مدیریت بیماری
مدیریت عوارض خونی شیمی‌درمانی
عفونت
بيشتر داروهاي شيمی‌درمانی روی مغز استخوان اثر كرده و توليد سلول‌های سفيد خون كاهش يافته و فرد به انواع عفونت‌ها مبتلا می‌شود. پزشك ميزان سلول‌های سفيد را در طول دريافت شيمی‌درمانی كنترل می‌كند. داروهايی وجود دارند كه به بهتر شدن ميزان سلول‌های سفيد خون كمك می‌كنند. بيشتر عفونت‌ها از ميكروب‌هايی كه به طور طبيعی در پوست، دهان، روده و مجاری تناسلی يافت می‌شوند ناشی می‌شوند.
نشانه‌های عفونت:
- تب بالای 38 درجه
- لرز
- تعريق
- سوزش و تكرر ادرار
- سرفه شديد و زخم گلو
- خارش ناحيه واژن
- درد سينوس‌ها
- گوش درد، سردرد يا سفتی گردن
- زخم‌های دهانی
- هر گونه نشانه‌های عفونت را حتی نصف شب گزارش كنيد.
چگونه می‌توانيد از عفونت پيشگيری كنيد؟
- از مصرف ميوه و سبزيجات خام بپرهيزيد.
- از آنجايی كه تنها نشانه عفونت تب می‌باشد از مصرف داروهای تب‌بر مانند استامينوفن بدون تجويز پزشك بپرهيزيد (به ويژه زمانی كه ميزان سلول‌های سفيد شما كاهش يافته است).
- نكات بهداشت فردی را رعايت كنيد.
- بعد از هر بار اجابت مزاج ناحيه مقعد خود را تميز كنيد.
- در توالت خود را از جلو به عقب بشوييد.
- لباس‌های زير را روزانه عوض كنيد.
- دست‌های خود را پس از توالت و قبل از غذا خوردن بشوييد.
- ناخن‌هايتان را كوتاه كنيد.
- از ماسك استفاده كنيد.
- از گياهان و گل‌های طبيعی دوری كنيد.
- از آب جوشيده سرد استفاده كنيد.
- از تماس با اشخاصی كه بيماری‌های عفونی مانند سرماخوردگی، تب خال، سرخك و آبله مرغان دارند دوری كنيد.
- از تزريق واكسن‌های ب ث ژ، فلج اطفال، سرخك و آبله پرهيز كنيد و از تماس با اشخاصی كه اين واكسن‌ها را دريافت كرده‌اند دوری كنيد.
- مراقبت خوب دهانی انجام دهيد.
- روزانه دوش بگيريد.
- از تماس با حيوانات پرهيز كنيد.
- از مصرف آب‌های راكد پرهيز كنيد.
- هنگام كار در منزل از دستكش استفاده كنيد.
- از محيط‌های شلوغ دوری كرده و ملاقات‌های خود را محدود كنيد.
- از فراورده‌های لبنی پاستوريزه استفاده كنيد.
- مرتب تب خود را كنترل كنيد و در صورت تب به پزشك مراجعه كنيد.
- روزانه چندين مرتبه نفس عميق كشيده و با سرفه خلط را بيرون دهيد.
خونريزی
داروهای شيمی‌درمانی روی مغز استخوان اثر كرده و توليد پلاكت‌ها كاهش می‌يابد. پلاكت‌ها به بند آمدن خونريزی و لخته شدن خون كمك می‌كنند. اگر ميزان پلاكت خون شما پايين‌تر از حد طبيعی است ممكن است حتی بدون آسيب خونريزی كنيد.
در صورت بروز علائم زير به پزشك اطلاع دهيد:
- كبودی غير منتظره
- نقاط قرمز وكوچك در زير پوست
- ادرار قرمز يا صورتی
- مدفوع سياه يا خونی
- خونريزی از لثه يا بينی
- خونريزی از واژن زمانی كه بيش از دوره طبيعی قاعدگی طول بكشد.
- سردرد يا تغيير در بينايی
- احساس گرمی در بازوها و پاها
پزشك در حين دريافت شيمی‌درمانی ميزان پلاكت شما را كنترل می‌كند. در صورت پلاكت پايين ممكن است پلاكت به شما داده شود.
برای پيشگيری از خونريزی و مشكلات ناشی از كاهش پلاكت چه می‌توانيد انجام دهيد؟
- براي تراشيدن موهای از ماشين‌های الكتريكی زائد استفاده كنيد.
- از مصرف خودسرانه داروهای آسپرين، ايندومتاسين و ايبوپروفن پرهيز كنيد.
- در صورت بروز سردرد، تهوع و استفراغ و تاری ديد تيم مراقبتی را مطلع سازيد.
- از مصرف شياف و تنقيه به طور خودسرانه استفاده نكنيد.
- در صورتی كه ادرار، مدفوع و استفراغ خونی داريد به پزشك يا پرستار اطلاع دهيد.
- در صورت تجويز داروهای ضد استفراغ مصرف آن‌ها را فراموش نكنيد.
- از زور زدن پرهيز كنيد.
- در صورت بروز كبودی در بدنتان به پرستار يا پزشك خبر دهيد.
- از وسايل نوك تيز با احتياط استفاده كنيد.
- از مسواك نرم استفاده كرده و از نخ دندان استفاده نكنيد.
- از يبوست پيشگيری كنيد.
- از فعاليت‌هايی كه ممكن است آسيب برسانند اجتناب كنيد.
- حين مقاربت از مواد نرم كننده استفاده كنيد و در صورتي كه پلاكت شما پايين است از اين كار پرهيز كنيد.
كم خونی
شيمی‌درمانی توانايی توليد گلبول‌های قرمز توسط مغز استخوان را كاهش می‌دهد. گلبول‌های قرمز اكسيژن را به تمام قسمت‌های بدن حمل می‌كنند. موقع كاهش گلبول‌های قرمز، بافت‌های بدن براي انجام كارهايشان اكسيژن كافی دريافت نمی‌كنند. اين وضعيت كم‌خونی ناميده می‌شود.
كم‌خونی می‌تواند موجب خستگی، ضعف شديد، كوتاهی تنفس شود. در صورت بروز هر يك از علائم زير به پزشك خبر دهيد:
- خستگی
- سرگيجه
- مشكل تنفسی
- احساس تپش قلب
پزشك ميزان سلول‌های خونی شما را در طول درمان كنترل می‌كند و ممكن است اگر ميزان گلبول‌های شما از حد طبيعی پايين‌تر باشد خون به شما تزريق كند.
شما بهتر است زمانی كه كم‌خون هستيد اقدامات زير را انجام دهيد:
- در طول شبانه روز استراحت كافی داشته باشيد.
- فعاليت‌هايتان را محدود كرده و كارهای ضروری و مهم را انجام دهيد.
- در انجام كارها از خانواده، دوستان كمك بگيريد.
- رژيم غذايی متعادل ميل كنيد.
- زمانی كه دراز كشيده‌ايد ابتدا بنشينيد و سپس به آرامی بايستيد و موقع نشستن به آرامی بلند شويد اين كار به پيشگيری از سرگيجه كمك می‌كند.
