مدیریت بیماری
ماستکتومی
ماستکتومی روشی است که برای برداشتن تمام بافت پستان و به عنوان راهی برای درمان یا پیشگیری از سرطان پستان مورد استفاده قرار میگیرد.
برای کسانی که در مراحل اولیه سرطان پستان هستند، ماستکتومی ممکن است یکی از گزینههای درمانی باشد. جراحی برای حفظ پستان (لامپکتومی)، که در آن فقط تومور از پستان برداشته میشود، گزینه دیگری برای درمان سرطان پستان است.
تصمیم گیری بین ماستکتومی و لامپکتومی ممکن است دشوار باشد. هر دو روش برای جلوگیری از عود مجدد سرطان پستان به یک اندازه موثر هستند. اما عمل لامپکتومی برای همه مبتلایان به سرطان پستان مناسب نیست و بعضی افراد ترجیح میدهند تحت عمل جراحی ماستکتومی قرار بگیرند.
روشهای جدید ماستکتومی میتوانند پوست پستان را حفظ کرده و ظاهر طبیعیتر پستان را حفظ کند.
جراحی برای ترمیم ظاهر طبیعی پستان که بازسازی پستان نامیده میشود ممکن است همزمان با جراحی ماستکتومی یا پس از آن انجام شود.
دلایل انجام روش
در صورت ابتلا به سرطان پستان و یا قرار گرفتن در معرض خطر ابتلا به آن، از ماستکتومی برای از بین بردن تمام بافتهای پستان استفاده میشود. ممکن است برای برداشتن یک پستان (ماستکتومی یک طرفه) یا هر دو پستان (ماستکتومی دو طرفه) جراحی ماستکتومی انجام شود.
ماستکتومی ممکن است یک گزینه درمانی برای بسیاری از انواع سرطان پستان باشد، از جمله:
- سرطان مجاری درجا (DCIS) یا سرطان پستان غیرتهاجمی
- مراحل اولیه سرطان پستان
- مرحله پیشرفته سرطان پستان پس از شیمیدرمانی
- سرطان التهابی پستان پس از شیمیدرمانی
- بیماری پاژه پستان
- سرطان پستان به طور موضعی
پزشک ممکن است ماستکتومی را توصیه کند اگر:
- شما دو یا چند تومور در مناطق جداگانهای از پستان دارید.
- شما در کل پستان رسوبات کلسیم (تومور) گسترده یا بدخیمی دارید که پس از نمونه برداری از پستان مشخص شده که سرطان هستند.
- شما قبلا در ناحیه پستان تحت پرتودرمانی قرار گرفتهاید و سرطان پستان مجددا عود کرده است.
- شما باردار هستید و تابش، خطر غیر قابل قبولی را برای جنین ایجاد میکند.
- شما جراحی لامپکتومی انجام دادهاید، اما سرطان هنوز در ناحیه عمل شده وجود دارد و نگرانی در مورد گسترش سرطان به جاهای دیگر پستان وجود دارد.
- شما دارای یک جهش ژنی هستید که احتمال ابتلا به سرطان را در پستان شما بالا میبرد.
- شما به یک بیماری بافت همبند مانند اسکلرودرمی یا لوپوس مبتلا هستید که ممکن است اثرات جانبی تابش به پوست را تحمل نکنید.
ماستکتومی برای جلوگیری از سرطان پستان
در صورتی که فردی در خطر بالای ابتلا به سرطان پستان قرار داشته باشد، پزشک ممکن است ماستکتومی را توصیه کند.
ماستکتومی پیشگیری کننده یا کاهش دهنده خطر، شامل برداشتن هر دو پستان است و به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان پستان در آینده را کاهش میدهد.
ماستکتومی در کسانی است که خطر سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان در آنها بسیار زیاد است، یا جهشهای ژنتیکی خاص دارند که خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش میدهد، بسیار کمک کننده است.
خطرات و عوارض احتمالی
خطرات و عوراض احتمالی ماستکتومی شامل موارد زیر است:
- خونریزی
- عفونت
- درد
- تورم (ورم لنفاوی) در بازو
- تشکیل بافت اسکار (جای زخم) در محل جراحی
- درد و سفتی شانه
- بیحسی، به ویژه زیر بازو
- تجمع خون در محل جراحی (هماتوم)
- افسردگی ناشی از برداشتن پستان
آمادگی پیش از روش
بیمار لازم است قبل از جراحی، با پزشک در مورد عمل خود صحبت کند، پزشک سابقه پزشکی بیمار را مرور کرده و برنامه بیهوشی وی را تعیین میکند. یکی از موضوعاتی که باید مورد بحث قرار گیرد این است که آیا بیمار نیازی به بازسازی پستان دارد و یا ندارد و اینکه بازسازی پستان بهتر است چه زمانی انجام گیرد.
