هایپرکالمی یک اصطلاح پزشکی است برای زمانی که پتاسیم فرد بالاتر از حد طبیعی باشد. معمولاً افراد مبتلا به هایپرکالمی هیچ علائمی ندارند و همین تشخیص پزشک را دشوار می‌کند. خوشبختانه، بیشتر بیمارانی که هایپرکالمی خفیف در آن‌ها تشخیص داده می‌شود، معمولاً به خوبی درمان می‌شوند. با این حال، هر شرایطی که حتی باعث هایپرکالمی خفیف شود، باید درمان شود تا از پیشرفت شدید آن جلوگیری شود. مقادیر بسیار زیاد پتاسیم در خون (هایپرکالمی شدید) می‌تواند منجر به ایست قلبی و مخاطرات شدید شود.

پتاسیم برای عملکرد طبیعی ماهیچه‌ها، قلب و اعصاب بسیار مهم است. این ماده در کنترل فعالیت عضلات صاف (مانند عضله موجود در دستگاه گوارش) و عضله اسکلتی (ماهیچه‌های اندام ها و استخوان) و همچنین عضلات قلب نقش مهمی دارد. همچنین برای انتقال طبیعی سیگنال‌های الکتریکی در سراسر سیستم عصبی در بدن بسیار مهم است. سطح طبیعی پتاسیم خون برای حفظ ریتم الکتریکی طبیعی قلب بسیار اهمیت دارد. هم سطح پتاسیم خون پایین (هیپوکالمی) و هم سطح بالای پتاسیم خون (هایپرکالمی) می‌تواند منجر به ریتم غیرطبیعی قلب شود.

علائم و نشانه‌ها

به طور معمول، فرد مبتلا هیچ علامتی را تجربه نمی‌کند، به این معنی که پزشکان ممکن‌است از تشخیص آن غافل شوند تا علائم شدیدتری بروز دهد. هایپرکالمی حاد یا تغییرات چشمگیر سطح پتاسیم در مدت زمان کوتاه، جدی‌تر از ابتلا به هایپرکالمی مزمن است. با این حال، هر دو سطح پتاسیم حاد و مزمن بسیار خطرناک هستند و احتمالاً باعث حمله قلبی یا فلج می‌شوند.

هایپرکالمی مزمن اغلب علائم کمتری نسبت به هایپرکالمی حاد دارد.

در سطوح بالاتر، علائم هایپرکالمی شامل موارد زیر است:

• ضعف عضلانی

• احساس کلی ضعف یا خستگی
• حالت تهوع
• درد عضلات یا گرفتگی عضلات
• مشکل تنفسی
• ضربان قلب و درد غیرمعمول

علل شایع

علل اصلی بیماری هایپرکالمی، بیماری مزمن کلیه، دیابت کنترل‌نشده، کم‌آبی، خون‌ریزی شدید، مصرف پتاسیم بیش از حد رژیم ‎غذایی و برخی از داروها است.

تشخیص

هایپرکالمی اغلب علائمی ندارد. به همین دلیل پزشکان اغلب تشخیص آن را دشوار می‌دانند.

در موارد هایپرکالمی حاد، پزشکان از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده می‌کنند:

• ارزیابی عملکرد کلیه، قلب و دستگاه ادراری
• بررسی میزان آب بدن
• کنترل ضربان قلب با استفاده از نوارقلب

در هایپرکالمی مزمن، پزشکان موارد زیر را دنبال می‌کنند:

• بررسی تست‌های آزمایشگاهی، مانند آزمایش خون یا نمونه ادرار
• بررسی کردن داروها برای اطمینان از این‌که داروها باعث افزایش میزان بالای پتاسیم نمی‌شوند.

درمان

درمان هایپرکالمی باید براساس علت اساسی، شدت علائم یا ظهور تغییرات نوارقلب و وضعیت سلامتی کلی فرد شروع شود. در موارد هایپرکالمی خفیف به خصوص اگر بیمار سالم باشد، نوار قلب طبیعی است و هیچ بیماری مرتبط با آن مانند اسیدوز و بدتر شدن عملکرد كلیه وجود نداشته باشد، معمولاً بیمار بدون بستری در بیمارستان درمان می‌شود در صورت تشدید فشارخون بالا و ایجاد تغییر در نوار قلب، درمان اضطراری مهم است. هایپرکالمی شدید، اغلب در بخش مراقبت ویژه با نظارت مداوم ریتم قلب در بیمارستان انجام می‌شود.

در هایپرکالمی حاد، که اغلب ناشی از یک رویداد خاص مانند حوادث است، پزشکان ممکن‌است از دیالیز و داروهای داخل وریدی برای شستشوی پتاسیم از بدن استفاده کنند. هایپرکالمی مزمن معمولاً به این معناست که کلیه‌های فرد به درستی کار نمی‌کنند و پزشکان غالباً از دیالیز برای هایپرکالمی استفاده می‌کنند. دیالیز شامل فیلتر و تصفیه خون برای کاهش کل پتاسیم بدن است. افراد مبتلا به نارسایی کلیه یا هایپرکالمی فوری بیشترین سود را از دیالیز خواهند داشت.

درمان هایپرکالمی ممکن‌است شامل هر یک از اقدامات زیر، به‌صورت جداگانه و یا ترکیبی از موارد زیر باشد:

• رژیم غذایی کم پتاسیم (برای موارد خفیف)
• قطع یا تعویض داروهایی که سطح پتاسیم خون را افزایش می‌دهند.
• کلسیم داخل وریدی برای محافظت موقت از قلب و ماهیچه‌ها از اثرات فشارخون بالا
• تجویز دیورتیک (داروهایی که باعث افزایش ادرار می‌شوند.) برای کاهش کل ذخایر پتاسیم از طریق افزایش دفع پتاسیم در ادرار

توجه به این نکته حائز اهمیت است که بیش‌تر دیورتیک‌ها باعث افزایش دفع کلیوی پتاسیم می‌شوند. فقط داروهای ادرارآور پتاسیم ذکر شده در بالا باعث کاهش دفع کلیه پتاسیم می‌شوند. دیالیز، به خصوص در صورت عدم موفقیت سایر اقدامات یا نارسایی کلیه تجویز می‌شود.