جراحی فک به منظور اصلاح نامرتبی فک و دندان‌ها که با ارتودنسی قابل درمان نیست، انجام می‌شود. مشکلات نامرتبی فک و دندان می‌توانند ژنتیکی، مادرزادی یا تکاملی باشند، بنابراین یا در بدو تولد وجود دارند و یا در حین رشد فرد ایجاد می‌شوند. آسیب فک و مفاصل فک و موارد غیر عادی (تومورها و غیره) نیز می‌توانند باعث بدشکلی‌‌های فک و دندان در هر سنی شوند.

دلایل انجام

با نظر پزشک، جراحی فک معمولا در افرادی که دچار ناهنجاری فک و دندان هستند، انجام می‌گیرد.

گروه‌هایی که ممکن است نیاز به انجام این روش جراحی داشته باشند، شامل موارد زیر هستند:

• افرادی‌که به‌صورت مادرزادی در ناحیه فک مشکل دارند.
• افرادی‌که درد مزمن فک یا درد مزمن مفصل فک دارند.
• افرادی‌که تنفس دهانی غیرارادی دارند.
• افرادی‌که نمی‌توانند لب‌هایشان را بدون فشار روی هم قرار دهند.
• افرادی‌که به فک یا صورتشان آسیب رسیده است.
• افرادی که در هنگام بسته بودن دهان بین دندان‌های بالا و پایین فضای باز وجود دارد.
• افرادی‌که فک بیرون‌زده دارند.
• افرادی‌که عقب‌رفتگی فک پایین و چانه دارند.
• افرادی‌که دچار تومور فکی هستند.
• افرادی‌که صورتشان از روبه‌رو و پهلو تقارن ندارد.
• افرادی‌که در جویدن و گاز زدن احساس ناراحتی می‌کنند.
• افرادی که در خواب دچار خر و پف یا خرناس کشیدن می‌شوند.
• افرادی‌که دندان‌هایشان بیش از حد ساییده می‌شود.
• افرادی‌که دهانشان به‌خاطر تنفس دهانی خشک می‌شود.

عوارض احتمالی

همه جراحی‌ها خطر عفونت را در پی دارند. عوارض  احتمالی جراحی فک عبارتند از:

• اسکارهای دائمی در محیط دهان، غیر معمول و غیر رایج هستند. که در بیش‌تر موارد به سرعت خوب می‌شود.

• در طی جراحی اگر بیش از حد خون از دست برود، تزریق خون لازم می‌شود.
•  ممکن است در طی 24 تا 48 ساعت بعد از جراحی خونریزی اتفاق بیافتد.
• ورم طبیعی است. بیش‌ترین ورم در طی 48 ساعت بعد از عمل تجربه می‌شود و این ورم، 3 تا 4 هفته بعد از جراحی رفع می‌شود. هرچه جراحی پیچیده‌تر باشد، ورم هم بیش‌تر خواهد بود.
• زمانی‌که ورم از بین رود، خون مردگی در صورت، گردن و قفسه‌سینه‌ پدید می‌آید.
• حس‌ها نیز ممکن‌است کمی دچار اشکال شوند، زیرا عصب‌ها جابه‌جا شده‌اند.
• چانه، لب پایین، لب بالا، گونه‌ها و سقف دهان؛ نقاطی هستند که از همه بیش‌تر تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. بیماران بالاتر از 40 سال که جراحی‌های خاصی در فک پایین داشته‌اند، ممکن‌است دچار بی‌حسی دائمی ‌شوند
• بعد از جراحی فک بالا، حس بویایی ممکن‌است برای مدتی از بین برود.
• بعد از جراحی فک بالا، سینوس‌ها برای هفته‌ها تحت‌تأثیر قرار خواهند گرفت.
• ممکن‌است به یک جراحی دیگر برای برداشتن سیم‌ها، پین‌ها، پیچ‌ها، پلیت‌ها و اسپیلنت‌ها احتیاج شود.
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، ممکن‌است باعث باز شدن زخم شود.
• در بعضی بیماران، استخوان ممکن‌است به آرامی بهبود پیدا کند یا اصلاً بهبود نیابد. جوش خوردن با تأخیر یا جوش نخوردن استخوان فک بعد از جراحی در بیماران سالم خیلی نادر است. اگر در جایی اتصالی بین نقاط بریده شده وجود نداشته باشد، استخوان فک بهبود نمی‌یابد. در چنین مواردی یک جراحی دیگر لازم است.