بازسازی پستان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از پروتز پستان با کاشت ایمپلنتهای نمکی یا سیلیکون
- استفاده از بافت خود بدن (بازسازی بافت اتولوگ)
- استفاده از ترکیبی از بازسازی بافت بدن و کاشت ایمپلنت
بازسازی پستان یک روش پیچیده است که توسط جراح پلاستیک انجام می شود که جراح ترمیمی نیز نامیده میشود. اگر همزمان با جراحی ماستکتومی قصد بازسازی پستان را دارید، قبل از جراحی با جراح پلاستیک خود صحبت کنید.
بیمار قبل از انجام جراحی نیاز است مواردی را رعایت کند که عبارتند از:
- در مورد هر دارو، ویتامین یا مکمل مصرفی به پزشک اطلاع داده شود. برخی از داروها میتوانند در جراحی اختلال ایجاد کنند.
- مصرف آسپرین یا سایر داروهای رقیق کننده خون نیاز است متوقف شود.
- 8 تا 12 ساعت قبل از جراحی غذا یا نوشیدنی خورده نشود و بیمار ناشتا باشد.
- برای اقامت در بیمارستان آمادگیهای لازم را کسب کند. به این منظور نیاز است پزشک مدت زمان بستری در بیمارستان را با بیمار خود در میان بگذارد تا فرد بتواند وسایل و لوازم موردنیاز و راحتی خود را همراه داشته باشد.
نحوه انجام روش
ماستکتومی اصطلاحی است که برای چندین روش برداشتن یک یا هر دو پستان استفاده میشود. علاوه بر این، جراح ممکن است غدد لنفاوی مجاور را نیز برای تعیین گسترش سرطان بررسی کند. در طی برش زیر بغل، جراح تعدادی از غدد لنفاوی کنار تومور را از زیر بغل خارج میکند.
سپس غدد لنفاوی برداشته شده در طی ماستکتومی از نظر سرطانی بودن مورد آزمایش قرار میگیرند. در صورت عدم وجود سرطان، دیگر نیازی به برداشتن غدد لنفاوی نیست. در صورت وجود سرطان، جراح در مورد گزینههایی مانند پرتودرمانی زیر بغل صحبت خواهد کرد.
از بین بردن تمام بافت پستان و بسیاری از غدد لنفاوی، ماستکتومی رادیکال اصلاح شده نامیده میشود. روشهای جدید ماستکتومی بافت کمتر و غدد لنفاوی کمتری را از بین میبرد.
انواع دیگر ماستکتومی عبارتند از:
- ماستکتومی کامل
ماستکتومی کامل، که به عنوان یک ماستکتومی ساده نیز شناخته میشود، شامل برداشتن کل پستان، از جمله بافت پستان، آلوئول (ناحیه دور پستان) و نوک پستان است. نمونه برداری از غدد لنفاوی ممکن است در زمان انجام ماستکتومی کامل انجام شود.
- ماستکتومی نگهدارنده پوست
ماستکتومی نگهدارنده پوست شامل برداشتن تمام بافت پستان به جز پوست پستان که شامل نوک پستان و ناحیه دور پستان میشود. نمونه برداری از غدد لنفاوی نیز ممکن است انجام شود. بازسازی پستان را میتوان بلافاصله پس از جراحی ماستکتومی انجام داد. ماستکتومی محافظ پوست ممکن است برای تومورهای بزرگتر مناسب نباشد.
- ماستکتومی نگهدارنده نوک پستان
ماستکتومی نگهدارنده نوک پستان یا ناحیه دور پستان (آلوئول) شامل برداشتن فقط بافت پستان، محافظت از پوست، نوک پستان و آلوئول است. نمونه برداری از غدد لنفاوی نیز ممکن است انجام شود. بازسازی پستان بلافاصله پس از آن انجام میشود.
ماستکتومی معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام میشود، بنابراین در حین جراحی بیمار خواب است. جراح با ایجاد یک برش بیضوی در اطراف پستان شروع میکند. بافت پستان برداشته میشود و بسته به روش انتخاب شده، سایر قسمتهای پستان نیز ممکن است برداشته شود.
