مدیریت بیماری
خارش دوران بارداری
کلستازیس (خارش) بارداری معمولا در اواخر بارداری رخ میدهد و منجر به خارش در کل بدن به خصوص در دستها و پاهای مادر باردار میشود. کلستاز بارداری میتواند برای مادر بسیار ناراحتکننده باشد اما در طولانی مدت برای مادر خطری ندارد اما برای جنین در حال رشد در رحم مادر دارای خطراتی میباشد و به همین علت اغلب پزشک برای مادر زایمان زودرس را توصیه میکند.
واژه کلستازی به هر شرایطی اطلاق میشود که جریان صفرا که نوعی مایع گوارشی در کبد میباشد، دچار اختلال میشود. بارداری یکی از شرایطی است که میتواند منجر به این عارضه شود.
علائم و نشانهها
- شایعترین علامت کلستازی ایجاد خارش در بدن میباشد این خارش در برخی از مادران باردار فقط در دست، کف دست و کف پا میباشد و در برخی دیگر کل بدن را درگیر میکند. این خارش در شب بدتر میشود به حدی که منجر به اختلال خواب در مادر باردار میشود.
- خارش معمولا از دوره سوم بارداری شروع میشود. اما گاهی حتی زودتر نیز آغاز میشود. با نزدیک شدن به زمان زایمان شدت خارشها افزایش پیدا میکند.
- چند روز پس از به دنیا آمدن نوزاد این خارشها خود به خود برطرف میشوند.
دیگر علائم کمتر شایع کلستاز بارداری شامل موارد زیر میشوند:
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع
- زردی
علل شایع
علل ایجاد کلستاز بارداری هنوز مشخص نشده است. اما به نظر میرسد که ژنتیک یکی از عوامل موثر در ایجاد کلستاز بارداری میباشد.
هورمونهای بارداری نیز در ایجاد این عارضه بیتأثیر نیستند. افزایش هورمونهای بارداری به خصوص در سومین دوره بارداری میتواند برعملکرد کبد و صفرا تأثیر گذاشته و منجر به اختلال در جریان خروج صفرا از کبد شود و در نهایت افزایش میزان صفرا در کبد منجر به ورود اسیدهای صفرا به جریان خون میشود، با تجمع پیدا کردن اسیدهای صفرا درون بافتهای مادر، احساس خارش ایجاد میشود.
عوامل تشدید کننده خطر
- سابقه بیماریهای کبدی در خانواده
- بارداری دوقلویی
- سابقه خانوادگی یا فردی کلستاسیز
- در صورتی که مادر باردار قبلا دچار این عارضه شده باشد، امکان بروز این حالت در بارداریهای بعدی نیز وجود خواهد داشت.
عوارض احتمالی
برای مادر:
- اختلال در فرایند جذب ویتامینهای محلول در چربی که به ندرت بر تغذیه مادر تأثیر میگذارد.
- در موارد بسیار نادر ایجاد مشکلات کبدی.
- تکرار شدن وضعیت در بارداریهای بعدی.
برای جنین:
- افزایش احتمال تولد نوزاد نارس
- افزایش احتمال مکونیوم: مواد زاید موجود در روده جنین وارد مایع آمنیوتیک (مایعی که جنین در آن شناور است) میشود و امکان دارد که جنین این مواد را که مکونیوم نامیده میشود ببلعد و در نتیجه آن مشکلات تنفسی برای نوزاد ایجاد میشود.
تشخیص
- تشخیص توسط پزشک با اخذ شرححال و معاینه دقیق صورت میگیرد و در صورت نیاز از دیگر روشهای تشخیصی از جمله آزمایش خون برای بررسی عملکرد کبد و وجود نمکهای صفرا استفاده میشود.
- سی.تی.اسکن
- ام.آر.آی
- آندوسکوپی رتروگراد کلانژیوپانکراتوگرافی
- سونوگرافی
درمان
هدف درمان کاهش خارش و برطرف کردن عوارض کلستاسیز میباشد.
برای جلوگیری از ایجاد عوارض کلستاسیز برای نوزاد، ترجیحا از طریق تداخلات پزشکی در هفته 37 بارداری فرایند زایمان صورت میگیرد.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- خونریزی زایمان را با مصرف مواد غذایی حاوی آهن خون و امگا3 و پروتئین جبران کنید، تخم مرغ، شیر، لبنیات، گوشت، آب گوشت، کباب مرغ، سوپ مرغ، ماهی فراوان مواد حاوی پروتئین هستند. مواد غذایی حاوی آهن عبارتند از: انواع گوشتها (مخصوصا بوقلمون)، جگر، عدس، زرده تخم مرغ، اسفناج، کشمش و آلوی خشک.
- بهتر است همزمان با مصرف مواد آهندار، میوهها و سبزیجاتی که ویتامین ث دارند (مانند: پرتقال، لیمو شیرین، سبزی خوردن، گوجه فرنگی، فلفل دلمهای و نارنگی) و موادی که کلسیم دارند بیشتر مصرف شود تا جذب آهن بیشتر شود.
- محصولات سویا، روغن ذرت، بادام زمینی و سفیده تخم مرغ منابع لسیتین گیاهی هستند.
- گوشت و انواع محصولات لبنی منابع لسیتین گیاهی هستند.
