مدیریت بیماری
میگرن
میگرن سردردی است که معمولا با احساس تپش‌های منظم و شدید اغلب در یک طرف سر همراه است ولی ممکن است در کل سر احساس شود و با علائمی مانند تهوع، استفراغ، حساسیت شدید به نور و صدا همراه است.
حملات میگرنی می‌توانند درد شدیدی را به مدت چندین ساعت تا چندین روز به وجود آورند و در حدی شدید باشند که فرد فقط به دنبال مکانی تاریک و ساکت برای استراحت باشد.
در برخی افراد میگرن با علائمی هشدار دهنده پیش از بروز همراه هستند که به آن‌ها اختلال حسی بینایی گفته می‌شود. مانند اشعه نور، نقاط کور و یا مور مور بازو و پا.
داروها می‌توانند تناوب و شدت بروز این علائم را کاهش دهند. داروهای متناسب به همراه روش‌های خود درمانی و تغییرات سبک زندگی در بروز تغییرات بزرگ موثر هستند.
علائم و نشانه‌ها
سردردهای میگرنی معمولا در اوایل کودکی، نوجوانانی و یا بزرگسالی بروز می‌کنند و می‌توانند شامل 4 مرحله باشند: علائم اولیه بیماری، علائم هشدار دهنده، حمله سردرد و علائم نهایی.
علائم اولیه بیماری
ممکن است یک تا دو روز پیش از بروز میگرن، تغییرات کوچکی را مشاهده کنید که نشانه‌ی بروز میگرن می‌باشند مانند:
- یبوست
- افسردگی
- گرایش به غذا
- بیش فعالی
- کج خلقی
- گرفتگی گردن
- خمیازه‌های غیر ارادی
علائم هشدار دهنده
ممکن است در طی میگرن و یا پیش از آن بروز کنند. این نشانه‌ها پاسخ سیستم عصبی به بیماری هستند مانند اختلالات بصری که به صورت اشعه نورانی و یا اختلالات حسی، حرکتی و گفتاری بروز می‌کند. بیشتر مردم میگرن‌های بدون این علائم را تجربه می‌کنند. هر یک از این علائم به صورت تدریجی آغاز شده، در طی چندین دقیقه بروز می‌کند و به مدت 20 تا 60 دقیقه ادامه می‌یابد.
حمله سردرد
در صورتی که میگرن درمان نشود، می‌تواند بین 4 تا 72 ساعت ادامه یابد ولی تعداد دفعات بروز میگرن در افراد با هم متفاوت است. ممکن است فرد چنیدن بار در ماه و یا خیلی کمتر حملات میگرنی داشته باشد. ممکن است فرد در طی حملات چنین علائمی داشته باشد:
- درد در یک طرف سر و یا دو طرف
- دردی که با تپش‌های منظم همراه است.
- حساسیت به نور و صدا و گاهی بوها
- تهوع و استفراغ
- تاری دید
- سبکی سر که گاهی با غش همراه است.
علائم نهایی
این دوره پس از حملات میگرن بروز کرده و فرد در طی آن حس خستگی و از کار افتادگی می‌کنند و تعدادی هم حس سرخوشی دارند.
علل شایع
دلایل بروز این بیماری مشخص نیستند، ولی به نظر می‌رسد که عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. عدم تعادل مواد شیمیایی درون مغز مانند سروتونین که به تنظیم درد در مغز کمک می‌کند، هم در بروز میگرن موثر است. سطح سروتونین در طی حملات میگرنی کاهش می‌یابد و این حالت باعث می‌شود تا عصب سه قلو ماده‌ای به نام نوروپپتید ترشح کند که به پوشش خارجی مغز و یا مننژ حرکت کرده و باعث سردرد می‌شود.
محرک‌های سردرد میگرنی
- تغییرات هورمونی در زنان
به نظر می‌رسد که تغییرات سطح استروژن در خانم‌ها می‌تواند باعث بروز سردرد در خانم‌های مبتلا به میگرن شود. همچنین خانم‌هایی که سابقه ابتلا به میگرن را دارند، از بروز سردرد پیش و یا پس از قاعدگی خود شکایت می‌کنند که در آن سطح استروژن افت شدیدی می‌کند. برخی افراد هم به سردردهای میگرنی در طی بارداری و یا یائستگی دچار می‌شوند. داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضد بارداری و درمان‌های جایگزین هورمونی می‌توانند باعث وخامت میگرن شوند. در تعدادی از افراد هم مصرف این داروها باعث کاهش تعداد دفعات بروز میگرن می‌شود.
