مدیریت بیماری
پیوند منیسک زانو
مفصل زانو از سه استخوان ران، ساق و کشکک به وجود آمده است که سطوح مفصلی و انتهایی آن‌ها که با غضروف پوشیده شده است، موجب حرکت روان مفصل و خم و راست کردن ساق می‌شود. دو قطعه‌ی بالشتک شکل از جنس غضروف (منیسک‌ها) به عنوان جذب‌کننده‌ی نیرو بین دو انتهای استخوان ساق و ران (مفصل زانو) قرار دارند. در هر زانو دو منیسک وجود دارد. منیسک‌های زانو به شکل C در مفصل زانو هستند و هنگامی که از پاره شدن غضروف زانو صحبت می‌شود، منظور همان پاره شدن منیسک است.
اگر منیسک به شدت آسیب دیده باشد، نمی‌توان آن را اصلاح کرد و ممکن‌است لازم باشد کاملاً برداشته شود. بدون وجود منیسک ممکن است فرد دچار درد زانو و آرتروز شود. برای افراد مسن با این شرایط، پیوند منیسک زانو می‌تواند گزینه مناسبی باشد.
دلایل انجام
با توجه به گذشت چند دهه از پیوند منیسک، هنوز این عمل جراحی به طور شایع انجام نمی‌شود که علت عمده آن محدود بودن افراد واجد شرایط برای گرفتن پیوند منیسک می‌باشد. شرایط لازم برای پیوند منیسک عبارتند از:
- سن کم‌تر از ۵۵ سال و فعال بودن فرد
- وجود درد در زانو هنگام فعالیت
- عدم وجود ساییدگی پیشرفته زانو
- سالم بودن رباط‌های زانو
- عدم وجود انحراف زانو به شکل پرانتزی یا ضربدری
- عدم چاقی مفرط
- نداشتن محدودیت حرکت زانو
- نداشتن سابقه عفونت مفصل زانو
- ثبات روحی و روانی فرد و همکاری جهت انجام برنامه‌های فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی
عوارض احتمالی
مشکلات ناشی از پیوند منیسک بسیار کم است. این مشکلات شامل:
- سفتی زانو یا محدودیت حرکت زانو
- نیاز مجدد به عمل
- عدم بهبودی وعدم ترمیم کامل منیسک پیوندشده
- خونریزی وآسیب به عصب و رگ‌های زانو
- عفونت زانو
آمادگی قبل از مداخله
- بیمار باید لیستی از تمام داروهایی که مصرف می‌کند از جمله رقیق‌کننده‌های خون، داروهای بدون نسخه مانند آسپرین و … را به پزشک اطلاع دهد و طبق دستور پزشک قبل ازعمل جراحی مصرف داروها را قطع نماید.
- شب قبل از عمل، باید از خوردن و آشامیدن خودداری شود.
- قبل ازعمل ممکن است تصویربرداری با اشعه ایکس و ام.آر.آی انجام شود.
- بیمار باید وسایل مورد نیاز از جمله عصا برای خود تهیه کند تا بعد از عمل در منزل استفاده نماید.
- معمولاً همان روز عمل، بیمار مرخص می‌شود، گاهی لازم است که یک یا دو روز در بیمارستان بستری بماند.
- منیسک سالم از افرادی که دچار مرگ مغزی شده‌اند، برداشته می‌شود و از نظر جلوگیری از انتقال بیماری‌ها مورد بررسی‌های متعدد قرار می‌گیرد و از لحاظ عفونت، نمونه‌برداری می‌شود و پس از اطمینان کامل از عدم وجود بیماری و عفونت، منجمد می‌گردد و در دمای منفی ۸۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شده و آماده استفاده می‌شود.
- با توجه به بررسی‌های انجام شده از شخص اهداکننده‌ی منیسک و انجام آزمایش‌هایی به منظور بررسی بیماری ایدز، هپاتیت و بیماری‌های عفونی و نظارت مداوم سازمان‌های دارو و غذای هر کشور، استفاده از منیسک پیوندی تقریبا بدون خطر است.
روش انجام
عمل جراحی پیوند منیسک معمولا به روش آرتروسکوپی انجام می‌شود. در این روش از طریق یک شکاف کوچک، دوربین کوچکی به داخل زانو فرستاده شده و تصویر فضای داخل زانو در مانیتور نمایش داده می‌شود، همچنین ابزارهای جراحی از طریق شکاف کوچک دیگری وارد زانو می‌شوند.
در عمل پیوند منیسک به دلیل حجم منیسک پیوندی که باید داخل مفصل کار گذاشته شود، شکاف‌ها کمی بزرگ‌تر از آرتروسکوپی معمولی بوده و گاهی ممکن است، شکاف‌های متعدد ایجاد شود.
ابتدا بقایای منیسک آسیب دیده از مفصل خارج می شود، سپس منیسک اهدا شده در داخل فضای مفصلی در جای خود قرار داده می‌شود. برای ثبات بیش‌تر منیسک پیوندی در محل خود علاوه بر دوخته شدن با بخیه، از فیکساسیون استخوانی نیز استفاده می‌شود.
این جراحی را می‌توان به صورت سرپایی یا در حالت بستری انجام داد.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- قبل از رفتن به اتاق عمل برای شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی‌بیوتیک تزریق می‌شود.
