مدیریت بیماری
دیابت وابسته به انسولین (نوع یک)
دیابت نوع 1 یا دیابت نوجوانی و یا دیابت وابسته به انسولین، بیماری مزمنی است که در آن پانکراس به میزان پایین و یا اصلا انسولین تولید نمیکند؛ انسولین، هورمون موردنیاز برای ورود قند (گلوکز) به سلولها جهت تولید انرژی است. دیابت نوع 2، هنگامی ایجاد میشود که بدن به انسولین مقاوم میشود و یا به اندازه کافی انسولین تولید نمیکند.
عوامل مختلفی مانند ژنتیک و ابتلا به ویروس خاص، دیابت نوع 1 را ایجاد میکنند. اگرچه، دوران کودکی و نوجوانی، دوره ابتلا به دیابت نوع 1 است، گاهی این نوع دیابت در بزرگسالی آغاز میشود.
علائم و نشانهها
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- شب ادراری در کودکانی که سابقه آن را نداشتهاند.
- گرسنگی شدید
- کاهش ناخواسته وزن
- تحریک پذیری و تغییرات خلق و خوی
- عفونت قارچی واژن در زنان
- خستگی و ضعف
- تاری دید
علل شایع
عامل اصلی ایجاد کننده دیابت نوع 1 ناشناخته است. دراکثر افراد مبتلا به دیابت نوع 1، سیستم ایمنی بدن که به طور معمول با باکتریها و ویروسهای مضر مبارزه میکند، به اشتباه سلولهای تولید کننده انسولین در لوزالمعده را نابود میکند. ژنتیک و عوامل محیطی خاص مانند ویروس، ممکن است در ایجاد این نوع دیابت نقش داشته باشند.
نقش انسولین
هنگامی که تعداد قابل توجهی از سلولهای جزایر لانگرهانس لوزالمعده نابود شوند، انسولین به مقدار کم و یا اصلا تولید نمیشود. انسولین هورمونی است که از لوزالمعده، غده واقع در پشت و زیر معده، ترشح میشود.
- انسولین توسط لوزالمعده به جریان خون ترشح میشود.
- گردش انسولین، ورود قند به سلول را ممکن میسازد.
- انسولین، مقدار قند در جریان خون را کاهش میدهد.
- با کاهش سطح قندخون، ترشح انسولین از پانکراس نیز کم میشود.
نقش گلوکز (قندخون)
گلوکز (قند) یکی از منابع اصلی تامین انرژی سلولهای ایجاد کننده عضلات و دیگر بافتها است. گلوکز از دو منبع مهم مواد غذایی و کبد، تامین میشود. قند وارد جریان خون شده و با کمک انسولین در سلول جذب میشود. کبد، گلوکز را به شکل گلیکوژن ذخیره میکند.
زمانی که سطح قندخون پایین است، مانند زمانی که برای مدتی غذا نمیخوریم، کبد گلیکوژن ذخیره شده را به گلوکز تبدیل میکند تا سطح قندخون طبیعی را ثابت نگه دارد.
در دیابت نوع 1 انسولینی وجود ندارد تا به گلوکز اجازه ورود به سلول را بدهد، بنابراین قند در جریان خون میماند و عوارض تهدید کننده جانی خواهد داشت.
عامل ایجاد کننده دیابت نوع 1، متفاوت از دیابت نوع 2 است. در دیابت نوع 2 سلولهای جزایر لانگرهانس لوزالمعده هنوز فعال هستند، اما بدن به انسولین مقاوم میشود و یا لوزالمعده، انسولین کافی تولید نمیکند.
عوامل تشدید کننده خطر
برخی عوامل تشدید کننده دیابت نوع 1 عبارتند از:
- سابقه خانوادگی: چنانچه پدر و مادر یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع 1 باشند، احتمال ابتلا به این بیماری بالا میرود.
- ژنتیک: داشتن ژنهای خاص، خطر ابتلا به دیابت نوع 1 را افزایش میدهد.