- غذاها
پنیرهای کهنه، غذاهای پرنمک و غذاهای فرآوری شده می‌توانند باعث بروز میگرن شوند. همچنین کاهش تعداد وعده‌های غذایی و یا روزه گرفتن چنین نقشی دارد. همچنین مواد افزودنی غذایی مانند اسپارتام شیرین کننده سایر مواد این گروه که در بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شود، می‌تواند محرک میگرن باشد. نوشیدنی‌های الکلی و نوشیدنی‌های سرشار از کافئین می‌توانند در بروز میگرن نقش داشته باشند.
- استرس
استرس در خانه و یا محیط کار می‌تواند در بروز میگرن نقش داشته باشد.
- محرک‌های حسی
نورهای خیلی درخشان و اشعه خورشید و صداهای بلند در بروز میگرن نقش دارند. بوهای غیر معمول مانند عطر، تینر، دود سیگار و موارد دیگر در بروز میگرن موثرند.
- تغییرات الگوهای خواب
نخوابیدن و یا خواب بیش از اندازه و یا خستگی ناشی از سفرهای هوایی طولانی مدت در برخی از افراد می‌تواند در بروز میگرن نقش داشته باشد.
- تغییرات محیطی
تغییرات هوایی و یا فشار هوا می‌تواند باعث بروز ناگهانی میگرن شود.
- داروها
قرص‌های خوراکی ضدبارداری و یا گشادکننده‌های عروقی مانند نیتروگلیسیرین می‌توانند باعث وخامت میگرن شوند.
عوامل تشدید کننده خطر
تعدادی از عوامل احتمال بروز میگرن را افزایش می‌دهند مانند:
- سابقه خانوادگی
حدود 90 درصد از افراد مبتلا به میگرن، سابقه خانوادگی این بیماری را دارند و در صورتی که یکی از والدین و یا هر دوی آن‌ها به این بیماری مبتلا هستند، خطر ابتلا به این بیماری در فرزند هم افزایش می‌یابد.
- سن
میگرن می‌تواند در هر سنی بروز کند ولی در بیشتر مردم در سنین نوجوانی آغاز می‌شود و بیشتر این افراد تا سن 40 سالگی به حملات میگرنی دچار می‌شوند.
- جنسیت
خانم‌ها به نسبت آقایان سه برابر بیشتر در معرض این بیماری هستند. سردرد در دوران کودکی بیشتر بر پسران اثر می‌گذارد ولی در طی دوران بلوغ و پس از آن این حالت برعکس می‌شود.
- تغییرات هورمونی
معمولا خانم‌های مبتلا به میگرن، متوجه می‌شوند که سردردها پیش و یا بلافاصله پس از بروز قاعدگی آغاز می‌شوند. حتی این سردردها می‌توانند در طی بارداری و یا یائستگی تغییر یابند. به طور کلی، میگرن پس از یائستگی بهبود می‌یابد.
در برخی از خانم‌ها حملات میگرنی در طی بارداری آغاز می‌شوند و یا وخیم‌تر می‌شوند ولی تعداد زیادی هم در طی دوران بارداری بهتر شدند و یا تا مرحله آخر بارداری حملات میگرنی نداشتند.
عوارض احتمالی
گاهی اوقات تلاش فرد مبتلا به میگرن به منظور کنترل درد می‌تواند مشکلاتی را ایجاد کند:
- مشکلات گوارشی
برخی از داروهای مسکن مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن می‌توانند باعث بروز دردهای شکمی، خونریزی، زخم و یا سایر پیامدهای گوارشی شوند. به خصوص اگر به میزان زیادی مصرف گردند و یا در طی زمانی طولانی مورد استفاده قرار گیرند.
- سردرد ناشی از مصرف بیش از اندازه دارو
در صورتی که شما از داروهای غیر تجویزی و یا تجویزی میگرن به مدتی بیش از 10 روز در طی ماه و تا سه ماه استفاده کنید و یا میزان مصرف شما بالا باشد، ممکن است در معرض سردرد ناشی از مصرف بیش از اندازه دارو قرار گیرید. در این حالت داروهای مصرفی نه تنها به بهبود بیماری کمک نمی‌کنند بلکه آن را وخیم می‌کنند و سپس مجبور می‌شوید از داروهای مسکن بیشتری استفاده کنید که این خود چرخه را ادامه می‌دهد.