- برای جلوگیری از مصرف بیش از حد کلسترول از منابع لبنی و محصولات گوشتی کم چرب استفاده کنید.
- در مصرف محصولات سویا زیادهروی نکنید و سعی کنید تعادلی بین منابع حاوی لسیتین گیاهی و حیوانی برقرار کنید.
- خوردن چای بعد غذا جزو عادات غلط است زیرا باعث میشود جذب آهن کمتر شود.
- از مصرف غذاهای نفاخ و دیر هضم اجتناب کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست رژیم غذایی پرفیبر و مایعات فراوان مصرف کنید.
- یک برنامه غذایی سالم و مناسب داشته باشید و از مصرف غذاهای پر کالری و با ارزش غذایی کم خودداری کنید.
- از صابونهای ملایم استفاده کنید و دقت کنید که آن را بخوبی آبکشی کنید و سپس به آرامی پوست را خشک کنید.
- پس از استحمام از کرمهای مرطوب کننده استفاده کنید و ترجیحاً انواعی را که معطر نیستند انتخاب کنید زیرا بعضی از انواع عطریات میتوانند پوست را تحریک کنند.
- لباسهای نخی و گشاد بپوشید و هنگام گرمای روز از خانه خارج نشوید زیرا حرارت خارش را تشدید میکند.
- نواحی که دچار خارش میشوند را در آب ولرم قرار دهید.
- برای برخی از خانمها استفاده از حمام آب گرم جهت کاهش خارش موثر واقع میشود.
- استفاده از یخ نیز برای مدت زمان موقت میتواند منجر به کاهش خارش شود. اما باید توجه داشته باشید که بهتر است یخ را بدون واسطه و پوشش روی پوست قرار ندهید. بهتر است یخ را ابتدا در یک پوشش قرار داده و سپس آن را روی محل خارش قرار دهید.
- از زور زدن، بلند کردن اجسام سنگین و رانندگی (تا زمانی که پزشک توصیه کرده است) خودداری کنید.
- 6 تا 4 هفته پس از زایمان بهتر است از انجام مقاربت خودداری کنید.
- از بلند کردن اشیاء سنگینتر از وزن نوزاد تا 8 هفته پرهیز نمایید.
- سعی کنید مرتباً راه بروید، چرا که راه رفتن هم از نفخ شما جلوگیری میکند و هم از یبوست.
- روز دوم بعد از عمل جراحی، پانسمان را برداشته و دوش بگیرید و روی زخم را باز بگذارید.
- قبل از هر بار شیردهی دستها را با آب و صابون شسته و برای تمیز کردن نوک سینهها فقط از آب ساده استفاده نمایید.
- از نشستن طولانی مدت در صندلی و فشار بر زانوها انداختن پاها روی یکدیگر و بیحرکتی اجتناب نمائید.
- برای بدست آوردن تناسب اندام با اجازه پزشک میتوانید ورزش کردن را از هفتههای نخست پس از زایمان آغاز کنید. چون به نوزاد خود شیر میدهید، نمیتوانید رژیم لاغری بگیرید ولی میتوانید با کاهش مصرف چربیها، شیرینیها و جایگزینی میوه، سبزی و پروتئین در غذاهای روزانه خود، به کالری و انرژی لازم برای تغذیه فرزند خود دست یابید.
- لباس زیر را روزانه تعویض کنید و از لباسهای زیرنخی استفاده و از پوشیدن لباسهای حاوی الیاف مصنوعی و جوراب شلوارهای تنگ و پلاستیکی خودداری کنید. لباس زیر همیشه باید خشک باشد و از مرطوب شدن آن پرهیز کنید.
- برای کاهش سطح صفرا در جریان خون مادر، کاهش خارش و کاهش عوارض برای کودک، داروی اورسودیول تجویز میشود.
- استفاده از آنتیهیستامینها (ضدحساسیتها) توصیه نمیشود زیرا در اکثر موارد مصرف این داروها تأثیری در کاهش خارشها نداشته و برعکس میتواند اثرات مضر بر جنین داشته باشد. و حتی اگر تأثیری نیز داشته باشد میتواند منجر به کاهش احساس خارش، دیر مراجعه کردن به پزشک و در نتیجه بروز عوارض برای جنین شود.
- استفاده از کرمهای ضدخارش نیز تأثیری بر کاهش خارش نداشته و منجر به بروز عوارض برای جنین میشود.
- ممکن است برای کاهش میزان خارش بدن برای شما قرص اسید اورسودی اکسی کولیک و ویتامین کا به مدت دو تا چهار هفته قبل از تاریخ زایمان تجویز گردد تا اطمینان حاصل شود که بیماری کبد بر روی توانایی خون شما برای لخته شدن تأثیر نگذارد.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- در صورت ایجاد علایمی مانند تب بالای 38 درجه و لرز، احساس درد قرمزی، درد، تورم یا احساس گرمی در محل جراحی زیر به پزشک مراجعه نمایید.
- در زمان تعیین شده توسط پزشک و حداکثر تا هفت روز بعد از عمل سزارین جهت کشیدن بخیهها به پزشک مراجعه نمایید.
- در صورت بروز هر گونه علائم نگران کننده دیگر.