- سن: اگرچه، دیابت نوع 1 در هر سنی ظاهر میشود، دارای دو نقطه اوج قابل توجه است. اولین نقطه اوج در کودکان بین 4 تا 7 سال، و دومین در کودکان 10 تا 14 سال رخ میدهد.
برخی دیگر از عوامل احتمالی خطر عبارتند از:
- ابتلا به ویروس خاص، مانند ویروس اپستاین بار، کوکساکی، اوریوم و سیتومگالو
- تغذیه زود هنگام با شیرگاو
- سطح پایین ویتامین D
- آشامیدن آب شرب حاوی نیترات
- تغذیه زود هنگام (قبل از 4 ماهگی) و یا دیرهنگام (بعد از 7 ماهگی) کودک با غلات و گلوتن
- ابتلا مادر به مسمومیت بارداری در دوران بارداری
- داشتن زردی در هنگام تولد
عوارض احتمالی
دیابت نوع 1 بر قسمتهای مهم مانند قلب، عروق خونی، اعصاب، چشم و کلیهها تاثیر میگذارد. نگه داشتن همیشگی سطح قندخون در حد طبیعی، به طور چشمگیری خطر ابتلا به عوارض این بیماری را کاهش میدهد.
عوارض دراز مدت دیابت نوع 1 به تدریج و در طی چند دهه ایجاد میشود. مدیریت درست قندخون، عوارض این بیماری را کاهش میدهد.
- بیماریهای قلبی عروقی: دیابت به طور چشمگیری خطر ابتلا به مشکلات قلبی و عروقی را افزایش میدهد مانند بیماری عروق کرونر با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی، تنگی عروق (تصلب شرایین) و فشارخون بالا.
- آسیب عصبی (نوروپاتی): قند اضافی میتواند به دیواره رگ های خونی کوچک (مویرگها) تغذیه کننده اعصاب، به ویژه در پاها، صدمه بزند. این امر باعث احساس سوزن سوزن شدن، بیحسی، سوزش و یا درد در نوک انگشتان پا و یا دست میشود که به تدریج به سمت قسمتهای بالایی گسترش می یابد. قندخون کنترل نشده، در نهایت موجب از دست دادن حس در عضو آسیب دیده میشود. آسیب به اعصاب دستگاه گوارش باعث تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست میشود. در مردان، اختلال در نعوظ دیده میشود.
- آسیب کلیوی (نفروپاتی): کلیه حاوی میلیونها خوشه کوچک از رگهای خونی است که مواد زائد خون را تصفیه میکنند. دیابت، به این سیستم فیلترینگ ظریف آسیب میرساند. آسیب شدید به نارسایی کلیه یا بیماری کلیوی غیرقابل برگشت، نیازمند دیالیز یا پیوند کلیه ختم میشود.
- آسیب چشمی: دیابت میتواند به رگهای خونی شبکیه آسیب رسانده (رتینو دیابتی) منجر به کوری شود. دیابت خطر ابتلا به سایر بیماریهای شدید چشمی، مانند آب مروارید و آب سیاه را افزایش میدهد.
- آسیب به پا: آسیب اعصاب پا و یا جریان ضعیف خون در پا، خطر ابتلا به بیماریهای پا را افزایش میدهد. عدم درمان، به بریدگی و تاول و در نتیجه عفونتهای جدی منتهی میشود که به سختی التیام مییابند و در برخی موارد، انگشت پا، پا و یا ران پا قطع میشود.
- مشکلات پوستی و دهانی: دیابت، ابتلا به مشکلات پوستی مانند عفونتهای باکتریایی و قارچی را افزایش میدهد.
- عوارض بارداری: بالا بودن سطح قندخون، برای مادر و نوزاد خطرناک است. چنانچه دیابت به درستی کنترل نشود، خطرمرده به دنیا آمدن جنین و وضع حمل افزایش مییابد. برای مادر، دیابت خطر ابتلا به کتواسیدوز (اسیدی شدن خون) دیابتی، مشکلات چشم دیابتی (رتینوپاتی)، فشارخون بالا ناشی از حاملگی و مسمومیت حاملگی را افزایش میدهد.
