اصطلاح هایپرکلسمی به کلسیم زیاد در خون اشاره دارد. از نظر برخی علت افزایش کلسیم خون (هایپرکلسمی)، فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید، داروهای خاص، ویتامین D بیش از حد یا اختلالات خاص از جمله سرطان است. کلسیم، نقش اساسی در بدن دارد. به ساخت استخوان‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند و در عین حال از عضلات، اعصاب و قلب نیز پشتیبانی می‌کند. با این حال، کلسیم بیش از حد می‌تواند منجر به ایجاد اختلال در بدن شود.

سطح کلسیم در خون بیش‌تر توسط غدد پاراتیروئید کنترل می‌شود. هنگامی که بدن به کلسیم نیاز دارد، غدد پاراتیروئید هورمون خود را ترشح می‌کنند که نقش بسزایی در افزایش کلسیم بدن دارند.

فعالیت غدد بیش از حد پاراتیروئید می‌تواند تعادل کلسیم را مختل کند. اگر سطح کلسیم خیلی زیاد شود، ممکن است فرد مبتلا به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) تشخیص داده شود. این وضعیت می‌تواند عملکردهای بدن را مختل کند، و به طور خاص باعث ایجاد ضعف استخوان، سنگ کلیه، عملکرد غیر طبیعی قلب و مغز شود.

علائم و نشانه‌ها

کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) خفيف ممكن است علائمی نداشته باشد، در حالي كه هايپرکلسمی مزمن می‌تواند علائم زیر را بروز دهد:

تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار: میزان کلسیم بیش از حد به این معنی است که کلیه‌ها باید سخت‌تر کار کنند. در نتیجه، فرد ممکن است بیش‌تر ادرار دفع کند و منجر به کم آبی و افزایش تشنگی شود.

درد معده و مشکلات گوارشی: میزان کلسیم بیش از حد می‌تواند باعث ناراحتی معده، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ و یبوست شود.

درد استخوان و ضعف عضلات: کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) می‌تواند استخوان‌ها را وادار به آزادسازی کلسیم بیش از حد کند و باعث کمبود کلسیم شود. این فعالیت غیر طبیعی استخوان می‌تواند منجر به درد و ضعف عضلات شود.

سردرگمی، بی‌حالی و خستگی: مقدار بیش از حد کلسیم خون می‌تواند در نحوه عملکرد مغز اختلال ایجاد کند، در نتیجه باعث سردرگمی، بی‌حالی و خستگی شود. همچنین می‌تواند باعث افسردگی شود.

فشارخون بالا و ضربان قلب غیر طبیعی: مقادیر بالای کلسیم می‌تواند فشارخون را افزایش داده و منجر به ناهنجاری‌های الکتریکی شود که باعث تغییر ریتم قلب می‌شود.

در صورت بروز علائم و نشانه‌هایی که ممکن است نشان دهنده فشارخون بالا باشد، مانند تشنه بودن، ادرار کردن مکرر و درد شکم، به پزشک مراجعه کنید.

علل شایع

تعدادی از عوامل و شرایط زمینه‌ای می‌توانند باعث کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شوند. این شامل:

غدد پاراتیروئید بیش فعال

غدد پاراتیروئید سطح کلسیم را کنترل می‌کند. فعالیت بیش از حد پاراتیروئید می‌تواند منجر به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شود. غدد پاراتیروئید ممکن است هنگام بزرگ شدن یا افزایش رشد سلول‌های غیر سرطانی، بیش فعال شوند.

به داشتن غدد پاراتیروئید پر کار، هیپرپاراتیروئیدیسم گفته می‌شود که ممکن است شایع‌ترین علت کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) باشد. هیپرپاراتیروئیدیسم معمولاً در افراد بین 50 تا 60 سال تشخیص داده می‌شود. همچنین در زنان تا سه برابر بیش‌تر از مردان شایع است.

افزایش ویتامین D

ویتامین D باعث جذب کلسیم در روده می‌شود. پس از جذب، کلسیم وارد جریان خون می‌شود.

فقط 10-20 درصد کلسیم در رژیم غذایی معمولاً جذب می‌شود، در حالی که مابقی از راه مدفوع دفع می‌شود. با این حال، میزان بیش از حد ویتامین D باعث می‌شود بدن کلسیم بیش‌تری جذب کند و منجر به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شود.

سرطان

اگر فردی مبتلا به سرطان باشد، ممکن است باعث کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شود. سرطان‌های که معمولاً منجر به این شرط می‌شود، عبارتند از:

• سرطان ریه
• سرطان پستان
• سرطان خون

اگر سرطان به استخوان انتشار یابد، خطر ابتلا به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) را افزایش می‌دهد.

فراتر از سرطان، بیماری‌های زیر می‌توانند باعث بالا رفتن کلسیم شوند:

• بیماری سل
• سارکوئیدوز
• بیماری تیرویید
• بیماری مزمن کلیوی
• بیماری غده آدرنال
• عفونت‌های قارچی شدید

کاهش تحرک

افرادی که تحرک کمی دارند نیز ممکن است در معرض خطر کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) باشند.

کم آبی شدید

افرادی که بدنشان به شدت کم آب هست، آب کم‌تری در خون خود دارند که این امر می‌تواند غلظت کلسیم در جریان خون را افزایش دهد. با این حال، این عدم تعادل معمولاً به محض برطرف شدن کمبود آب بدن اصلاح می‌شود.

در برخی موارد، مقادیر بالای کلسیم می‌تواند به بی‌آبی شدید بدن منجر شود. این مهم است که پزشکان تشخیص دهند که در ابتدا مشکل مقادیر بالای کلسیم بوجود آمده است یا کم آبی بدن باعث کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شده است.

داروها

برخی از داروها می‌توانند باعث فعالیت بیش از حد غده پاراتیروئید شود و بالطبع منجر به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شود. به عنوان مثال داروی لیتیوم که بعضی اوقات برای درمان اختلال دوقطبی استفاده می‌شود باعث کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) می‌شود.

عوارض احتمالی

بدون درمان مناسب، کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) می‌تواند باعث عوارض زیر شود:

پوکی استخوان: کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) ممکن است با پوکی استخوان همراه باشد.

با گذشت زمان، استخوان ها ممکن است مقادیر زیادی کلسیم را در جریان خون آزاد کنند. این باعث می‌شود استخوان‌ها نازک‌تر و با تراکم کم‌تر شوند. با آزاد شدن کلسیم، پوکی استخوان می‌تواند ایجاد شود.

افراد مبتلا به پوکی استخوان خطرات بیش‌تری دارند از جمله:

• شکستگی استخوان
• ناتوانی و ضعف بدنی
• از دست دادن استقلال
• بی‌تحرکی طولانی مدت
• انحنای ستون فقرات
• کوتاه شدن قد با گذشت زمان

سنگ کلیه: افراد مبتلا به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) در معرض خطر ابتلا به کریستال‌های کلسیم در کلیه‌های خود هستند. این بلورها می‌توانند به سنگ کلیه تبدیل شوند، که غالباً بسیار دردناک هستند. بلورها همچنین می‌تواند منجر به اختلال در کلیه شود.

نارسایی کلیه: با گذشت زمان، کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شدید می‌تواند کلیه‌های فرد را از کار بیاندازد و منجر به نارسایی کلیه شود.

مشکلات سیستم عصبی: در صورت عدم درمان، فشارخون شدید ممکن است سیستم عصبی را مختل کند.

ضربان قلب نامنظم: قلب هنگام ضربان الکتریکی حرکت می‌کند و منقبض می‌شود. کلسیم در تنظیم فرایند پمپاژ قلب نقش دارد و کلسیم بیش از حد می‌تواند منجر به ضربان قلب نامنظم شود.

تشخیص

آزمایش خون: پزشک ممکن است آزمایش خون را برای بررسی میزان کلسیم خون و هورمون پاراتیروئید انجام دهد.

هر کسی که علائم کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) را تجربه می‌کند، باید به پزشک مراجعه کند، که آزمایش خون تجویز شود و براساس نتایج، تشخیص و درمان صورت بگیرد. فرد مبتلا به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) خفیف ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و فقط پس از انجام آزمایش خون معمولی قابل تشخیص است. آزمایش خون، سطح کلسیم خون و هورمون پاراتیروئید را بررسی می‌کند و می‌تواند نشان دهد که سیستم های بدن، مانند سیستم‌های خون و کلیه‌ها چگونه کار می‌کنند.

بعد از تشخیص کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی)، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را انجام دهد، مانند:

• نوار قلب برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب
• اشعه ایکس قفسه سینه برای بررسی سرطان ریه یا عفونت
• یک ماموگرافی برای بررسی سرطان پستان
• سی تی اسکن یا ام آر آی برای بررسی ساختار و اندام بدن
• سنجش تراکم استخوان

درمان

ممکن است افراد مبتلا به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) خفیف نیازی به درمان نداشته باشند و ممکن است با گذشت زمان سطح کلسیم به حالت عادی بازگردد. پزشک میزان کلسیم و سلامت کلیه‌ها را کنترل می‌کند.

اگر سطح کلسیم همچنان بالا برود یا به خودی خود بهبود نیابد، احتمالاً آزمایش بیش‌تر توصیه خواهد شد.

برای افراد مبتلا به کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شدید، کشف علت مهم است. پزشک ممکن است برای کمک به کاهش سطح کلسیم و جلوگیری از عوارض، درمانی ارائه دهد. درمان‌های احتمالی شامل مایعات داخل وریدی و دارو باشد.

اگر غدد پاراتیروئید بیش فعال، میزان بیش از حد ویتامین دی یا وضعیت سلامتی دیگری باعث کلسیم بالای خون (هایپرکلسمی) شود، پزشک نیز شرایط زمینه‌ای را درمان می‌کند.

جراحی

مشکلات مرتبط با غدد پاراتیروئید بیش فعال: با استفاده از عمل جراحی، می‌توان بافتی را که باعث ایجاد مشکل می‌شود، را برداشت. در بسیاری از موارد، تنها یکی از چهار غده پاراتیروئید یک فرد مبتلا است. از روش اسکن ویژه با تزریق دوز کم مواد رادیواکتیو برای مشخص کردن غده یا غده‌هایی که به درستی کار نمی‌کنند استفاده می‌شود.

زمان مناسب مراجعه به پزشک

در صورت بروز علائم و نشانه‌های این بیماری مانند تشنگی شدید، تکرر ادرار و یا داشتن درد شکمی با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین در صورت بروز علائم نگران کننده و اورژانسی به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید.