مدیریت بیماری
شکستگی فک
یکی از شایعترین شکستگیها در هنگام وارد شدن ضربه به صورت، شکستگی فک میباشد. شکستگی فک میتواند در غذا خوردن و تکلم مشکل ایجاد کند و در بسیاری از موارد اگر درمان نشود، میتواند باعث انحراف و از دست رفتن قرینگی صورت شود.
استخوان فک، استخوانی بلند است که به دو قسمت فوقانی و تحتانی تقسیم میشود و شکستگی میتواند در قسمت فوقانی یا تحتانی رخ دهد. فک فوقانی در زیر کاسه چشم قرار دارد و دندانهای فوقانی روی آن قرار دارد. شکستگیهای آن میتواند به صورت عرضی و در بالای دندانها و زیر بینی و یا همراه با آسیب بینی یا کف کاسه چشم باشد.
فک تحتانی از یک قسمت میانی و دو تنه و دو زاویه فک و شاخ فوقانی شکل میگیرد. شکستگی میتواند در هر بخشی از آن رخ دهد.
علائم و نشانهها
- تورم و بدشکلی صورت
- کبودی زیر پوستی (خونمردگی)، کبودی داخل و خارج دهان و آبریزش از دهان
- خونریزی از بینی و دهان
- تورم و حساسیت به لمس در فک یا پایین گوش
- اختلال در تکلم و ناتوانی در جویدن و بلع
- عدم حرکت فک، درد و تهوع هنگام حرکت فک
- اختلال در تنفس
- بیحسی ناحیه فک، پایین دهان یا گونه
- قطعه متحرک استخوانی، جابجایی واضح در قطعات شکسته
- لقی یا شکستگی دندان و سخت شدن باز کردن دهان
علل شایع
عوامل مختلفی میتوانند باعث آسیب و شکستگی فک شوند که عبارتند از:
- سرطان استخوان فک
- تصادفات رانندگی و برخورد با داشبورد هنگام تصادف
- افتادن از موتور سیکلت یا دوچرخه
- ضربه به صورت
- صدمات مربوط به ورزش مانند بوکس، فوتبال
- سقوط (سقوط روی صورت)، بخصوص در بچهها هنگام بازی کردن و یا غش کردن در بزرگسالان
عوارض احتمالی
- انسداد راه تنفسی بر اثر خونریزی، عدم تخلیه بزاق و تورم بافتهای مجاری تنفسی
- بازگشت خون و بزاق به ریه
- عفونت در فک یا صورت
- ایجاد ناهنجاریهای خاص در فک و دندان
تشخیص
پزشک در ابتدا علائم فرد را بررسی و سابقه آسیب دیدگی فک را می پرسد. علاوه بر این ممکن است از روشهای زیر به منظور اطمینان از شکستگی فک ممکن است از تصویربرداری از فک با روش سی.تی.اسکن استفاده کند.
درمان
درمان شکستگی فک به دو صورت ممکن است انجام گیرد:
روش جراحی که در آن فک با استفاده از پیچهای مخصوص جا انداخته میشود و با استفاده از نوارهای فنری قابل انعطاف همراه با قلابهایی به طور مستقیم به دندانها وصل میشود دهان ثابت میشود.
در روش غیرجراحی، فک بالا و پایین با آتل بندی خاصی به هم بسته شده و تا مدتی در همین وضعیت قرار میگیرد تا به هم جوش بخورد.
اینکه از کدام روش استفاده شود، به نوع شکستگی و میزان جابجایی استخوان و نظر پزشک بستگی دارد.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- پس از عمل بايد حداقل تا 6 ساعت ناشتا باشید و سپس طبق دستور پزشك رژيم غذايی با مايعات و آب میوه تازه شروع میشود.
- خردههای يخ، مقدار زيادی آب، نوشيدنیهای سرد و آبكی به تسكين درد شما كمك مینمايند و بلع آنها نيز دردهان آسان است.
- جهت ترميم سريعتر محل زخم بايد از رژيم غذايی نرم (طبق دستورپزشك)، پرپروتئين، پركالری و سرشار از ويتامين استفاده كنيد. مصرف مركبات و آب ميوههای حاوی ویتامین ث(C)، میتواند به بهبود سريعتر زخم كمك کند.
- در صورت استراحت نسبی و اجازه خروج از تخت توسط پرستار، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمایید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و تنگی نفس و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید و تعادل در فعالیت داشته باشید.
- بیحرکتی پس از عمل میتواند باعث رکود خون در پاها وافزایش احتمال عفونت ریهها گردد، لذا ورزشهای تنفسی و چرخش اندامها را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- توصيه میشود پس از عمل سرتخت 30 درجه بالاتر از بدن باشد و به سمت عمل نخوابید.
- بعد از جراحی مقداری تورم در صورت ايجاد میشود كه كاملاً طبيعی است این تورم چند روز الی يك هفته بعد از جراحی وجود خواهد داشت و به مرور برطرف میشود.
- چند روز اول پس از عمل ممكن است مختصری خونابه ديده شود كه طبيعی است و در صورت افزايش خونريزی به پرستار اطلاع داده شود.
