزایای آنتی‌بیوتیک در برابر عوارض جانبی آن و احتمال بروز بیماری‌های مقاوم و درمان نشدنی در اثر مصرف بیش از اندازه ی آنتی‌بیوتیکبا پزشک مشورت شود.

مدیریت درد

پزشک روش‌هایی را به والدین بیمار توصیه می‌کند تا درد ناشی از عفونت گوش را کاهش دهد مانند:

• کمپرس‌های گرم: قرار دادن یک پارچه‌ی گرم و مرطوب بروی ناحیه مورد نظر به منظور کاهش درد.
• مسکن‌ها: ممکن‌است پزشک به والدین توصیه ‌کند از داروهای مسکن به منظور کاهش درد استفاده کنند. این دارو‌ها باید مطابق با دستور روی دارو مصرف شود. کودکان و نوجوانان باید در مصرف این دارو محتاط باشند.

درمان با آنتی‌بیوتیک

ممکن‌است پزشک از آنتی‌بیوتیک به منظور درمان عفونت گوش در این موارد استفاده کند:

• کودکان 6 ماه به بالا با درد شدید گوش در یک و یا هر دو گوش به مدت حداقل 48 ساعت و یا دمای 39 درجه به بالا برای فرد.
• کودکان 6 تا 23 ماه با درد خفیف گوش داخلی در یک یا هر دو گوش به مدت کمتر از 2 روز و دمای پایین 39 درجه برای فرد.
• کودکان 2 سال به بالا با درد خفیف گوش داخلی در یک یا هر دو گوش به مدت کمتر از 2 روز و دمای پایین 39 درجه برای فرد.
  حتی پس از بهبود علائم، تمام آنتی‌بیوتیک باید با توجه به دستور پزشک مصرف شود زیرا عدم رعایت این مورد می‌تواند منجر به برگشت عفونت و مقاومت باکتری در برابر آنتی‌بیوتیک شود. در صورتی که دوز مصرفی فراموش شد، با پزشک مشورت شود.

ارزیابی

کودکانی که به عفونت‌های مزمن و یا دائمی‌ در گوش داخلی مبتلا هستند، باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند. والدین کودک با پزشک در خصوص تنظیم ملاقات‌های بعدی مشورت نمایند. ممکن‌است پزشک از آزمایش‌های منظم شنوایی و یا زبانی استفاده کند.

پیشگیری

این موارد احتمال بروز عفونت گوش را کاهش می‌دهند:

• پیشگیری از سرماخوردگی و یا سایر بیماری‌ها: باید به کودک آموخته شود که به صورت مرتب و کامل دست‌هایش را بشوید و وسایل شخصی خود را با کسی به اشتراک نگذارد و در هنگام عطسه و سرفه، از دستمال کاغذی یا قسمت داخلی آرنج استفاده کند. در صورت ممکن، بهتر است کودک به مراکز نگهداری گروهی برده نشود و یا حتی‌الامکان در مکانی نگهداری شود که تعداد کودکان کمتر باشد. هنگامی‌که کودک بیمار است، باید در منزل بماند و استراحت کند.
• دور کردن کودک از دود دخانیات: مختصصان دریافته‌اند کودکانی که والدین آن‌ها سیگار می‌کشند، احتمال بیشتری برای ابتلا به عفونت گوش و مشکلات شنوایی دارند و اگر مادر کودک سیگاری است، این خطر باز هم بیشتر خواهد شد.
• تغذیه با شیر مادر: تغذیه با شیر مادر می‌تواند در جلوگیری از عفونت گوش کودک و بهبود عملکرد گوش داخلی بسیار مؤثر و کارساز باشد.
• حفظ موقعیت صحیح شیردهی به نوزاد:در صورتی که با شیشه به کودک شیر داده می‌شود، باید او را نشاند و یا در حالتی که کودک خوابیده است، نباید شیشه شیر را در دهان وی گذاشت.
• انجام به موقع واکسیناسیون: والدین باید در خصوص واکسیناسیون‌های مناسب کودک خود با پزشک مشورت نمایند. واکسن‌های آنفولانزای فصلی و واکسن‌های پنوموکوکی می‌توانند از بروز عفونت گوش پیشگیری کنند.