همچنین پیامدهای ناشی از میگرن در تعدادی از افراد بدین صورت بروز می‌کند:
- میگرن مزمن
در صورتی که میگرن شما به مدت 15 روز و یا بیشتر در ماه و یا به مدت بیش از سه ماه ادامه یابد، به آن میگرن مزمن می‌گویند.
- علائم هشدار دهنده دائمی بدون انفارکتوس
معمولا علائم حسی بینایی پس از حملات میگرنی از بین می‌رود ولی در تعدادی از افراد تا یک هفته پس از پایان حملات میگرنی، ادامه می‌یابد. بروز این علائم برای طولانی مدت مشابه خونریزی مغزی و یا سکته است ولی در این حالت شما به بیماری بدون نشانه‌های خونریزی در مغز و یا سایر مشکلات مبتلا می‌شوید .
- انفارکتوس میگرنی
ممکن است تعدادی از افراد مبتلا به میگرن با علائم حسی بینایی، این نشانه‌ها را به مدتی بیش از 1 ساعت تجربه کنند که خود نشانه‌ای از خونریزی مغزی و یا سکته است. در صورت بروز این حالت باید مورد معاینه قرار گیرید.
تشخیص
در صورتی که شما به میگرن مبتلا باشید و یا سابقه خانوادگی ابتلای آن را داشته باشید، متخصص اعصاب با توجه به سابقه پزشکی و بازبینی علائم و ارزیابی فیزیکی و نورولوژیکی، بیماری‌تان را تشخیص می‌دهد.
همچنین این احتمال وجود دارد که پزشک از مجموعه‌ای از آزمایشات به منظور تشخیص سایر دلایل استفاده کند و این در صورتی است که وضعیت فرد غیرطبیعی باشد و یا به صورت ناگهانی شدید شود.
- آزمایش خون
پزشک از این آزمایش به منظور بررسی وضعیت عروق خونی، عفونت ستون فقرات و یا مغز و مواد سمی داخل سیستم استفاده می‌کند.
- سی تی اسکن
در سی تی اسکن از اشعه ایکس به منظور تهیه تصاویر مقطعی از مغز استفاده می‌شود. این کار به پزشکتان کمک می‌کند تا تومور، عفونت، آسیب مغزی، خونریزی مغزی و دیگر مشکلات دخیل در بروز میگرن را تشخیص دهد.
- ام آر ای
در این روش از میدان‌های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی به منظور تولید تصاویر دقیق از مغز و عروق خونی استفاده می‌شود. پزشک با استفاده از این روش می‌تواند تومور، سکته، خونریزی مغزی، عفونت و سایر بیماری‌های مغزی و سیستم عصبی را تشخیص دهد.
- نمونه برداری از مایع نخاعی
پزشک در صورتی از این روش استفاده می‌کند که احتمال وجود بیماری‌های بنیادی مانند عفونت و یا خونریزی مغزی را بدهد. در این روش یک سوزن ریز در بین دو مهره در کمر فرو برده می‌شود تا نمونه‌ای از مایع مغزی نخاعی را برای انجام آزمایشات بیرون بکشد.
درمان
در حال حاضر هیچ درمان قاطعی برای این بیماری وجود ندارد. درمان علائم این بیماری؛ بر جلوگیری از محرک، کنترل علائم و مصرف دارو متمرکز است.
- تغییرات شیوه زندگی
تغییرات شیوه زندگی که به کاهش دفعات بروز این بیماری کمک می‌کند عبارتند از:
خواب کافی، کاهش استرس، نوشیدن مقدار زیادی آب، اجتناب از غذاهای محرک، ورزش بدنی منظم.
- عمل جراحی
پزشک ممکن است سم بوتولینوم یا بوتاکس را به شاخه‌های حسی عصب سه قلو و اعصاب گردن تزریق کند. این‌ها گروهی از اعصاب صورت و گردن هستند که با واکنش میگرن مرتبط هستند.
- داروها
این بیماری معمولا از طریق یک دوره‌ی دارو درمان می‌شود. انواع مختلفی از داروهای میگرنی از جمله مسکن‌ها وجود دارد.
مسکن‌ها را باید قبل از شروع بیماری مصرف شوند و اجازه ندهید سردرد ایجاد شود.