آمادگی قبل از مداخله

ضروری ‌است یک جلسه برای معاینه و مشاوره به جراح  فک مراجعه شود تا معاینه دقیق انجام گیرد.

ابتدا از سر و صورت بیمار عکس استاندارد گرفته می‌شود تا جهت و میزان تغییر کاملاً مشخص شود. پس از معاینه دقیق، طرح درمان به بیمار گفته می‌شود، که مثلا باید یک فک یا هر دو فک یا چانه عمل شود.

 به صورت کلی آمادگی برای جراحی فک معمولاً نیاز به یک دوره‌ی مقدماتی ۹ تا ۱8 ماهه (با توجه به شدت نامنظمی دندان‌ها) برای درمان ارتودنسی خواهد داشت و این نکته باید تأکید شود که متخصص جزء جدایی‌ناپذیر برای یک درمان موفقیت‌آمیز است. ابزارهای ارتودنسی دندان قبل از جراحی برداشته نمی‌شوند و در واقع در طول فرآیند جراحی به جراح کمک می‌کنند.

در اولین اقدام جراحی فک، جراح دندان با هدف هماهنگ کردن و ایجاد یک قوس مناسب انجام می‌شود.

زمانی که عکس رادیولوژی از تمام دندان‌ها تهیه شد، در صورت وجود پوسیدگی و خرابی در دندان‌ها، مشخص می‌گردد و پزشک متخصص پیش از شروع ارتودنسی آن‌ها را رفع می‌نماید.

همچنین اگرلثه بیماری داشته باشد ابتدا باید لثه درمان شود و در صورتی‌که دندان‌ها جرم داشته باشند، قبل از ارتودنسی و جراحی فک باید جرم‌گیری انجام شود. همچنین در برخی مواقع لازم است برای مرتب شدن دندان‌ها یک یا چند دندان کشیده شود.

بیمار باید قبل و بعد از جراحی فک، بهداشت دهان و دندان خود را رعایت کند و تحت نظر دندانپزشک خود، از نخ دندان مسواک مخصوص و دهان‌شویه استفاده کند.

روش انجام

 پس از این‌که دندان‌ها با ارتودنسی در موقعیت صحیح قرار گرفتند، جراحی برای تنظیم فک بالا و پایین در بیمارستان و تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌شود.

مدت جراحی فک بسته به نوع و شدت عمل و این‌که آیا تنها یک فک نیاز به جراحی دارد یا هر دو فک بالا و پایین، بین 1 تا 4 ساعت طول می‌کشد.

فرآیند جراحی فک، با استفاده از براکت‌های ارتودنسی بر روی دندان‌ها انجام می‌گیرد. این امر باعث می‌شود دندان‌ها در موقعیت جدید حفظ شوند؛ همچنین جراح فک می‌تواند از الاستیک‌ها یا ابزارهای دیگر بین فکی برای ثبات بعد از جراحی استفاده شود.

در جراحی، فک پایین جلو آمده و به گوشه‌های دهان و پشت دندان‌های عقل داروی بی‌حسی تزریق می‌شود، سپس بافت باز شده و فک پایین در هر دو طرف، از زاویه فک در بعد عمودی برش داده شده و جدا می‌شود.

برای جابه‌جایی فک بالا نیز از حدود 1 سانتی‌متر، بالای دندان‌ها، لثه برش داده می‌شود و جراح، پس از کنار زدن بافت نرم، فک بالا را برش می‌دهد و هر دو طرف را کاملاً از استخوان جمجمه جدا می‌کند و سپس به اندازه لازم هر دو فک جابجا می‌شود و در نهایت با استفاده از ابزارهای مربوطه فک‌ها را ثابت می‌کند.

نتایج قابل انتظار

بعد از بی‌هوشی عمومی، بلعیدن سخت، گلو خشک و درد عمومی ماهیچه‌ها ممکن است رخ بدهد. این علائم معمولاً روز بعد از جراحی از بین می‌روند. ممکن است یک تا دو روز بعد از بی‌هوشی عمومی، حالت تهوع یا استفراغ داشته باشید.

بعد از جراحی، فک تمایل دارد به وضعیت قبلی خود برگردد که باید با این کشش عضلاتی مقابله شود. لذا برای جلوگیری از بازگشت فک به حالت اولیه، از دستگاه‌های ارتودنسی استفاده می‌شود.

نیاز است بیمار تحت کنترل جراح متخصص فک و ارتودنسی باشد و مراجعات بعد از عمل را در موعد مقرر انجام دهد تا هرگونه تلاش عضلات فک برای بازگشت به حالت اولیه کنترل شود.