مدیریت بیماری
پیوند دست
عمل جراحی پیوند دست یک روش درمانی برای افرادی است که یک یا هر دو دست آن‌ها قطع شده است. پیوند دست ممکن است به بیمار کمک کند تا دوباره برخی از کارها را انجام دهد. این عمل جراحی، برای بهتر شدن کیفیت زندگی انجام می‌شود. جراحان هنگامی این عمل را برای بیمار انجام می‌دهند که شرایط بیمار با شرایط اهداکننده مطابقت داشته باشد. از جمله این شرایط عبارتند از:
- نوع گروه خونی
- نوع بافت دست
- رنگ پوست
- تشابه سنی اهداکننده و گیرنده
- جنسیت مشابه بین اهداکننده و گیرنده
- اندازه دست
- حجم عضلانی دست پیوندی
عوارض احتمالی
پیوند دست عملی است که تمام خطرات متداول جراحی پیوند از جمله عفونت، خونریزی و ایجاد لخته خون (ترومبوز) را دارد. لخته شدن که باعث کاهش جریان خون به دست بیمار می‌شود، یک مشکل جدی است که نیاز به جراحی فوری برای درمان دارد. از مشکلات دیگر این عمل جراحی، پس زدن دست پیوند شده است. پس زدن در عمل پیوند دست زمانی اتفاق می‌افتد که سیستم ایمنی بدن بیمار با دست اهدایی به عنوان یک جسم خارجی رفتار می‌کند و بدن سعی می‌کند مانند ویروس یا باکتری، دست اهدایی را از بین ببرد.
آمادگی قبل از مداخله
برای آن‌که بیمار در لیست پیوند دست قرار بگیرد موارد زیر باید رعایت شود:
- انجام آزمایش‌های خون و تصویربرداری با اشعه ایکس طبق دستور پزشک
- بررسی سلامت ذهنی و روحی بیمار که توانایی او را در مراقبت از دست پس از پیوند بررسی می‌کند.
- عدم وجود سابقه‌ی بیماری‌های عصبی طولانی‌مدت
- عدم ابتلا به بیماری‌هایی نظیر مرض قند (دیابت)، بیماری کلیوی، بیماری‌های قلبی و …
- عدم ابتلا به عفونت‌های شدید
- عدم استفاده از دخانیات (سیگار)
- عدم مصرف الکل یا مواد مخدر
- ارزیابی هزینه‌های مالی مراقبت پس از پیوند توسط اعضای تیم پیوند
اگر بیمار همه شرایط لازم برای انجام عمل پیوند را داشته باشد، در لیست انتظار پیوند دست قرار می‌گیرد. مدت زمان انتظار برای عمل جراحی پیوند دست غیرقابل پیش‌بینی است، زیرا معمولاً مشخص نیست که چه زمانی یک دست اهدایی مطابق با شرایط بیمار پیدا می‌شود.
روش انجام
جراحی پیوند دست یک عمل پیچیده است که ممکن است بین ۱۸ تا ۲۴ ساعت طول بکشد. عمل را گروهی از جراحان انجام می‌دهند و خانواده بیمار را درطی عمل جراحی از روند پیشرفت جراحی مطلع می‌سازند.
هنگامی که دست اهدایی آماده شود تا به بازوی بیمار متصل شود، جراحان ابتدا استخوان‌های بیمار را با استفاده از صفحات فلزی کوچک به استخوان دست اهدایی متصل می‌کنند. سپس از سوزن‌های خاصی برای اتصال رگ‌های خونی، اعصاب و تاندون‌ها استفاده می‌کنند و در نهایت برای بخیه زدن از یک میکروسکوپ خاص بهره می‌گیرد. وقتی که تمام بخش‌های دست اهدایی و بازوی گیرنده به هم متصل شد، پوست دست بخیه می‌شود.
نتایج قابل انتظار
از آن‌جایی که پیوند دست روشی نسبتاً جدید است، پیش‌بینی نتیجه عمل دشوار است. انجام دقیق تمرینات فیزیوتراپی و مراقبت‌های لازم از دست پیوند شده، شانس بیمار را برای بهتر شدن کار دست افزایش می‌دهد.
اگر چه هیچ تضمینی وجود ندارد که تا چه اندازه دست بیمار کارآیی دارد، اما به طورکلی دست پیوند شده قادر به انجام کارهای زیر است:
- برداشتن اشیاء کوچک مانند آجیل، پیچ، مهره و …
- بلند کردن اشیاء سنگین‌تر با یک دست مانند برداشتن یک پاکت شیر
- استفاده از آچار و دیگر ابزارها
- استفاده از چاقو و چنگال
- بستن بند کفش
- گرفتن توپ
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- بعد از عمل جراحی، بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه (آی.سی.یو) منتقل می‌شود. تیم مراقبت، عملکرد دست پیوند شده را بررسی می‌کنند و از بیمار می‌خواهند تا انگشتان دست پیوند شده را حرکت دهد.