صرف نظر از نوع ماستکتومی، بافت پستان و غدد لنفاوی برداشته شده برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال میشود.
یک گزینه برای بازسازی پستان شامل قرار دادن ایمپلنتهای موقت بافت در قفسه سینه است. این ایمپلنتهای موقت، برجستگی جدید پستان را تشکیل میدهند.
یکی از گزینهها برای زنانی که پس از جراحی پرتودرمانی انجام میدهند، قرار دادن ایمپلنتهای موقت بافت در قفسه سینه است تا پوست پستان را در جای خود نگه دارد. با این کار میتواند بازسازی نهایی پستان را تا بعد از پرتودرمانی به تأخیر بیندازد.
با اتمام جراحی، محل برش با بخیه (بخیه) بسته میشود، که یا حل میشود یا بعدا برداشته میشود. همچنین ممکن است یک یا دو لوله پلاستیکی کوچک (درن) در پستان قرار داده میشود. لولهها مایعات جمع شده پس از جراحی را تخلیه میکنند.
پس از عمل
پس از جراحی، بیمار:
- به یک اتاق ریکاوری منتقل شده که در آن فشارخون، نبض و تنفس بیمار کنترل میشود.
- روی محل جراحی پانسمان (بانداژ) قرار داده میشود.
- در ناحیه زیر بغل مقداری درد، بیحسی و احساس خارش احساس میکند.
- در مورد نحوه مراقبت از خود در خانه دستورالعمل دریافت کند، از جمله مراقبت از برش و تخلیه، شناخت علائم عفونت و درک محدودیتهای فعالیت.
- تیم مراقبتهای بهداشتی در مورد زمان استفاده مجدد از سوتین یا استفاده از پروتز پستان را با فرد بررسی میکند.
- احتمالاً داروهای ضد درد و آنتی بیوتیک برای بیمار تجویز شود.
نکاتی که لازم است حین بستری در بیمارستان رعایت نمائید.
- روز قبل از جراحی به طور کامل استراحت نمایید. چنانچه شب قبل از عمل جراحی بیخواب شدهاید پس از مشورت با پزشک معالج از آرامبخش تجویز شده استفاده نمایید.
- شب قبل از عمل، شام سوپ میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- در صورت داشتن آرایش و لاک ناخن آن را پاک کنید.
- موهای موضع عمل، قبل از عمل باید تراشیده شود.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را از خود دور کنید.
- کلیه لباسهای خود (لباس زیر، جوراب و …) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- بیحرکتی پس از عمل میتواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریهها گردد، لذا ورزشهای تنفسی و چرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- پس از عمل نفسهای عمیق بکشید و سرفه کنید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی بیوتیک تزریق میشود.
- عمل شما تحت بیهوشی عمومیانجام میشود.
- طبق دستور پزشک، رژیم مایعات را شروع کرده و در صورت عدم تحمل (حالت تهوع و استفراغ) به پرستار اطلاع دهید.
- در صورت توانایی مصرف مایعات به تدریج با نظر پزشک میتوانید از سایر مواد غذایی استفاده کنید.
- پس از شروع رژیم برای جلوگیری از یبوست و فشار بر بخیهها باید مایعات فراوان، آب میوه تازه مصرف نمایید و رژیم پرپروتئین برای شما شروع میشود.
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود. بهتر است هر چه زودتر از بستر خارج شده و راه بروید.
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- از روز دوم بعد از عمل ورزشهای دست، شانه، بازو و ورزشهای تنفسی را شروع كنید. هدف از ورزش افزایش گردش خون و قدرت عضلات میباشد (با همکاری فیزیوتراپ).
- بیحرکتی پس از عمل میتواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریهها گردد، لذا ورزشهای تنفسی (تنفس عمیق و سرفه) و چرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- روی دست سمتی که عمل شده نخوابید و هنگام خواب یک بالش نرم کوتاه زیر دست سمت عمل شده قرار دهید.
- از آویختن دست سمت عمل شده خودداری کنید.
- پانسمانها و درنها توسط پزشک و پرستار كنترل شده و ميزان مايعات تخليه شده مرتباً چك میشود.
- برای جلوگیری از خستگی و کسالت دورههای استراحت و فعالیت متناوب داشته باشید.
- ممكن است در ناحيه ديواره قفسه سينه، پستان مبتلا و دست طرف مبتلا درد بيشتری احساس كنید. بالا آوردن دست سمت مبتلا به ميزان كم موجب كاهش فشار روی ناحيه برش، بهبود گردش خون و پيشگيری از احتقان وريدي دست طرف صدمه ديده و كاهش درد میشود.
- در بیمارستان برای فیزیوتراپی به منظور پییشگیری از سفتی و سختی بازو برنامه ریزی میشود و باید این ورزشها را وقتی به منزل میرود ادامه دهید. برای حفظ حرکت شانه بازو خیلی زودتر، حتی در 24 ساعت اول بعد از جراحی، ورزش تجویز میشود.
- در صورت تجویز تاموکسیفین از بیحرکتی طولانی اجتناب کنید چون احتمال ترمبوز (تشکیل لخته) وریدهای عمقی وجود دارد.
- آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت و مسکن برای تسکین درد به شما داده میشود.
- داروها طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار به شما داده میشود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از رژیم پر پروتئین(گوشت) استفاده نمایند. جهت بهبود اشتها غذا در وعدهای زیاد و با حجم کم مصرف شود و از خوردن غذاهای سنگین و نفاخ اجتناب نمایید.
- از غذاهای پرفیبر و پرحجم جهت پیشگیری از یبوست استفاده کنید.
- جهت كاهش حس كشيدگي و سوزش در ناحيه زير بغل و بازو سمتی که جراحی شده، ورزشهاي دست و بازو را انجام دهید.
- از بلند کردن اشیاء سنگین خودداری نمایید و بسته و کیف دستی سنگین حمل نکنید .
- اغلب زنانی که تحت عمل بازسازی پستان قرار میگیرند، ۶ هفته پس از جراحی میتوانند فعالیتهای عادیشان را از سر بگیرند. ممکن است چند هفته دیگر لازم باشد بگذرد تا امکان انجام ورزشهای سنگین را پیدا کنید.
- ورزش درمانی نباید باعث هیچ گونه دردی شود. برای پیشگیری از دفورمیتی (تغییر ناهمگون در یکی از بازوها)، ورزش ها باید دو طرفه باشد و هر دو بازو همزمان به کارگرفته شود. ورزش را ملایم و آهسته انجام دهید و به تدریج بر زمان و شدت آن اضافه کنید.
- جهت انجام تمرینات ورزشی با فیزیوتراپ مشورت نمائید.
- آرنج خود را روی میز قرار دهید سر خود را بالا نگه دارید. ابتدا یک سمت سرتان و بعد به تدریج تمام موهای سر خود را شانه کنید. این حرکت را به دفعات تکرار کنید اما در انجام آن زیادهروی نکنید.
- بازوی سالم خود را روی صندلی قرار داده و پیشانیتان را روی آن بگذارید. بازوی دیگرتان را شل کرده و آویزان کنید و آن را از ناحیهشان به جلو و عقب تاب دهید. سپس با حرکت دایرهوار بازو را بچرخانید، همانطور که دستتان شل است اندازه دایره را بزرگتر کنید. حرکت چرخشی را تا زمانی که فشار به دستتان وارد کند ادامه دهید.
- با استفاده از یک حوله، حرکات آرامی مشابه خشک کردن پشتتان انجام دهید، این حرکت را در هر دو جهت انجام دهید.
- دست خود را به دو طرف باز کنید سپس به آرامی دستهای خود ر ا از ناحیه آرنج خم کنید و به پشت خود به موازات سینه بند خود برسانید.
- در حالی که توپ پلاستیکی یا چیز مشابهی را در دست دارید، دست خود را باز و بسته کنید.
- از کارهایی نظیر جارو کردن، شستن لباس با دست، بلند کردن زنبیل و … خودداری کنید.
- پانسمان به روش استريل و در فاصله زمانی توصيه شده از طرف پزشك توسط کادر درمانی انجام شود.
- معمولا تا 7 روز، هر روز يك پانسمان خشك روي ناحيه برش قرار داده میشود بعد از بهبودی كامل برش (4-6 هفته) میتوان برای افزايش نرمی و حالت ارتجاعی پوست از لوسيون يا كرم استفاده كرد.
- ممکن است با درنها مرخص شوید و درن معمولا به مدت 7 تا 10 روز در محل باقی گذاشته میشود در صورتی که شما با درن (لوله پلاستیکی که از محل عمل به یک محفظه پلاستیکی وصل است) مرخص میشود دقت فرمایید راه درن باز باشد و در صورت نیاز به تخلیه ابتدا به وسیله کلامپ انتهای درن را ببندید سپس محفظه را تخلیه نمایید و مجددا کلامپ را باز نمایید.
