مدیریت بیماری
تاخیر رشد داخل رحمی
محدودیت رشد داخل رحمی اشاره به یک بیماری است که در آن نوزاد متولد نشده، کوچکتر از حالت طبیعی است و داخل رحم رشد طبیعی ندارد.
علائم و نشانه‌ها
کوچکتر بودن کودک از سن حاملگی که برخی مواقع توسط مادر نیز قابل تشخیص می‌باشد.
علل شایع
- اختلالات جفت: عوامل مختلفی می‌توانند مانع رسیدن اکسیژن و مواد غذایی از جفت به جنین و در نتیجه منجر به تأخیر رشد داخل رحمی شوند.
- بارداری چندقلویی
- کوچک، بدفرم، ناقص بودن، جدا شدن جفت، جفت سر راهی و …
- اکلامپسی یا پره اکلامپسی (مسمومیت بارداری)
- مشکلات مرتبط با کروموزوم: این مشکلات منجر به تولد نوزاد با وزن کمتر از حد عادی می‌شود.
- سندرم داون
- آنسفالی جنین
- اختلالات کلیوی
- مشکلات مرتبط با مادر
- بیماری‌های قلبی- کلیوی
- کم‌خونی شدید مادر
- اختلالات انعقادی و خونی
- بیماری ریوی
- سوءتغذیه و وزن بسیار کم مادر
- اعتیاد مادر به سیگار و مواد مخدر
- دیابت پیشرفته
- انواع عفونت‌ها:
-
- سیفلیس
- سرخجه
- سیتومگالوویروس
- توکسوپلاسموز
دیگر علل شایع:
- سوء استفاده از الکل
- مصرف سیگار و دخانیات
- اعتیاد به دارو
عوارض احتمالی
- زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد
- افزایش احتمال سزارین
- امکان بروز بیماری‌هایی از جمله چاقی، دیابت نوع دو، مشکلات قلبی- عروقی و فشارخون بالا در بزرگسالی برای این نوزادان افزایش پیدا می‌کند.
- کاهش قندخون و سطح اکسیژن نوزاد بلافاصله بعد از زایمان.
- مرگ جنین در رحم مادر قبل از تولد
تشخیص
تشخیص با معاینه معمول بارداری توسط ماما و مطابقت اندازه رحم با سن محاسبه شده بارداری یا اندازه‌گیری فاصله بالای رحم تا استخوان شرمگاهی صورت می‌گیرد و در صورت نیاز از دیگر روش‌های تشخیصی ذکر شده در زیر استفاده می‌شود:
- سونوگرافی: با مقایسه سونوگرافی‌های بعدی با سونوگرافی‌هایی که در ابتدای بارداری انجام داده شده است، می‌توان روند رشد جنین و وقوع تأخیر رشد داخل رحمی را تشخیص داد. درصورت تأخیر در رشد داخل رحمی، رحم به اندازه‌ای که باید رشد نمی‌کند.
- جریان داپلر: جریان داپلر یک روش است که با استفاده از امواج صوتی مقدار و سرعت جریان خون در رگ‌های خونی را اندازه‌گیری می‌کند. پزشکان ممکن است ازاین آزمون برای بررسی جریان خون در بند ناف و عروق مغز نوزاد استفاده کنند.
- بررسی وزن مادر: پزشکان به‌طور معمول وزن مادر را در هر معاینه پیش از زایمان بررسی و ثبت می‌کنند، افزایش وزن در مادر می‌تواند برای اندازه‌گیری رشد کودک متولد نشده‌اش هم استفاده شود. اگر مادر افزایش وزن مناسب ندارد، این می‌تواند یک مشکل رشد در نوزاد او را نشان دهد.
- نظارت بر جنین: این آزمون شامل قرار دادن الکترود حساس در روی شکم مادر است. سنسور سرعت و الگوی ضربان قلب کودک را اندازه‌گیری و آن‌ها را بر روی یک مانیتور نمایش و یا آن‌ها را چاپ می‌کند.
درمان
- در صورتی که تأخیر رشد داخل رحمی در اوایل بارداری تشخیص داده شود، شرایط مادر و جنین او هر چند وقت یک بار توسط پزشک بررسی می‌شود و پزشک وضعیت جنین را از لحاظ ضربان قلب، حرکات، جریان خون، میزان مایع درون رحمی یا مایع آمنیوتیک اطراف جنین بررسی می‌کند.
- اگر تأخیر رشد داخل رحمی، سلامت نوزاد را در معرض خطر قرار دهد، ممکن‌است پزشک تصمیم به زایمان زود هنگام نماید.