- استفاده از كيسه يخ روي صورت در ناحيه جراحی شده به مدت 6-5 ساعت بعد از جراحی در كاهش درد و تورم موثر خواهد بود (متناوباً حدود 20 دقيقه كيسه را گذاشته 5 و 10 دقيقه برداريد). استفاده از كمپرس گرم از روز سوم جراحی به بعد به كاهش تورم و سرعت بهبودی كمك میكند.
- در 12 تا 24 ساعت اول دهان را شستشو ندهيد، تف ننمایيد و فقط در صورت نياز آب دهان را بيرون بريزيد.
- دستورات دارویی (آنتی بیوتیک، مسکن) طبق دستور پزشک و در فواصل زمانی مشخص توسط پرستار اجرا میشود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- كسانی كه فكشان با سيم بسته شده بايد بيشتر مايعات و غذاهاي صاف شده استفاده كنند. در واقع با نظر پزشک در مدت دو هفته اي كه دهان اصلاً نبايد باز شود بيمار نبايد از غذاهائی كه نياز به جويدن دارند استفاده كند. به تدريج بيمار میتواند رژيم غذایی خيلی نرمی داشته باشد مثل سوپی كه نياز به جويدن زياد نداشته باشد اين نوع غذا مانع بازشدن بخيهها و تسريع در التيام زخمها میشود.
- بعد از يك ماه میتوانید با نظر پزشک غذاهای جويدنی استفاده كنید. كسانی كه دهانشان باز میشود بايد از غذاهاي شل استفاده كنند. يعنی غذاهایی كه نياز به جويدن شديد ندارند مثل سوپ، پوره، نان نرم، برنج و خورشت نرم كه مواد سخت و سفت نداشته باشند.
- جهت پيشگيری از يبوست، نفخ شكم و بروز حالت تهوع و استفراغ، مايعات فراوان استفاده شود و در صورت بروز حالت تهوع در اسرع وقت به پزشك مراجعه نمايید.
- ميوهها: پورهی شير و موز، گلابی، هلو يا ميوههای ميكس شده دارای مقدار مناسبی از ويتامينها میباشند كه در دوران نقاهت بعد از جراحی قابل مصرف میباشند، اما بايد از مصرف ميوههای اسيدی مانند پرتقال و گريپفروت اجتناب نمود.
- سبزيجات: در مراحل اوليه ي بهبود بعد از جراحی ، سيب زمينی نرم شده كه به حالت رقيق شده درآمده است به آسانی بلعيده میشود. خامه نخود فرنگی كه با اضافه نمودن نخود فرنگی و شير گرم به ميكسر و رسيدن آن به حالت مايع تهيه میشود نيز غذاي مناسبی میباشد.
- لبنيات: محصولات لبنی مانند ماست و شير موجب افزایش كلسيم میشوند. پنير نرم نيز كه در ميكسر همراه شير به صورت رقيق شده در میآيد، يك غذاي خوب براي افزایش كلسيم میباشد.
- نوشيدنیها: نوشيدن چای، زخمهای ناشی از جراحی دهان را التيام میبخشد. اضافه نمودن مقداری عسل و به كاهش خطر عفونت دهان كمك مینمايد.
- مراقب باشید تا ضربهای به فك وارد نشود. چون میتواند باعث جابهجایی استخوانها شده يا ابزارهای نگهدارنده داخل فك را شل كند.
- از مسافرتهای طولانی پرهيز كنید. در خودرو بايد حتماً كمربند ايمنی را ببندید. بهتر است تا مدتی از ورزشهای سنگين خودداری كنید.
- بخيههای روی صورت به هيچ عنوان نياز به پانسمان با بتادين ندارد. تميز نگه داشتن زخم و ماليدن پمادی كه توسط پزشك تجويز شده كافی است.
- ترجيحاً در چند روز اول بعد از جراحی هنگام خوابيدن سر كمی بالا قرار داشته باشد.
- از دهانشويه به طور مرتب و از مسواك نرم استفاده کنید. عدم استفاده از آنها باعث عفونت و التهاب و بوی بد دهان میشود بعد از خوردن هر نوع اغذيه و مايعات، دهان با آب نمك رقيق يا سرم فيزيولوژی و يا محلول دهانشويه كلروهگزيدين شستشو داده شود.
- درصورت بروز تب، به پزشك معالج مراجعه شود.
- تا مدتی پس از عمل از خندههای شديد و خميازه بايد خودداری کنید.
- از كشيدن سيگار در روزهای اول پس از جراحی خودداری شود، چون باعث ايجاد و افزايش خونريزی میشود.
- در صورت بسته بودن دهان با سيم، حتماً سيمچين در دسترس باشد.
- رعايت بهداشت فردی و نظافت محل عمل و دوری از تماس با افراد سرماخورده ضروری میباشد.
- داروهای تجويز شده از طرف پزشك معالج (آنتی بيوتيكها، ضد دردها، ضد التهاب و …) بايد در فاصله زمانی معين مصرف گردد.
زمان مراجعه بعدی
- حدوداً دو هفته بعد از عمل جراحی
- در صورت درد شديد، خونریزی، تب و اشکال در بلع و تنگی نفس يا باز شدن سيمها