- پس از ماستکتومی علاوه بر خواب خوب در شب برای 2 هفته اول، احتمالا به استراحتهای کوتاه در بین روز نیاز دارید. با حفظ انرژی و بنیه عادی دوره بهبودی 3 تا 6 هفته طول میکشد.
- انتظار اندکی سوزش، تورم و کبودی در ۲ تا ۳ هفته اول پس از عمل را داشته باشید.
- از گرفتن فشار خون، تزريق و گرفتن خون از دست عمل شده خودداری نمايید. از آفتاب سوختگی پرهیز کنید، لباسهای محافظ بپوشید، و هنگام آشپزی و برداشتن اشیاء داغ از روی گاز، دستکش بلند بپوشید.
- جهت کاهش درد در اندام مبتلا، بازوها روزی سه بار (به مدت 45دقیقه) بر روی بالش بالا قرار دهید.
- در صورت پارگی پوست یا ایجاد صدمه ناحیه با آب و صابون شسته شود و از یک پماد ضد باکتری استفاده کنید.
- کیف آب گرم و یخ روی نواحی درگیر استفاده نشود. روی نواحی درگیر از پماد ویتامین AD استفاده کنید.
- از شستشوی مکرر نواحی صدمه دیده اجتناب کنید و اگر ناحیه درگیر ترشح دارد با یک لایه گاز نازک پوشانده شود.
- بعد از اينكه برش كاملا بهبود يافت ، مي توانید از دئودورانت استفاده كنید ، هرچند بسياري از زنان متوجه مي شوندكه ميزان تعريق در ناحيه زير بغل مبتلا به اندازه سابق نيست.
- از هرگونه اقدام خودسرانه در مورد دست عمل شده نظیر حجامت، بادکش، زالو و … بپرهیزید.
- از صدماتی نظیر کوفتگی، بریدگی و سوختگی پرهیز نمایید.
- از جراح پلاستیکتان در مورد چگونگی دوش گرفتن، حمام کردن و مراقبت از زخم مشورت بگیرید. روزی 2 بار دوش گرم (معمولا از دومين روز بعد از عمل) به تسكين درد ارجاعی عضلات كمك میكند و جهت حمام از آب ولرم استفاده کنید.
- جراحی برداشتن پستان و بازسازی آن باعث خواهد شد نواحی از بیحسی در محلهای جراحی باقی بماند. ممکن است در این محلها به جای احساس درد، احساس کرختی یا سفتی کنید. همین وضعیت در مورد محل بازسازی جلوی قفسه سینه هم صادق است. به مرور تا حدودی حسها در این نواحی به حالت طبیعی بازمیگردد.
- اغلب جوشگاههای زخم در طول زمان محو میشود. شکل پستان باز سازی شده به تدریج در طول ماههای پس از عمل بهبود خواهد یافت.
- اگر برای تامین بافت از ابزارهای کش دهنده موقتی زیر پوستتان کار گذاشته شده باشد، تا هنگام رسیدن بافتها به اندازه مورد نظر هر هفته یکبار مراجعه برای تزریق محلول نمکی به درون آن لازم است. (معمولاً لازم است ۶ تا ۱۰ بار ویزیت انجام شود.)
- بازسازی پستان تاثیری بر بازگشت سرطان پستان یا مراقبتهای مربوط به آن ندارد و معمولاً با شیمیدرمانی و پرتودرمانی هم تداخلی ایجاد نمیکند.
- جهت تسکین درد از دارو مسکن تجویز شده طبق دستور پزشک استفاده نمائید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک (مانند آنتی بیوتیک در ساعات معین و دوره کامل ) طبق دستور مصرف نمائید.

مراجعه به پزشک
- جهت کشیدن بخیهها 10-7 روز بعد از عمل
- پس از عملهای ترمیمی، نیاز به چکاپهای منظم وجود دارید و همچنین باید انجام ماموگرافیهای سالانه برای تشخیص زودرس سرطان را انجام دهید.
- پس از عمل بازسازی پستان باید معاینه ماهانه پستانهایتان را ادامه دهید.
- در صورت مشاهده هرگونه ترشح، خونریزی، تغییر رنگ یا تورم محل عمل
- جهت دریافت نتیجه پاتولوژی