آسیب یا التهاب طولانی مدت کبد، می‌تواند باعث ایجاد مقادیر بیش از حدی بافت زخم در کبد و فیبروز کبدی شود. علاوه بر آن، اکثر بیماری‌های مزمن کبدی در نهایت می‌توانند منجر به فیبروز شوند. برخلاف سلول‌های کبدی سالم که می‌توانند خودشان را ترمیم کنند، سلول‌های بافت اسکار این قابلیت و توانایی را ندارند و نمی‌توانند عملکرد مناسبی داشته باشند. برهمین اساس، فیبروز می‌تواند عملکرد کلی کبد را کاهش دهد. بافت اسکار ناشی از فیبروز می‌تواند جریان خون درون کبد را مسدود یا محدود کند و منجر از بین بردن سلول‌های کبدی سالم شود که در نهایت ممکن‌است بافت اسکار بیشتری در این فرآیند ایجاد شود.

مراحل درمان فیبروز کبدی شامل درمان عفونت‌ها، ایجاد تغییر در شیوه زندگی و مصرف داروهای خاص است که این روند‌های درمانی اغلب می‌توانند آسیب ناشی از فیبروز خفیف تا متوسط کبد را معکوس کنند. در صورت عدم‌درمان و ادامه یافتن التهاب، ممکن‌است شرایط جدی‌تر ایجاد شود. فیبروز اولین مرحله از زخم کبد است. بعداً، اگر بیشتر کبد دچار زخم شود، به سیروز کبدی معروف است.

علائم و نشانه‌ها

در صورت پیشرفت فیبروز به سیروز، فرد ممکن‌است دچار خستگی و اشتها ضعیف شود. افراد مبتلا به فیبروز، معمولاً از بیماری خود بی‌خبر هستند. چون این بیماری به ندرت باعث بروز علائم آشکار می‌شود.

با این حال فیبروز می‌تواند:

• جریان خون در اندام را محدود کند.
• توانایی کبد را در بازسازی خود محدود کند.
• عملکرد کلی، از جمله تصفیه خون، ذخیره انرژی و برطرف کردن عفونت‌ها را کاهش می‌دهد.

افراد معمولاً هنگام پیشرفت فیبروز به سیروز، علائم زیادی را تجربه می‌کنند. این علائم اولیه ممکن‌است در افراد مختلف متفاوت باشد، اما برخی از رایج‌ترین شاخص‌های سیروز زودرس شامل موارد زیر است:

• خستگی
• درد شکمی
• احساس ضعف
• اشتهای ضعیف
• حالت تهوع و استفراغ
• کاهش وزن غیرقابل توضیح

برخی از علائم متداول سیروز در مراحل پیشرفته‌تر، عبارتند از:

• تیره شدن رنگ ادرار
• زردی پوست و چشم

• خارش بیش از حد پوست
• تمایل به کبودی یا خونریزی آسان
• آسیت یا نفخ شکم از ایجاد مایعات
• ادم یا احتباس مایعات در پاها، مچ پا یا پاها
• افزایش حساسیت به داروها و عوارض جانبی آن‌ها
• مشکلات عملکردهای شناختی خاص مانند اختلال در حافظه، تمرکز یا خوابیدن

علل شایع

فیبروز کبدی پس از آن‌که فرد آسیب‌دیدگی یا التهاب در کبد را تجربه کند، رخ می‌دهد. سلول‌های کبد بهبود زخم را تحریک می‌کنند. در طی این بهبود زخم، پروتئین‌های اضافی مانند کلاژن و گلیکوپروتئین‌ها در کبد ساخته می‌شوند. سرانجام، در طولانی‌مدت، سلول‌های کبدی دیگر نمی‌توانند خودشان را ترمیم کنند. پروتئین‌های اضافی، بافت اسکار یا فیبروز را تشکیل می‌دهند.

شایع‌ترین علت‌های فیبروز کبدی، عبارتند از:

• سوءمصرف مزمن الکل
• هپاتیت ویروسی سی (C) یا بی (B)
• بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
• استئاته هپاتیت غیرالکلی (NASH)، زیر گروه NAFLD

NAFLD و NASH در افراد با وزن زیاد، مبتلا به دیابت، یا پیش‌دیابت و مقادیر بالای چربی و کلسترول که در جریان خون شیوع بیشتری دارد.

سایر علل شایع فیبروز کبدی عبارتند از:

• هپاتیت خودایمنی
• نارسایی مزمن قلب
• انسداد مجرای صفراوی
• هموکروماتوز یا آهن اضافی
• بیماری ویلسون، که باعث تجمع مس در بدن می‌شود.

برخی از داروهای خاص همچنین می‌توانند منجر به فیبروز کبدی شوند.