- شب قبل از عمل، شام سبک مثل سوپ یا سالاد بخورید. بعد از نیمه شب و صبح قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن اجتناب کنید. حتی چای، قهوه و آب هم ننوشید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- موهای موضع عمل، قبل از عمل لازم است تراشیده شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید.
- کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری، سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید که تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- عمل شما تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
- از مصرف سیگار و دخانیات در چند ماه قبل و بعد از عمل جراحی اجتناب کنید.
- گرافی‌های قبل از عمل را به همراه داشته باشید.
- برای مراقبت و بهبودی خود بعد از عمل برنامه‌ریزی کنید. فردی را بیابید که بعد از عمل جراحی از شما مراقبت کند.
- بعد از عمل جراحی و پس از هوشیار شدن و با نظر پزشک و همچنین در صورت نداشتن حالت تهوع، رژیم مایعات شروع کنید.
- در صورتی که حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.
- در بستر، انگشتان و مچ پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
- سعی کنید هر چه سریع‌تر از بستر خارج و فعالیت نمایید تا از ایجاد لخته جلوگیری شود.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- در صورت خونریزی از محل عمل جراحی و خیس شدن پانسمان به پرستاران بخش اطلاع دهید.
- از دستکاری سرم‌ها و رابط های متصل به خود خودداری کنید.
- در صورتی که انگشتان دست یا پای مبتلا سرد بود یا احساس سوزن سوزن شدن و کرختی داشت به پرستار خود اطلاع دهید.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما اجرا خواهد شد.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- براي تسريع التيام بافت نرم و استخوان، رژيم غذايی پرپروتئين و پركالری استفاده کنید.
- جهت پیشگیری از یبوست از رژیم پرفیبر (میوه‌ها و سبزیجات) حاوی سبوس و مایعات فراوان استفاده کنید.
- صرف سبزيجات و مركبات و آب ميوه‌های تازه حاوی ویتامین ث (C)، می‌تواند به بهبود سريع‌تر زخم كمك كند.
- فعالیت‌های روزانه نقش مهمی را در درمان شما پس از انجام عمل آرتروسکوپی ایفا می‌کند. برنامه ورزشی به قدرت گرفتن عضلات و حرکت آن کمک می‌کند. جراح بر اساس روش جراحی برنامه درمانی خاصی تهیه می‌کند.
- از انجام ورزش‌های شدید بدنی اجتناب کنید.
- از بلند کردن اجسام سنگین با دست جراحی شده اجتناب نمایید.
- بعد از عمل جراحی از همان ساعت‌های اولیه و وقتی که از شدت درد اندکی کاسته شد، حرکت‌های زانو آغاز می‌شود. حرکت‌ها در ابتدا اندک و با احتیاط صورت می‌گیرد.
- همه بیماران بعد از عمل نیاز به عصا دارند. روی پای عمل شده هم می‌توانند فشار بیاورند ولی بهتر است عمده وزن بدن را روی پای سالم اعمال کنند.
- نیازی به آتل یا گچ گرفتن عضو بعد از آرتروسکوپی نیست اما باید مراقبت‌هایی را پس از جراحی رعایت کرد و زانو را تا چند روز بعد از جراحی بالاتر از سطح قلب قرار داد.
- یخ مسکن خوبی برای درد و تورم است.
- به طور منظم طبق دستور پزشک خود از مسکن مناسب استفاده کنید. معمولاٌ به همراه آن‌ها داروی معده (برای جلوگیری از زخم معده) هم تجویز می‌شود. این دردها اوایل بیش‌تر بوده و کم کم از بین خواهد رفت.
- معمولاٌ پس از ترخیص بیماران آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌شود، پس خودسرانه آنتی‌بیوتیک مصرف نکنید؛ ولی اگر شرایط ویژه‌ای بود و آنتی‌بیوتیک تجویز شد آن را کامل مصرف کنید.
- در هنگام دوش گرفتن شما باید مراقب باشید محل برش را مالش ندهید و آن را خیس نکنید.
- سوراخ‌های جراحی آرتروسکوپی حدود ۵ میلی‌متر بوده و نیازی به تعویض پانسمان ندارند.
- مهم‌ترین قسمت‌های بازپروری بعد از آرتروسکوپی تقویت عضلات اطراف زانو و بدست آوردن دامنه حرکات زانو است که با انجام نرمش‌های به خصوصی باید زیر نظر فیزیوتراپ انجام شود.
- مراجعه شما به مطب جراح باید طبق برنامه باشد تا حرکات و نرمش‌ها و فیزیوتراپی شما به موقع انجام شود. فیزیوتراپی به موقع تکمیل کننده جراحی و موفقیت آن می‌باشد.
- مراقبت‌های بعد از جراحی در بدست آوردن نتیجه درمانی خوب تاثیر فراوان دارند. بهترین جراحی بدون رعایت مراقبت‌های بعد از آن بی‌ارزش است.
- از رانندگی در هفته‌های اول بعد از جراحی اجتناب نمایید. با اجازه پزشک رانندگی نمایید.
زمان مراجعه بعدی
- در فواصل منظم و مشخص شده توسط پزشک جهت ادامه درمان به پزشک مراجعه نمایید.
- درد شدید در اندام‌های صدمه دیده که با ضد دردهای معمولی تسکین نیابد.
- گز گز و مور مور انتهای اندام مبتلا
- سردی، رنگ پریدگی و یا کبودی انگشتان در انتهای عضو
- درد و قرمزی در محل زخم
- ترشح چرکی از زخم
- تب و لرز
- بی‌اشتهایی