تشخیص
برای تشخیص دیابت نوع 1 آزمایشات زیر انجام میشود:
- تست هموگلوبین گلیکوزیله (A1C)
این تست، سطح قندخون را در دو تا سه ماه گذشته نشان میدهد با اندازه گیری درصد قندخون متصل به هموگلوبین، پروتئین حامل اکسیژن در سلولهای قرمز خون. هرچه قندخون بالا باشد، تعداد بیشتری هموگلوبین دارای قند دیده میشود. سطح 5 درصد، A1C درصد این آزمایش و یا بالاتر، در دو آزمایش جداگانه، نشان دهنده ابتلا به دیابت است.
چنانچه این تست در دسترس نیست و یا دارای شرایط خاصی هستید که باعث نادرستی این تست میشود، مانند حاملگی و یا فرم غیر معمول هموگلوبین – پزشک از تستهای زیر استفاده خواهد کرد:
- آزمایش تصادفی قندخون
به طور تصادفی و بدون تعیین وقت، نمونه خون گرفته میشود. مقادیر قندخون براساس هر میلیگرم در دسیلیتر (mg/dL) سنجیده میشود. بدون در نظر گرفتن آخرین وعده غذایی، سطح قندخون تصادفی 200 میلیگرم/ دسیلیتر و یا بالاتر نشان دهنده دیابت است، به ویژه هنگامی که با یکی از علائم و نشانههای دیابت مانند تکرر ادرار و تشنگی شدید همراه است.
- آزمایش قندخون به صورت ناشتا
نمونه خون به صورت ناشتا گرفته میشود. سطح قندخون ناشتای کمتر از 100 میلیگرم / دسیلیتر طبیعی است. سطح قندخون ناشتای 125-100 میلیگرم/ دسیلیتر پیش – دیابت است. چنانچه در دو آزمایش جداگانه، سطح قندخون ناشتای 126 میلیگرم/ دسیلیتر و یا بالاتر نشان دهنده ابتلا به دیابت است.
علاوه بر تستهای تشخیص دیابت، پزشک تست خون جهت تشخیص اتو آنتی بادی معمول در دیابت نوع 1 را نیز انجام میدهد. این تست به پزشک کمک میکند تا نوع دیابت (1 یا 2) را به راحتی تعیین کند. وجود کتون (محصول جانبی چربی) در ادرار نشان دهنده دیابت وابسته به انسولین است.
پس از تشخیص
زمانی که ابتلا به دیابت نوع1 تشخیص داده شد، ملاقاتهای منظم با پزشک جهت مدیریت آن لازم است. در طول این جلسات، پزشک مقدار هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) را بررسی میکند. با توجه به سن و عوامل مختلف سطح آن متفاوت است.
میزان نرمال توصیه شده: مقدار هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) زیر 7 درصد، سطح متوسط قند 154 میلیگرم/ دسیلیتر.
در مقایسه با دیگر تستهای روزانه قندخون، تست هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) عملکرد دیابت درمانی را به درستی نشان میدهد. بالا بودن سطح آن، نیاز به تغییر در مقدار انسولین، برنامه غذایی و یا هر دو را نشان میدهد.
افراد که در حال دستیابی به اهداف مدیریت دیابت هستند، دو بار در سال توسط متخصص داخلی یا غدد ویزیت میشوند. افرادی که دچار مشکل رسیدن به اهداف بر اساس هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) هستند، معمولا هر سه ماه ویزیت میشوند.
علاوه بر آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (A1C)، نمونه خون و ادرار جهت کنترل میزان کلسترول، عملکرد تیروئید، کبد و کلیه به صورت دورهای توسط پزشک بررسی میشود. پزشک فشار خون، محلهای اندازهگیری قندخون و تزریق انسولین را بررسی میکند.
