مدیریت بیماری
جراحی ترمیم شکاف لب و کام
شکاف لب و شکاف کام از شایع‌ترین ناهنجاری‌های بدو تولد است که کودکان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. تشکیل ناقص لب بالایی (شکاف لب) یا سقف دهان (شکاف کام) می‌تواند به صورت جداگانه رخ دهد، یا ممکن است هر دو نقص با هم رخ دهند. ممکن است شدت این اختلالات متفاوت باشد و یک یا دو طرف دهان را درگیر کند. برای ترمیم شکاف لب و یا شکاف کام جراحی لازم است.
دلیل انجام روش
شکاف یا جدا شدن لب فوقانی و یا سقف دهان در اوایل رشد جنین اتفاق می‌افتد. که برخی از اجزای لب بالا و سقف دهان قادر به رشد طبیعی در کنار هم نیستند. در برخی موارد، ممکن است یک بیماری مسئول وقوع شکاف باشد. با این حال، برای بیشتر کودکان مبتلا، علت آن مشخص نیست. در این موارد، تصور می‌شود که این شکاف در اثر عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود.
جراحی ترمیم شکاف لب و کام جراحی است که برای اصلاح این حالت غیرطبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد و با هدف بازگرداندن عملکرد به لب و دهان همراه با ایجاد ظاهر طبیعی‌تر انجام می‌شود. بیشتر شکاف‌ها از طریق جراحی پلاستیک قابل ترمیم هستند و به بهبود توانایی کودک در خوردن، صحبت کردن، شنیدن و تنفس کمک می‌کنند.
در موارد شکاف لب و یا شکاف کام مداخله زودهنگام تیمی از متخصصان مختلف برای ارزیابی و مدیریت درمان کودک لازم است. این تیم درمانی برای توصیه‌های تغذیه، ترمیم جراحی شکاف، توانبخشی گفتار و ترمیم دندان با هم همکاری خواهند کرد. متخصصان این تیم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- جراح پلاستیک
- متخصص اطفال
- دندانپزشک کودکان
- متخصص ارتودنسی
- متخصص گوش و حلق و بینی
- کارشناس شیردهی
- کاردرمانگر
- متخصص شنوایی
- گفتار درمانی
- مشاور ژنتیک
- روانشناس
- مددکار اجتماعی
در اولین مراحل، مراقبت‌های تغذیه و رشد، مهم‌ترین اولویت برای کودک خواهد بود. ممکن است برای کمک به تغذیه کودک نیاز به استفاده از بطری‌های مخصوص یا لوله‌های تغذیه‌ای باشد. غالبا، هنگامی که شکاف کام هم وجود داشته باشد، نوزاد به دلیل مشکلات مکش دهان، قادر به تغذیه از پستان نخواهد بود.
هدف از جراحی، بستن شکاف است، اما همچنین به کودک در توانایی عملکرد طبیعی و رشد طبیعی کمک می‌کند. ترمیم شکاف لب، شامل بازسازی لب برای ایجاد ظاهر طبیعی‌تر است، یعنی:
- بسته شدن شکاف و در نتیجه ایجاد جای زخم در داخل یا نزدیک به ویژگی‌های طبیعی لب بالا
- تشکیل کمان کوپید (منحنی‌های امتداد مرکز لب بالایی)
- ایجاد فاصله کافی بین لب بالا و بینی
شکاف‌های لب بالایی به طور معمول بر شکل بینی تأثیر می‌گذارد و لازم است تقارن بینی و شکل سوراخ بینی و همچنین صافی و ایجاد طول کافی برای کلوملا (بافت جدا کننده سوراخ‌های بینی) انجام گیرد.
از آنجا که کام فضای کف بینی را می‌سازد و وظیفه اجازه گفتار طبیعی را بر عهده دارد، مواردی که در ترمیم شکاف کام وجود دارد عبارتند از:
- جدا کردن دهان و بافت‌های بینی با بستن نقص در طول آن
- برقراری مجدد عملکرد عضلات کام نرم برای تقویت گفتار طبیعی
- ایجاد رابطه طبیعی کام نرم با کانال شنوایی و لوله استاش برای امکان شنوایی طبیعی
- تقویت تا حد امکان رشد و نمو طبیعی فک بالا و دندان‌ها
- در صورت لزوم، اصلاح نقص در لثه برای ایجاد رویش دائمی دندان
زمان مناسب برای انجام روش
زمان ترمیم شکاف به شرایط کودک بستگی دارد.
- ترمیم شکاف لب به طور معمول بین 2 تا 6 ماهگی بسته به وضعیت سلامتی کودک انجام می‌شود.
- ترمیم شکاف کام به طور کلی پس از ترمیم شکاف لب در یک جراحی جداگانه هنگامی که کودک بین 9 تا 18 ماه سن دارد انجام می‌شود.
- ترمیم شکاف لب و یا کام برای درمان سایر مشکلات تهدید کننده زندگی مانند اختلال قلب یا ریه که ممکن است وجود داشته باشد، ممکن است به تأخیر بیفتد.
- بسته به شدت شکاف، ممکن است مداخلات قبل از عمل مانند چسباندن شکاف لب، قالب‌گیری ارتودنسی یا روش‌های جراحی مرحله‌ای توصیه شود.
- ممکن است به مرور زمان سایر جراحی‌های مربوط به شکاف از جمله لوله‌های گوش برای درمان تجمع مایعات، پیوند استخوان برای ترمیم خط لثه و جراحی دندان یا فک برای بهبود گاز زدن مورد نیاز باشد.
خطرات و عوارض احتمالی
ترمیم شکاف لب و یا کام برای رشد و کیفیت زندگی کودک مهم است. جراح پلاستیک مزایا، اهداف و خطرات یا عوارض احتمالی را توضیح می‌دهد.
برخی از خطرات و عوارض احتمالی این روش جراحی عبارتند از:
- حساسیت به مواد بخیه و چسب‌ها، داروهای موضعی یا مواد تزریقی
- خطرات بی‌هوشی
- خونریزی
- ممکن است آسیب به ساختارهای عمیق‌تر مانند اعصاب، رگ‌های خونی، عضلات و کانال شنوایی رخ دهد که می‌تواند موقتی یا دائمی باشد.
- بروز عفونت
- بهبود نامنظم ساختارها از جمله کوتاه شدن، ضخیم شدن یا رشد بیش از حد
- بهبود ضعیف برش‌ها
- امکان جراحی بینایی
- بی‌نظمی و عدم تقارن باقی‌مانده در لب یا بینی
- مشکلات تنفسی پس از جراحی
آمادگی پیش از روش
قبل از جراحی، جراح با شما در خصوص موارد زیر صحبت خواهد کرد:
- اقدامات قبل از جراحی، آزمایش تشخیصی و داروها
- دستورالعمل‌ها و داروهای روز جراحی
- اطلاعات خاص مربوط به بی‌هوشی
- مراقبت و پیگیری بعد از عمل
جراح همچنین در مورد محل انجام عمل صحبت خواهد کرد. ترمیم اولیه شکاف لب و شکاف کام به طور کلی در یک بیمارستان انجام می‌شود و معمولا نیاز به بستری شبانه دارد.
مراحل ترمیم شکاف لب و کام
در طی مراحل جراحی داروهایی برای راحتی کودک تجویز می‌شود. این گزینه‌ها شامل مسکن وریدی و بی‌هوشی عمومی است.
هدف از جراحی شکاف لب نزدیک کردن فاصله لب و اصلاح ساختار و شکل طبیعی‌تر برای لب فوقانی است. برش‌هایی در دو طرف شکاف ایجاد می‌شود تا قسمت‌های مختلف پوست، عضله و داخل دهان را که جمع شده‌‍‌اند به یکدیگر متصل کنند و شکاف بسته شود و آناتومی معمول لب و بینی ایجاد شود.
ترمیم شکاف کام به جابجایی دقیق بافت و عضلات برای بستن شکاف و بازسازی سقف دهان نیاز دارد. برش‌هایی در دو طرف شکاف ایجاد می‌شود و از روش‌های تخصصی فلپ برای جابجایی مجدد بافت‌های کام سخت و نرم استفاده می‌شود. این شامل تغییر موقعیت عضلات نرم کام است که در گفتار استفاده می‌شود، سپس بخیه زده می‌شود. به طور کلی در امتداد خط میانی سقف دهان، به اندازه کافی طول کام را فراهم می‌کند تا تغذیه طبیعی، رشد گفتار و رشد مداوم در طول زندگی فراهم شود. پس از ترمیم شکاف لب و یا شکاف کام، می‌توان برش‌ها را با بخیه‌های جدا شونده یا قابل جذب بست.
اسکار (جای زخم) های خارجی ناشی از ترمیم شکاف به طور کلی در خطوط طبیعی لب فوقانی و بینی قرار می‌گیرند. با گذشت زمان، این‌ها کم‌رنگ می‌شوند و توانایی رشد و عملکرد طبیعی کودک همچنان بهبود می‌یابد.
بعد از جراحی، ممکن است باندهایی در برش‌های خارج از دهان کودک قرار گیرد. به والدین دستورالعمل‌های خاص مراقبت در منزل داده می‌شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نحوه مراقبت از محل جراحی، پس از جراحی
- داروهایی که به صورت خوراکی استفاده می‌شود و به منظور کاهش درد، به بهبودی و کاهش خطر عفونت کمک می‌کند.
- دستورالعمل‌های خاص تغذیه برای کمک به محافظت از محل جراحی در هنگام بهبودی
- محدودیت‌های تغذیه‌ای یا فعالیتی لازم به منظور بهبود طبیعی
- موارد خاص برای نظارت بر سلامت عمومی کودک
- زمان مناسب برای پیگیری روند درمان
محدودیت‌های رژیم غذایی پس از ترمیم کام با رژیم‌های مایع یا پوره که به مدت چند روز توصیه می‌شود، معمول است. برخی از جراحان همچنین توصیه می‌کنند تا چند روز از استفاده‌ی بطری، پستانک، نی یا ظروف دیگر خودداری کنید. معمولا پس از جراحی از مهار بازو برای جلوگیری از لمس یا صدمه دیدن محل جراحی توسط کودک در هنگام بهبودی استفاده می‌شود. برخی از جراحان اجازه می‌دهند که این مهارها به طور موقت برداشته شود، به شرطی که کودک شما تحت نظارت باشد و از لمس محل جراحی یا مکیدن انگشتان وی جلوگیری شود.
ناراحتی و درد کودک با داروهای ضد درد قابل کنترل است. بسته به روش جراحی مورد استفاده، ممکن است بخیه‌ها پس از جراحی از لب جدا شوند. با برطرف شدن تورم، بهبودی برای چندین هفته ادامه خواهد داشت. جای زخم لب‌ها طی چندین ماه محو خواهد شد. پس از جراحی، محافظت در برابر آفتاب برای جلوگیری از ایجاد زخم‌های نامنظم ضروری است.
نتایج و چشم انداز
نتیجه ترمیم شکاف لب و یا شکاف کام کیفیت زندگی کودک را افزایش می‌دهد، از جمله توانایی تنفس، غذا خوردن و صحبت کردن. روش‌های ترمیمی ثانویه روی لب یا کام ممکن است به دلایل عملکردی یا بهبود ظاهر موردنیاز باشد.