- اتاقی که بیمار بعد از عمل جراحی در آن بستری می‌شود، باید دمای بالایی داشته باشد تا گردش خون در دست پیوند شده زیاد شود.
- هنگامی که حال عمومی بیمار بهتر شد از آی.سی.یو به اتاق دیگری در بیمارستان منتقل می‌شود. بیمار تقریبا ۷ تا ۱۰ روز پس از پیوند در بیمارستان بستری می‌ماند. تیم‌درمانی در کنترل درد ناشی از پیوند دست به بیمار کمک می‌کند. زیرا کنترل درد می‌تواند سرعت بهبودی بیمار را افزایش دهد.
- در زمانی که بیمار در بیمارستان بستری است، یک فیزیوتراپ مخصوص دست (حرکت درمانی) نیز به بیمار کمک خواهد کرد. او تمریناتی را برای به دست آوردن عملکرد دست به بیمار آموزش می‌دهد. در فواصلی که تمرین انجام نمی‌شود بیمار باید از آتل دست استفاده کند.
- نگرانی‌های پس از عمل، طبیعی است. ممکن‌است بیمار در خوابیدن و عادت کردن به مراقبت از دست یا دستان جدید، با مشکل مواجه شود. در صورت هرگونه نگرانی به پزشک اطلاع داده شود.
- پس از انجام عمل جراحی، داروهای سرکوب‌کننده‌ایمنی به بیمار داده می‌شود و مصرف آن‌ها تا پایان عمر ضروری است.
برای کاهش مشکلات داروها و خطر پس زدن دست پیوند شده، نکات زیر رعایت شود:
- داروهای سرکوب‌کننده ایمنی باید سر ساعت مشخص و طبق دستور پزشک، هر روز مصرف شود (همراه با غذا یا بدون غذا).
- هرگز خودسرانه مصرف این داروها قطع نشود (قطع دارو فقط با دستور پزشک انجام شود).
- آزمایش خون طبق دستور پزشک مرتباً انجام شود.
- مصرف داروهای سرکوب‌کننده ایمنی باعث می‌شود که مقاومت بدن بیمار نسبت به عفونت کم شده و بیمار در معرض عفونت قرار گیرد. در صورتی که بیمار تب کند و یا ناحیه عمل دچار ورم شود حتماً به پزشک اطلاع داده شود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از غذاهایی که دارای ویتامین B1 (ب 1) هستند مانند غلات، جگر، دل، قلوه، حبوبات، سبزیجات دارای برگ تیره بیش‌تر استفاده کنید.
- 2 تا 3 روز بعد از عمل حركات ملايم شصت و انگشتان درون گچ را شروع کنید.
- از انجام فعاليت‌های سبك معمولاً 2 الی3 هفته بعد از جراحی و فعاليت‌های سنگين تا 2 الی 3 ماه بعد از جراحی اجتناب کنید.
- از فعالیت‌هایی که سبب افزایش فشار بر دست می‌شود اجتناب کنید (گرفتن، چنگ زدن).
- هنگامی که در وضعیت ایستاده قرار دارید به وسیله یک باند ساده یا روسری دست خود را از گردن آویزان کنید.
- هنگام حمام کردن با استفاده از کیسه پلاستیکی، مانع خیس شدن پانسمان دست خود شوید.
- ممکن است اثر زخم محل جراحی4 تا 6 هفته بعد از عمل برطرف می‌شود.
- مچ دست را در حالت عادی نگه دارید و از قرار دادن مچ دست در وضعیت خمیده، پیچ خورده، چرخیده (چلاندن لباس برای آبگیری) خودداری کنید.
- از حرکات تکراری مچ دست و نگه داشتن یک وسیله برای مدت طولانی خودداری کنید.
- به جای انگشت شصت و اشاره از تمامی دست و انگشتان برای گرفتن اشیاء استفاده کنید.
- دست‌ها را به طور دوره‌ای استراحت دهید.
- سرعت انجام حرکات قوی و تکراری را کاهش دهید.
- درد عمقی تا ماه‌ها بعد از جراحي وجود دارد، می‌توانید بوسیله آتل‌های حمایتی مچ دست، که پزشک توصیه می‌کند درد را کاهش دهید.
- بهبودی کامل، ممکن است هفته‌ها و یا ماه‌ها طول بکشد.
- در صورت تجویز آنتی‌بیوتیک طبق دستور پزشک در فواصل معین و یک دوره کامل مصرف کنید. از قطع آن بدون دستور پزشک خودداری کنید.
- جهت تسکین درد از داروهای ضد درد طبق تجویز پزشک مصرف کنید.
- 14-10 روز بعد از عمل جهت برداشتن بخیه ها به پزشک معالج یا بیمارستان، مراجعه کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- کاهش حس و حرکت دست
- علائم عفونت زخم جراحی مانند گرمی، بوی بد و ترشح از محل زخم، تورم، قرمزی و افزایش درد در ناحیه عمل جراحی
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