درمان
درمان دیابت نوع 1 شامل:
- مصرف انسولین
- نظارت مکرر بر قندخون
- خوردن غذاهای سالم
- ورزش منظم و حفظ وزن مناسب
هدف حفظ سطح خون در حد نرمال، به تاخیر انداختن و یا جلوگیری از عوارض دیابت نوع 1 است. باجود استثنا، سعی میشود که سطح قندخون قبل از غذا بین 70 تا 130 میلیگرم/ دسیلیتر (to 7.2 mmol/L 3.39) و دو ساعت پس از غذا کمتر از 180 میلیگرم/ دسیلیتر (mmol/L 10) باشد.
مدیرت درست دیابت، به ویژه در ابتدای تشخیص بیماری، سخت و خسته کننده است. ولی به مرور بهتر خواهید شد و فراموش نکنید که شما تنها فرد دیابتی نیستید. با کمک تیم درمانی، سطح قندخون را در حد نرمال نگه دارید.
انسولین و دیگر داروها
افراد مبتلا به دیابت نوع1، به طور مادام العمر به انسولین درمانی نیاز دارند. پس از تشخیص، یک دوره “ماه عسل ” داریم به این معنی که با مقدار کم و یا بدون انسولین، قندخون کنترل میشود. با این حال، این بیماری تمام نمیشود.
انواع انسولین عبارتند از:
- انسولین سریع-تاثیر
- انسولین کند-تاثیر
- انسولین متوسط
نحوه مصرف انسولین
انسولین را نمیتوان به صورت خوراکی مصرف کرد، زیرا آنزیمهای موجود در معده در عملکرد آن اختلال ایجاد میکنند. بنابراین، باید آن را یا از طریق تزریق یا با پمپ استفاده کرد.
- تزریق: با استفاده از یک سوزن ظریف، سرنگ و یا قلم مخصوص میتوانید انسولین را زیر پوست تزریق کنید. قلم انسولین شبیه به قلم جوهر دار است که دونوع یکبار مصرف و یا قابل تعویض دارد. سوزنهای موجود، اندازه های متفاوتی دارند تا مناسبترین گزینه برای خود را انتخاب کنید. با انتخاب روش تزریق، به مخلوطی از انسولینهای مختلف، برای تزریق روزانه و شبانه احتیاج دارید. با نظر پزشک سه یا چند بار تزریق در روز، باعث بهبود سطح قندخون میشود.
- پمپ انسولین: دستگاهی به اندازه یک تلفن همراه که مانند کمربند به بدن بسته میشود. لولهی متصل به مخزن انسولین به لوله قرار داده شده در زیر پوست شکم متصل میشود. این نوع پمپ را میتوان با تسمه به دور کمر بست، با درون جیب قرار داد، و یا به کمربند وصل کرد. البته، پمپ بیسیم نیز وجود دارد. شما غلافی را میپوشید که مخزن انسولین است و به لوله کوچک قرار داده شده در زیر پوست وصل میشود. غلاف انسولین را میتوان روی شکم، کمر، پا و یا دست بست. یک دستگاه بیسیم با غلاف ارتباط برقرار میکند. پمپها طوری برنامه ریزی شدهاند که به طور اتوماتیک مقادیر معینی از انسولین سریع-تاثیر را پخش کنند. این دوز ثابت به عنوان میزان پایه شناخته شده و جایگزین هر نوع انسولین کند-تاثیر میشود. هنگامی که غذا میخورید، برنامه پمپ مقدار کربوهیدرات و قندخون فعلی را بررسی کرده و دوز انسولین مناسب برای پوشش غذا و اصلاح قندخون را “بولوس” تعیین میکند. برخی تحقیقات نشان دادند که در برخی افراد پمپ انسولین موثرتر از تزریق در کنترل قندخون است. با این حال، اکثر افراد تزریق را ترجیح میدهند.
لوزالمعده (پانکراس) مصنوعی
لوزالمعده مصنوعی یا تحویل انسولین در حلقه بسته، روش درمانی نو ظهوری است که در حال حاضر در دسترس نمیباشد. قندخون، مدام کنترل میشود و دستگاهی به صورت خودکار دوز مناسب انسولین را تزریق میکند. انواع پانکراس (لوزالمعده) مصنوعی موجود است که نیاز به آزمایشهای بالینی بیشتر برای تصویب نهایی و استفاده گسترده دارد.
اولین گام در ساخت پانکراس (لوزالمعده) مصنوعی در سال 2013 برداشته شد. ترکیب کنترل مداوم گلوکز با یک پمپ انسولین به تصویت رسید. این سیستم تزریق انسولین در سطح پایین قندخون را متوقف میکند. مطالعات بر روی این دستگاه نشان داد که کنترل شبانه سطح قندخون، منجر به افزایش صبحگاهی سطح قندخون نمیشود.
داروهای دیگر
برای افراد مبتلا به دیابت نوع 1، دارو نیز تجویز میشود مانند:
- داروهای فشارخون بالا: پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند، زیرا به حفظ سلامت کلیه ها کمک میکند. این درمان برای افراد مبتلا به دیابت و دارای فشارخون بالاتر از 80/140 میلیمتر (میلیمتر جیوه) توصیه میشود.
- آسپرین: پزشک ممکن است برای حفاظت از قلب، آسپرین روزانه تجویز کند.
- داروی کاهش کلسترول (چربی خون): پزشک داروهای کاهنده کلسترول تحت عنوان استاتین را تجویز میکند. راهنمای کلسترول برای افراد دیابتی بسیار سخت گیرانه است، زیرا خطر حمله قلبی در این افراد بالا میباشد. لیپوپروتئین کم چگالی کلسترول (LDL یا “بد”) باید کمتر از 100 میلیگرم/ دسیلیتر، که در افراد با سابقه قلبی کمتر از 70 میلیگرم/ دسیلیتر باشد. لیپوپروتئین پرچگالی کلسترول (HDL یا “خوب”) بهتر است بیش از 50 میلیگرم/ دسیلیتر در زنان و بیش از 40 میلیگرم/ دسیلیتر در مردان باشد. تری گلیسیرید، نوع دیگری از چربی خون، کم تر از 150 میلیگرم/ دسیلیتر ایده آل است.
تحت نظر گرفتن قندخون
بسته به نوع درمان با انسولین – تزریق یا پمپ – سطح قندخون، با نظر پزشک چند بار در روز و در اغلب اوقات شبانه روز، باید تحت نظر باشد و ثبت شود. سطح قندخون را قبل از خوردن غذا و تنقلات، قبل از خواب، قبل از ورزش یا رانندگی و در صورت شک به پایین بودن قند آزمایش کنید. نظارت دقیق، مطمئن ترین راه جهت نگه داری سطح قندخون در حد مورد نظر است. قبل از چک کردن سطح قندخون، حتما دستهایتان را بشویید.
حتی با داشتن برنامه سفت و سخت در خصوص مصرف انسولین و مواد غذایی مورد استفاده، تغییر سطح قندخون غیرقابل پیش بینی است. تیم درمان دیابت، چگونگی تغییرات سطح قندخون در پاسخ به مواد غذایی، فعالیت، بیماری، داروها، استرس، تغییرات هورمونی و الکل را آموزش میدهد.
نظارت مداوم بر قندخون، جدیدترین راه برای نظارت بر سطح قندخون، برای جلوگیری از افت قندخون بسیار مفید است. به علاوه، زمانی که افراد مسنتر از 25 سال از این روش استفاده میکنند، میزان هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) کمتر میشود.
در روش نظارت مداوم بر قندخون (CGM)، سوزن نازکی در زیر پوست قرار داده میشود که هر چند دقیقه سطح قندخون را چک میکند. این روش جایگزینی برای روش معمول تست قندخون نیست، بلکه یک ابزار اضافی برای برخی افراد است.
درست غذا خوردن و نظارت بر مقدار کربوهیدرات (مواد قندی)
برخلاف تصور رایج، رژیم غذایی با غذاهای خاص برای افراد دیابتی وجود ندارد. با این حال، مهم است که رژیم غذایی این افراد مغذی، کمچرب و پرفیبر باشد مانند:
- میوهها
- سبزیجات
- غلات سبوسدار
متخصص تغذیه، مصرف کمتر محصولات حیوانی و کربوهیدراتهای تصفیه شده، مثل نان سفید و شیرینی، را توصیه خواهد کرد. البته، این برنامه غذایی سالم حتی برای افراد بدون دیابت نیز توصیه میشود.
افراد دیابتی نحوه محاسبه ی میزان کربوهیدرات مصرفی را میآموزند تا انسولین کافی جهت سوخت و ساز آن مصرف کنند. متخصص تغذیه، برنامه غذایی متناسب با اهداف سلامتی، ترجیحات غذایی و شیوه زندگی تنظیم خواهد کرد.
فعالیت جسمانی
همهی افراد به ورزش هوازی منظم نیاز دارند و افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نیز از این قاعده مستثنا نیستند. اما، قبل از هر فعالیت جسمانی باید با پزشک مشورت شده و مناسبترین راه مانند پیادهروی، شنا و دوچرخه سواری انتخاب شود. فعالیت جسمانی را بخشی از برنامه روزانه خود کنید. در اکثر روزهای هفته، حداقل 30 دقیقه ورزش هوازی انجام دهید. حداقل فعالیت روزانه برای کودکان، یک ساعت است. تمرینات قدرتی و کششی نیز مهم هستند. چنانچه مدتی از فعالیتهای ورزشی دور بودهاید، ابتدا با حرکات آرام و ساده شروع کنید و به تدریج آن را سختتر و بیشتر کنید.
فعالیت بدنی، به خصوص فعالیت طولانی مدت، سطح قندخون را کاهش میدهد. چنانچه به تازگی شروع به فعالیت کردهاید، سطح قندخون را بیشتر چک کنید تا از چگونگی تاثیر آن بر قندخون آگاه شوید. دوز انسولین و موادغذایی مورد استفاده را باید با این فعالیت هماهنگ کرد. اگر از پمپ انسولین استفاده میکنید، میتوانید آن را برای جبران قند مصرفی تنظیم کنید -از پزشک خود و یا آموزشگر دیابت بخواهید تا نحوه این کار را آموزش دهد.
موقعیتهای حساس
برخی موقعیتها نیاز به توجه خاص دارد.
- رانندگی: افت قندخون در هر زمانی رخ میدهد، حتی در هنگام رانندگی. بنابراین، هنگام رانندگی سطح قندخون را چک کنید. اگر کمتر از 70 میلیگرم/ دسیلیتراست، یک میان وعده بخورید و سپس هر 15 دقیقه چک کنید تا به حد طبیعی برسد. قندخون پایین، تمرکز را کم کرده و سرعت واکنش لازم در هنگام رانندگی را پایین میآورد.
- شغل: در گذشته، افراد مبتلا به دیابت نوع 1 نمیتوانستند برخی مشاغل را انتخاب کنند. خوشبختانه، پیشرفت در مدیریت دیابت و قوانین ضد تبعیض، امکان انتخاب شغلی را برای این افراد بالا برده است. با این حال، دیابت نوع 1 محدودیتهایی را در محل کار ایجاد میکند. به عنوان مثال، اگر به کاری مشغول هستید که به رانندگی یا کار با ماشین آلات سنگین نیاز دارد، افت قندخون یک خطر جدی برای شما و اطرافیانتان است. از این جهت با پزشک و کارفرمای خود هماهنگ باشید و امکان دسترسی سریع به مواد غذایی، نوشیدنی و تست سطح قندخون را فراهم کنید تا با مدیریت درست از پایین یا بالا رفتن سطح خون جلوگیری شود. قوانین فدرالی وایالتی برای کارفرمایان جهت تامین امکانات رفاهی مناسب برای افراد مبتلا به دیابت وجود دارد.