- اگر طبق تشخیص پزشک، کودک بیش از حد ضعیف باشد و امکان زایمان طبیعی وجود نداشته باشد، سزارین تجویز می‌شود.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- ابتدا تغذیه با مایعات آغاز می‌شود و در صورت توانایی هضم مایعات رژیم غذایی عادی آغاز می‌شود.
- توصیه می‌شود برای جلوگیری از یبوست از مواد غذایی فیبر دار استفاده کنید.
- جهت خارج شدن ابتدا لبه تخت نشسته و در صورت نداشتن سرگیجه می‌توانید با کمک همراه یا پرستار خود از تخت خارج شوید.
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود. بهتر است هر چه زودتر از بستر خارج و راه بروید.
- بی‌حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی (تنفس عمیق و سرفه) و چرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- در هنگام راه رفتن، سرفه و تنفس عمیق محل بخیه را با دست گرفته یا با بالش ثابت نگه دارید تا از درد در ناحیه عمل جلوگیری نمائید.
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک، توسط پرستار به شما داده می‌شود.
توجه: برای کسب اطلاعات بیشتر، بسته به نوع زایمان به مقاله راهنمای پرستاری زایمان زودرس یا سزارین مراجعه کنید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- مواد غذایی حاوی آهن خون و امگا 3 و پروتئین را در برنامه غذایی خود قرار دهید، تخم مرغ، شیر، لبنیات، گوشت، آب گوشت، کباب مرغ، سوپ مرغ، ماهی فراوان مواد حاوی پروتئین هستند. مواد غذایی حاوی آهن عبارتند از: انواع گوشتها (مخصوصا بوقلمون)، جگر، عدس، زرده تخم مرغ، اسفناج، کشمش و آلوی خشک.
- بهتر است همزمان با مصرف مواد آهن‌دار، میوه‌ها و سبزیجاتی که ویتامین ث دارند (مانند: پرتقال، لیمو شیرین، سبزی خوردن، گوجه فرنگی، فلفل دلمهای و نارنگی) و موادی که کلسیم دارند بیشتر مصرف شود تا جذب آهن بیشتر شود.
- خوردن چای بعد غذا جزو عادات غلط است زیرا باعث می‌شود جذب آهن کمتر شود.
- از مصرف غذاهای نفاخ و دیر هضم اجتناب کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست رژیم غذایی پرفیبر و مایعات مصرف کنید.
- یک برنامه غذایی سالم و مناسب داشته باشید و از مصرف غذاهای پر کالری و با ارزش غذایی کم خودداری کنید.
- از زور زدن، بلند کردن اجسام سنگین و رانندگی (تا زمانی که پزشک توصیه کرده است) خودداری کنید.
- 6 تا 4 هفته پس از زایمان بهتر است از انجام مقاربت خودداری کنید.
- از بلند کردن اشیاء سنگین‌تر از وزن نوزاد تا 8 هفته پرهیز نمایید.
- سعی کنید مرتباً راه بروید، چرا که راه رفتن هم از نفخ شما جلوگیری می‌کند و هم از یبوست.
- روز دوم بعد از عمل جراحی، پانسمان را برداشته و دوش بگیرید و روی زخم را باز بگذارید.
- قبل از هر بار شیردهی دست‌ها را با آب و صابون شسته و برای تمیز کردن نوک سینه‌ها فقط از آب ساده استفاده نمایید.
- از نشستن طولانی مدت در صندلی و فشار بر زانوها انداختن پاها روی یکدیگر و بی‌حرکتی اجتناب نمائید.
- برای بدست آوردن تناسب اندام با اجازه پزشک می‌توانید ورزش کردن را از هفته‌های نخست پس از زایمان آغاز کنید. چون به نوزاد خود شیر می‌دهید، نمی‌توانید رژیم لاغری بگیرید ولی می‌توانید با کاهش مصرف چربی‌ها، شیرینی‌ها و جایگزینی میوه، سبزی و پروتئین در غذاهای روزانه خود، به کالری و انرژی لازم برای تغذیه فرزند خود دست یابید.
- لباس زیر را روزانه تعویض کنید و از لباسهای زیرنخی استفاده و از پوشیدن لباسهای حاوی الیاف مصنوعی و جوراب شلوارهای تنگ و پلاستیکی خودداری کنید. لباس زیر همیشه باید خشک باشد و از مرطوب شدن آن پرهیز کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- در صورت ایجاد علایمی مانند تب بالای 38 درجه و لرز، احساس درد قرمزی، درد، تورم یا احساس گرمی در محل جراحی زیر به پزشک مراجعه نمایید.
- در زمان تعیین شده توسط پزشک و حداکثر تا هفت روز بعد از عمل سزارین جهت کشیدن بخیه‌ها به پزشک مراجعه نمایید.
- بروز هرگونه علائم نگران کننده و اورژانسی