عوارض احتمالی

مهم‌ترین عارضه فیبروز کبدی می‌تواند سیروز کبدی یا زخم شدید باشد. البته بروز این عارضه معمولاً مدت زمان زیادی مانند یک یا دو دهه طول می‌کشد. فرد برای زنده ماندن به کبد خود احتیاج دارد زیرا کبد مسئول فیلتر کردن مواد مضر در خون و انجام بسیاری از کارهای دیگر است که برای بدن مهم است. در نهایت، اگر فیبروز فرد به سیروز و نارسایی کبد مبتلا شود، می‌تواند منجر به بروز عوارض زیر شود:

• سندرم کبدی
• فشارخون بالا
• انسفالوپاتی کبدی
• آسیت (ایجاد شدید مایع در شکم)

هر یک از این شرایط برای فرد مبتلا به بیماری کبد، می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

تشخیص

• بیوپسی کبد

به طور سنتی، پزشکان بیوپسی کبد را یک استاندارد طلایی برای تشخیص فیبروز کبدی می‌دانند. بیوپسی یک عمل جراحی است که در آن پزشک از بافت کبد نمونه‌برداری می‌کند. یک متخصص شناخته شده به عنوان یک آسیب‌شناس، بافت را برای تشخیص بافت اسکار یا فیبروز بررسی می‌کند.

• الاستوگرافی گذرا

گزینه دیگر برای تشخیص این بیماری یک آزمایش تصویربرداری است که به الاستوگرافی گذرا معروف است و میزان سختی کبد را اندازه‌گیری می‌کند. هنگامی‌که فرد دارای فیبروز کبدی است، سلول‌های زخم باعث سفت شدن کبد می‌شوند. در این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه‌گیری میزان چسبندگی بافت کبد استفاده می‌شود.

• آزمایش‌های غیرجراحی

با این‌حال، پزشکان قادر به استفاده از آزمایش‌های دیگری برای تشخیص این بیماری هستند که نیازی به جراحی ندارند. آزمایش خون معمولاً برای افرادی که عفونت مزمن هپاتیت سی (C) شناخته شده دارند و به دلیل بیماریشان در معرض خطر ابتلا به فیبروز کبدی هستند، اختصاص دارد. پزشکان همچنین ممکن‌است از آزمایش‌هایی استفاده کنند که نیاز به محاسبات دارد.

درمان

بهترین راه برای درمان فیبروز کبدی شناسایی و درمان علت اصلی آن است. فیبروز زودرس و متوسط کبد، ممکن‌ است با تشخیص زودرس با موفقیت درمان شود. هر بیماری باعث التهاب پایدار در کبد می‌شود. این التهاب می‌تواند منجر به تشکیل بافت اسکار و فیبروز شود. بر همین اساس، تقریباً عدم درمان مناسب هر بیماری مزمن کبدی در نهایت منجر به فیبروز می‌شود. پس از تشخیص علت اصلی این بیماری، پزشک می‌تواند دوره درمانی خاصی را پیشنهاد کند.

برخی از متداول‌ترین روش‌های درمانی شامل موارد زیر است:

• حل یا رفع انسداد مجاری صفراوی
• متوقف کردن استفاده از داروهای مرتبط با فیبروز
• درمان عفونت‌های مزمن هپاتیت ویروسی با داروهای ضدویروسی
• مصرف داروهایی که باعث کاهش فعالیت سیستم ایمنی بدن می‌شوند.
• مصرف داروهایی که فلزات سنگین مانند آهن و مس را از بدن خارج کنند.
• متوقف کردن یا محدود کردن استفاده از الکل و استفاده از روش‌های درمانی برای کمک به بیمار در ترک الکل در درازمدت
• درمان NAFLD و NASH با متعادل کردن رژیم، از دست مقدار زیادی از وزن بدن و کنترل میزان چربی، کلسترول و قندخون

دانشمندان هنوز دارویی تولید نکرده‌اند که مستقیماً آسیب‌های مرتبط با فیبروز کبدی را معکوس یا معالجه کنند. با این حال، تحقیقات در مورد داروهای آنتی‌بیوتیک، که باعث کاهش یا جلوگیری از روند این بیماری می‌شود، ادامه دارد. دانشمندان همچنین به دنبال راه‌های بهتری برای درمان برخی از دلایل فیبروز کبدی، مانند مصرف الکل هستند.

درمان فیبروز پیشرفته

گزینه‌های درمانی رایج برای فیبروز پیشرفته یا سیروز، عبارتند از:

• محدود کردن مصرف نمک
• مصرف داروها برای از بین بردن سموم از مغز
• مصرف داروها برای از بین بردن مایعات اضافی بدن
• جراحی پیوند برای جایگزینی کبد آسیب دیده با یک فرد سالم از اهدا کننده
• مصرف داروهایی که باعث کاهش فشار در رگ‌های معده و مری می‌شوند.