- بارداری: از آن جا که عوارض بارداری در زنان مبتلا به دیابت نوع 1 بالاتر است، توصیه میشود که قبل از بارداری تستهای مربوطه را انجام داده و هموگلوبین گلیکوزیله (A1C) کمتر از 7 درصد باشد. قبل از بارداری، مصرف برخی داروها، مانند داروهای فشارخون بالا و داروهای پایین آورنده کلسترول، باید متوقف شود. خطر سقط جنین در زنان مبتلا به دیابت نوع1 افزایش مییابد اگر در طول شش تا هشت هفته بارداری نتوانند دیابت را کنترل و مدیریت کنند. مدیریت دقیق دیابت در دوران بارداری، خطر ابتلا به عوارض حاملگی را کاهش میدهد.
- بالا رفتن سن: تا زمانی که شما هنوز فعال و دارای تواناییهای شناختی معمول هستید، مدیریت دیابت همانند سنین جوانی است. اما، اگر ضعیف، بیمار و یا دارای نقصهای شناختی هستید، کنترل شدید قندخون عملی نیست. اگر مراقبت از یک فرد مبتلا به دیابت نوع 1 را برعهده گرفتهاید، از پزشک او اهداف جدید دیابت را بپرسید.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- مصرف مواد غذایی نشاستهای مانند برنج، نان، سیب زمینی و … باید محدود شود.
- میوه به شرط اینکه تعداد آن محدود به 3-2 عدد در روز باشد. حتی الامکان با پوست میل نمائید و از مصرف آبمیوه بستهبندی شده اجتناب کنید.
- مصرف خشکبار مانند انجیر خشک، توت خشک، خرما وکشمش را باید محدود کنید.
- بهتر است بین صبحانه، نهار و شام سه میان وعده حدود 10 صبح، 4 بعد از ظهر و قبل از خواب مصرف کنید.
- برای پیشگیری از افت قند خون از انجام فعالیتهای سنگین بدنی خودداری کنید.
- در صورت بروز اسهال و یا تب از مایعات بیشتری استفاده کنید.
- در صورت بروز علائم کاهش قند خون از قبیل احساس عرق ریزش یا سرما (در لمس پوست سرد و مرطوب)، احساس ضعف و لرزش بدن، احساس گز گز در اطراف لبها و پاها، احساس گرسنگی، تاری دید، تغییرات عاطفی (آشفتگی یا عصبانیت)، رنگ پریدگی، بریده بریده سخن گفتن و خواب آلودگی اطلاع دهید.
- در صورت بروز علائم افزایش قند خون از قبیل ابتدا افزایش اشتها و سپس کاهش اشتها، سردرد، تهوع و استفراغ، کرامپ شکمی، ضعف، تاری دید، خشکی دهان، تشنگی مفرط، افزایش ادرار و خستگی مفرط، اطلاع دهید.
- آزمایشاتی (جهت اندازه گیری قند خون و…) به صورت مکرر برای شما انجام میشود.
- مایعات فراوان مصرف کرده و بهداشت دستگاه تناسلی را رعایت کنید.
- روزانه انگشتان پا را از زخم بررسی کنید.
- به جای دمپایی جلو باز برای جلوگیری از زخم پا از کفش مناسب استفاده کنید.
- روزانه پاها را با آب و صابون شسته و آن را خشک کنید (به خصوص بین انگشتان).
- بهداشت فردی (شستن دستها و مسواک زدن بعد از هر وعده غذا و …) را رعایت کرده چرا که بیماران دیابتی مستعد عفونت میباشند.
- داروهای خوراکی (گلی بن کلامید) و تزریقی (انسولین) طبق دستور پزشک در ساعات مشخص توسط پرستار تجویز میشود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- مصرف مواد غذایی نشاستهای مانند برنج، نان، سیب زمینی و خشکبار مانند انجیر خشک، توت خشک و کشمش را باید محدود کنید.
- 3-2 عدد میوه در روز مصرف کنید. حتی الامکان با پوست میل نمائید و از مصرف آبمیوه بستهبندی شده اجتناب کنید.
- مرغ و ماهی را کاملاً بدون پوست (آب پز یا کبابی) استفاده کرده و گوشت قرمز را به مقدار کم مصرف کنید.
- از مصرف مغز، دل و جگر، کله پاچه، لبنیات پر چرب، بستنی، خامه و کیکهای خامهای، مربا، قند، شکر و نوشابه اجتناب کنید.
- برای پیشگیری از افت قند خون، از انجام ورزش شدید و فعالیتهای سنگین بدنی خودداری کنید. قبل از ورزش و فعالیت بدنی سنگین یک میان وعده در برنامهی غذایی خود بگنجانید.
- برای تنظیم قندخون ورزشهای سبک مانند پیادهروی، شنا و دوچرخه سواری را طبق نظر پزشک انجام دهید.
- تعداد وعدههای غذایی خود را زیاد و حجم غذای مصرفی در هر وعده را کم کنید. به جای 3 وعده حداقل 6 بار در روز از غذا استفاده کنید. بهتر است ما بین صبحانه، نهار و شام سه میان وعده حدود 10 صبح، 4 بعد از ظهر و قبل از خواب مصرف کنید.
- در صورتی که انسولین رگولار(شفاف) مصرف میکنید 3 ساعت پس از تزریق انسولین احتمال افت قندخون وجود دارد.
- درصورتی که انسولین ان. پی. اچ (شیری) مصرف میکنید عصرها و یا قبل از شام احتمال افت قندخون وجود دارد.
- پاها را با آب ولرم و صابون ملایم (صابون بچه) هر روز شسته و خشک کنید (بخصوص بین انگشتان ).
- از جوراب نخی استفاده کرده و روزانه آنها را تعویض کنید.
- کفشهای پاشنه کوتاه با پنجه پهن از جنس نرم بپوشید و کفشهای نو حداکثر یک ساعت در روز استفاده و در روزهای بعد آن را افزایش دهید.
- ناخنهای خود را به صورت صاف بگیرید و با سوهان، سر آنها را صاف کنید.
- همچنین همیشه کارت دیابت خود را به همراه داشته باشید تا هنگام بروز افت قند اطرافیان شما بتوانند عکسالعمل صحیحی داشته باشند.
- انسولین را در دو طرف شکم به فاصله چهار انگشت از ناف (دور ناف)، قسمت بالا و بیرونی بازوها، بالا و بیرون ران تزریق کنید.
- تزریق انسولین در ناحیه شکم با زاویه 90 درجه یا مستقیم، بازو و ران با زاویه 45 درجه یا مایل انجام شود.
- تزریق انسولین را به صورت چرخشی انجام داده و فاصله هر تزریق با تزریق بعدی را 2 سانتیمتر در نظر بگیرید.
- در صورت مصرف قرص قند، همزمان و یا حداکثر نیم ساعت بعد از قرص، غذا خورده شود و سعی کنید قرصها را در یک زمان مشخص از روز مصرف کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- ایجاد علائم عفونت مانند تب، ضعف و …
- علائمی از قبیل پوست گرم و خشک، گرسنگی هوا، بوی شیرین و یا بوی میوه در تنفس که توسط خانواده تشخیص داده میشود، احساس گیجی و عدم آگاهی به اطراف، در صورت فراموش کردن تزریق انسولین
- در صورت دریافت انسولین و داشتن علائمی از قبیل تعریق و رنگ پریدگی، سرگیجه و سردرد، لرزش، اضطراب، احساس گرسنگی شدید و ضعف
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی