انسداد روده به بسته شدن مسيری اطلاق می‌شود كه مانع از عبور موادغذايی و مايعات از روده كوچك يا روده بزرگ (يا كولون) می‌شود. انسداد روده ممكن است در اثر بافت‌های فيبری داخل معده، تومور، فتق و یا به دنبال عمل جراحی اتفاق بیافتد. بدون درمان، قسمت‌های مسدود شده روده از بين می‌روند و باعث مشكلات جدی خواهد شد. اما اغلب با درمان فوری پزشكی می‌توان انسداد روده را به خوبی درمان كرد.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های انسداد روده عبارتند از:

• درد و گرفتگی شكم
•  تهوع
•  استفراغ
•  اسهال
• يبوست
• عدم توانايی در دفع گاز يا مدفوع
• تورم شكم

انسداد روده در نوزادان

مسدود شدن روده در نوزادان به طور معمول ناشی از عفونت‌ها، بیماری‌های اندام‌ها و کاهش جریان خون به روده‌ها است. برخی از کودکان پس از ابتلا به عفونت معده، این بیماری را تجربه می‌کنند. تشخیص هر نوع انسداد روده در نوزادان دشوار است زیرا آن‌ها نمی‌توانند علائم خود را توصیف کنند. درعوض، والدین باید فرزندان خود را برای تغییرات و علائمی که ممکن است نشان‌دهنده انسداد روده است، بشناسند و در صورت بروز سریعا به پزشک مراجعه کنند.

برخی از علائم انسداد در نوزادان، عبارتند از:

• تب
• درد
• تورم شکم
• خون در مدفوع
• گریه بسیار بلند
• خواب آلودگی بیش از حد
• کشیدن زانوها به سمت سینه
• استفراغ، به خصوص استفراغ مانند صفرا که به رنگ زرد سبز است.

علل شایع

انسداد می‌تواند جزئی باشد، که در این صورت ممکن است بدون جراحی برطرف شود. انسداد کلی به احتمال زیاد نیاز به عمل جراحی روده دارد.

انسدادهای مکانیکی

انسدادهای مکانیکی زمانی اتفاق می‌افتند که چیزی روده را مسدود کرده باشد.

برخی علت‌های انسداد در روده کوچک، عبارتند از:

• فتق
• ولوولوس یا پیچ خوردن روده‌ها
• تومورهای موجود در روده کوچک
• بلع جسم خارجی، به ویژه در کودکان
• بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون
• فشار یک قسمت از روده به قسمت بعدی
• سنگ‌های کیسه صفرا، اگرچه به ندرت باعث انسداد می‌شوند.
• ناهنجاری روده، اغلب در نوزادان، اما در کودکان و نوجوانان هم ممکن است رخ دهد.
• چسبندگی شکم، که از بافت فیبری تشکیل شده است و می‌تواند بعد از هر عمل جراحی شکم یا لگن یا بعد از التهاب شدید ایجاد شود.

انسدادهای مکانیکی همچنین می‌توانند روده بزرگ یا راست روده را مسدود کنند، البته این موارد به ندرت دیده می‌شوند و علت‌های اصلی آن عبارتند از:

• دیورتیکولیت
• مدفوع سفت شده
• سرطان روده بزرگ
• تنگی در روده بزرگ ناشی از زخم یا التهاب
• چسبندگی ناشی از عفونت های لگن یا جراحی‌ها
• سفت شدن مکونیوم در نوزادان (مکونیوم اولین مدفوع نوزاد است)

انسداد غیر مکانیکی

روده‌های کوچک و بزرگ به طور معمول به صورت هماهنگ منقبض می‌شوند. هر عاملی که بتواند این انقباضات هماهنگ را مختل کند، ممکن است باعث انسداد عملکردی روده شود که به طور کلی به عنوان یک انسداد غیر مکانیکی شناخته می‌شود. انسداد غیر مکانیکی موقت را ایلئوس و انسداد مزمن یا طولانی مدت را انسداد کاذب می‌گویند.

علت‌های اصلی ایلئوس، عبارتند از:

• جراحی شکم یا لگن
• عدم تعادل الکترولیت
• عفونت‌ها، مانند آپاندیسیت
• برخی از داروها، از جمله داروهای ضد درد مخدر

انسداد کاذب

انسداد کاذب روده (ایلئوس کاذب) می‌تواند باعث علائم و نشانه‌های انسداد شود، اما انسداد جسمی واقعی وجود ندارد و مشکلات عضلانی یا عصبی باعث انقباض عضلات هماهنگ طبیعی روده‌ها، کند و یا متوقف کردن حرکت غذا و مایعات از طریق دستگاه گوارش می‌شود.

ایلئوس پارالیتیک یا کاذب می‌تواند بر هر بخشی از روده تأثیر بگذارد. علت‌های مختلف آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• عفونت
• کم‌کاری تیروئید
• جراحی شکم یا لگن
• اختلالات ناشی از آسیب عصبی مانند دیابت قندی
• بیماری هیرشپرونگ (اختلالی که در آن فقدان اعصاب در بخش‌هایی از روده بزرگ وجود دارد).
• اختلالات عضلانی و عصبی مانند بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس و سایر اختلالات عصبی و ماهیچه‌ای
• برخی از داروهای موثر بر ماهیچه‌ها و اعصاب، از جمله داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، مانند آمیتریپتیلین و ایمی پرامین (توفرانیل)، و داروهای ضد درد مخدر.

در صورت بروز علائم انسداد مانند نفخ شکم، یبوست شدید و از بین‌رفتن اشتها، به خصوص اگر اخیراً تحت عمل جراحی شکم قرار گرفته‌اید، سریعا به پزشک مراجعه کنید.

عوامل تشدید کننده خطر

بیماری‌ها و شرایطی که می‌تواند خطر انسداد روده را افزایش دهند، عبارتند از:

• بیماری کرون که می‌تواند باعث ضخیم شدن دیواره‌های روده شود.
• جراحی شکم یا لگن، که اغلب باعث چسبندگی انسداد شایع روده می‌شود.
• سرطان در شکم، به ویژه اگر برای از بین بردن تومور شکم یا پرتودرمانی جراحی انجام شده باشد.

عوارض احتمالی

عدم درمان، انسداد روده می تواند عوارض جدی و خطرناکی را به همراه داشته باشد، از جمله:

• نارسایی کلیه
• کمبود آب بدن
• عدم تعادل الکترولیت
• سوراخ شدن روده که می‌تواند منجر به عفونت می‌شود.

اگر انسداد مانع از رسیدن خون به بخشی از روده شود، ممکن است عوارض بیشتری را ایجاد کند:

• عفونت
• سوراخ شدن روده
• سپسیس (یک عفونت خونی خطرناک و جدی)
• مرگ بافت، انسداد روده می‌تواند جریان خون بخشی از روده را قطع کند. کمبود خون باعث از بین رفتن دیواره روده و مرگ بافت می‌شود. مرگ بافت می‌تواند منجر به پارگی (سوراخ شدن) در دیواره روده و عفونت شود.

تشخیص

پزشک در مورد سابقه بیماری و علائم بیمار سؤال خواهد کرد و برای ارزیابی وضعیت او یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. پزشک ممکن است در صورت تورم شکم به انسداد روده شک کند و حتی با یک استتوسکوپ (گوشی پزشکی) به صداهای روده گوش دهد.

لمس توده سخت یا شندیدن انواع خاصی از صداها، به ویژه در کودک، ممکن است به تشخیص کمک کند.

علاوه بر آن، پزشک می‌تواند روش های تشخیصی دیگر را تجویز کند، از جمله:

• عکس رادیولوژی (اشعه ایکس)

 برای تأیید تشخیص بیماری، پزشک ممکن است پرتونگاری شکمی را توصیه کند. با این حال، برخی از انسداد روده با استفاده از اشعه ایکس استاندارد دیده نمی‌شود.

• سی تی اسکن

 ترکیبی از مجموعه‌ای از تصاویر اشعه ایکس را دارد که از زوایای مختلف تهیه شده است تا تصاویر مقطعی تولید کند. این تصاویر از پرتونگاری استاندارد جزئیات بیشتری دارند و احتمالاً انسداد روده را نشان می‌دهند.

• سونوگرافی

هنگامی که انسداد در کودکان رخ می‌دهد، سونوگرافی اغلب نوع تصویربرداری ارجح است.

• روش باریم انما

این روش در اصل تصویربرداری از روده بزرگ است که برای برخی از دلایل مشکوک به انسداد انجام می‌شود. در این روش، پزشک از طریق راست روده، هوا یا مایع باریم را در روده بزرگ بیمار وارد می کند. در کودکان، این روش می‌تواند در بیشتر مواقع مشکل را برطرف کند و دیگر نیازی به درمان بیشتر نیست.

درمان

درمان انسداد روده به علت بيماری بستگی دارد، اما اغلب نيازمند بستری شدن است.

بستری شدن در بيمارستان
به محض بستری شدن، معمولا اقدامات زیر برنامه‌ریزی می‌شوند:

• قرار دادن يك خط وريدی در سياهرگی در بازو، به منظور دريافت مايعات و سرم درمانی
• قرار دادن يك لوله در بينی و معده، به منظور بيرون كشيدن هوا و مايعات و از بين بردن تورم شكم
• قرار دادن يك لوله نازك انعطاف‌پذير (كاتتر) به داخل مثانه جهت تخليه ادرار و جمع‌آوری آن براي انجام آزمايش

درمان انسداد مكانيكی جزئی
چنانچه به انسداد مكانيكي مبتلا هستيد كه هنوز می‌توانيد مقداري از مواد غذايی و مايعات را عبور دهيد (انسداد نسبی) به درمان بيشتری نياز نداريد. ممكن است پزشك‌تان يك رژيم غذايی كم فيبر توصيه كند. اما چنانچه انسداد برطرف نشود، ممكن است برای برطرف كردن انسداد به جراحی نياز باشد.

درمان انسداد مكانيكی كامل
اگر انسداد روده به گونه‌ای باشد که چیزی از روده رد نشود، انسداد کامل است و برای رفع آن، بیمار نیاز به جراحی دارد. نوع عمل جراحی به عامل ایجادکننده انسداد و بخش آسیب‌دیده روده بستگی دارد. جراحی شامل برداشتن انسداد و همچنین بخش‌های دیگری از روده است که دچار آسيب شده است.

همچنین ممکن است پزشک به جای جراحی از یک استنت متسع‌شونده فلزی استفاده کند. در این حالت از طریق آندوسکوپ، لوله‌ای را از راه دهان یا مقعد، وارد روده بزرگ می‌کنند. این استنت با فشار روده بزرگ را باز می‌کند تا انسداد دفع شود. از استنت‌ها معمولاً برای درمان بیماران مبتلا به سرطان یا برای تسکین موقت در افرادی استفاده می‌شود که از نظر عمل جراحی پرخطر تلقی می‌شوند. پس از تثبیت وضعیت نیز باز بیمار به عمل جراحی نیاز خواهد داشت.

درمان ایلئوس پارالیتیک (فلج روده)
در صورتی‌که مشخص شود نشانه‌های بیماری به علت فلج روده به وجود آمده است، پزشک به مدت یک یا دو روز وضعیت بیمار را در بیمارستان کنترل می‌کند. این بیماری غالباً یک حالت موقتی است که به خودی خود بهبود می‌یابد.
در صورتی که ظرف چند روز ایلئوس پارالیتیک بهبود نیابد، ممکن است پزشک دارویی تجویز کند که سبب انقباض عضله شود و به این ترتیب وضعیت مساعدی برای عبور غذا و مایعات در روده فراهم آید. در صورتی‌که ایلئوس پارالیتیک به علت بیماری یا دارو ایجاد شده باشد، با درمان بیماری زمینه یا قطع دارو، درمان خواهد شد.