نقرس، فرم پیچیده‌ای از آرتروز یا ورم مفاصل است و می‌تواند هرکسی را تحت تأثیر قرار دهد. مردان بیشتر از زنان دچار نقرس می‌شوند، اما احتمال ابتلا به آن در زنان یائسه هم زیاد است.

حملات ناگهانی و شدید درد، قرمزی و حساسیت به لمس در مفاصل، به خصوص در پایه انگشت شست پا، همه از مشخصات نقرس هستند. حمله نقرس به طور ناگهانی رخ می‌دهد ، به نحوی که فرد را از خواب شبانه بیدار می‌کند و فرد حس درد زیاد در انگشت شست پای خود دارد. مفصل مبتلا ، به قدری گرم و متورم است که حتی تحمل وزن ملافه را ندارید.

خوشبختانه نقرس قابل درمان است و راه‌های زیادی برای کاهش خطر ابتلای مجدد به نقرس وجود دارد.

علائم و نشانه‌ها

علائم نقرس اغلب در شب رخ داده و خیلی ناگهانی هستند:

• درد شدید مفاصل

نقرس معمولا در مفصل بزرگ انگشت شست پا دیده می‌شود، اما می‎‌توان آن را در پا، مچ پا، زانو، دست و مچ دست هم مشاهده کرد. 4 تا 12 ساعت پس از بروز علائم، شدیدترین حالت درد تجربه می‌شود.

• ناراحتی طولانی مدت

پس از فروکش کردن درد بسیار شدید اولیه، برخی ناراحتی‌های مفاصل ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشند. حملات بعدی طولانی‌تر و مفاصل بیشتری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

• التهاب و قرمزی

مفصل یا مفاصل تحت تأثیر، متورم، حساس، گرم و قرمز می‌شوند.

• دامنه حرکت محدود

با پیشرفت نقرس، دامنه حرکت مفصل کاهش می‌یابد.

علل شایع

نقرس زمانی رخ می‌دهد که کریستال‌های اورات در مفاصل انباشته و باعث التهاب و درد شدید حاصله از حمله نقرس می‌شوند. کریستال‌های اورات زمانی تشکیل می‌شوند که سطح بالایی از اسید اوریک در خون وجود داشته باشد.

بدن زمانی اسید اوریک تولید می‌کند که “پورین‌ها” را تجزیه می‌کند. موادی که به طور طبیعی در بدن یافت می‌شوند و همچنین در مواد غذایی خاصی مانند استیک، گوشت (قرمز، کله پاچه و …) و غذاهای دریایی. مواد غذایی دیگری نیز باعث تولید سطح بالاتری از اسید اوریک در بدن می‌شوند، مانند مشروبات الکتی ، خصوصا آبجو و نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر میوه ( فروکتوز).

به طور معمول، اسید اوریک در خون حل شده و از طریق کلیه‌ها به ادرار فرستاده می‌شود. اما گاهی اوقات بدن اسید اوریک بیش از حد تولید می‌کند و یا کلیه‌ها اسید اوریک بسیار کمی دفع می‌کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، اسید اوریک می‌تواند در مفصل و بافت‌های اطراف آن، کریسال‌های اورات سوزن مانند و تیز تشکیل دهد که باعث درد، التهاب و تورم می‌شود.

عوامل تشدید کننده خطر

احتمال ابتلا به نقرس در افرادی بیشتر است که دارای سطوح بالایی از اسید اوریک در بدن خود هستند. عوامل افزایش دهنده‌ی سطح اسید اوریک در بدن عبارتند از:

• رژیم غذایی

رژیم غذایی دارای گوشت و غذاهای دریایی و نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر میوه (فروکتوز) باعث تولید سطوح بالاتری از اسید اوریک و بالا رفتن خطر ابتلا به نقرس می‌شود. مصرف الکل، بخصوص آبجو نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.

• چاقی

داشتن اضافه وزن به معنای تولید بیشتر اسید اوریک و کار شدید کلیه‌ها در دفع آن است که خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد.

• بیماری‌ها

برخی بیماری‌ها و شرایط پزشکی همچون فشارخون بالا و بیماری‌های مزمن مانند دیابت‌، سندرم متابولیک و بیماری قلبی و کلیوی، خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند.

• دارو

استفاده از دیورتیک‌های تیازیدی که معمولا برای درمان فشارخون استفاده می‌شوند و آسپرین با دوز پایین می‌تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد. همچنین داروهای ” ضد پس زدن عضو پیوندی ” مورد استفاده در افرادی که پیوند عضو انجام داده‌اند نیز می‌تواند خطر ابتلا به نقرس را افزایش دهد.

• سابقه خانوادگی در داشتن نقرس

اگر عضو دیگری از خانواده نقرس داشته باشد، احتمال ابتلا به این بیماری بالا می‌رود.

• سن و جنسیت

نقرس اغلب در مردان رخ می‌دهد، به دلیل اینکه زنان سطح اسید اوریک پایین‌تری دارند. با این حال، پس از یائسگی، سطح اسید اوریک زنان نزدیک به مردان می‌شود. مردان زودتر از زنان علائم نقرس را نشان می‌دهند (معمولا بین سنین 30 تا 50 سالگی) در حالی که زنان بعد از یائسگی این علائم را دارند.

• جراحی یا مصدومیت به تازگی

در افرادی که به تازگی مصدومیت یا جراحی داشته‌اند، خطر ابتلا به نقرس بالاست.

عوارض احتمالی

• نقرس عود کرده

در برخی افراد ممکن است علائم نقرس هرگز عود نکنند. اما در دیگر افراد ممکن است نقرس چندین بار در سال تجربه شود. درمان دارویی ممکن است از حملات نقرس در افراد مبتلا به نقرس عود شونده جلوگیری کند. نقرس درمان نشده می‌تواند باعث فرسایش و تخریب مفاصل شود.

• نقرس پیشرفته

نقرس درمان نشده ممکن است باعث انباشت کریستال‌های اورات در گرهی زیر پوستی به نام توفوس شود. توفوس می‌تواند در مناطق مختلف ظاهر شود، مانند انگشتان دست‌ها، پاها، آرنج‌ها و تاندون آشیل در راستای مچ پا. توفوس معمولا دردناک نیست، اما در طول حملات نقرس می‌تواند متورم و حساس شود.

• سنگ کلیه

کریستال‌های اورات ممکن است در دستگاه ادراری افراد مبتلا به نقرس انباشته و باعث سنگ کلیه شوند. درمان دارویی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک کند.

تشخیص

اقداماتی که در تشخیص این بیماری کمک می‌کنند عبارتند از:

• تست مایع مفصلی

پزشک با استفاده از یک سوزن، مایع را از مفصل آسیب دیده جمع می‌کند. در زیر میکروسکوپ، این مایع مفصلی ممکن است دادای کریستال‌های اورات باشد.

• آزمایش خون

پزشک ممکن است یک آزمایش خون برای اندازه گیری میزان اسید اوریک و کراتینین موجود در خون بگیرد. هرچند، نتایج آزمایش خون می‌تواند گمراه کننده باشد. برخی افراد دارای سطح بالایی از اسید اوریک هستند، اما هرگز به نقرس مبتلا نشده‌اند و برخی از افراد با سطوح معمول اسید اوریک در خون، مبتلا به نقرس می‌شوند‌.

• تصویر برداری با اشعه x

این کار می‌تواند در رد کردن دیگر علل التهاب مفصل مفید باشد.

• سونوگرافی

سونوگرافی اسکلتی عضلانی می‌تواند کریستال‌های اورات موجود در مفصل یا در توفوس را تشخیص دهد.

• سی تی اسکن با انرژی دوگانه

این نوع تصویر برداری می‌تواند وجود کریستال‌های اورات در یک مفصل را تشخیص دهد‌، حتی زمانی که مفصل دچار التهاب حاد نباشد. به دلیل هزینه بالا، به طور گسترده در دسترس نیست.

درمان

درمان معمول نقرس، دارو است که بسته به وضعیت سلامت فعلی و ترجیحات شخصی تجویز می‌شود.

درمان دارویی نقرس می‌‍تواند حملات حاد را درمان، از حملات آتی و خطر ابتلا به عوارض ناشی از نقرس مانند توسعه توفوس به دلیل انباشت کریستال اورات جلوگیری کند.

دارو برای درمان حملات نقرس

• داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAID)

داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم. پزشک ممکن است برای جلوگیری از یک حمله حاد ، دوز بالا و برای جلوگیری از حملات آتی، دوز روزانه کمتری تجویز کند. عوارض جانبی محتمل درد، خونریزی و زخم معده است.

• کلشی سین

یک نوع مسکن ضد درد است که بطور موثر درد نقرس را کاهش می‌دهد. با این حال، اثر بخشی دارو اغلب در موارد تحت تأثیر عوارض جانبی غیرقابل تحمل است مانند تهوع، استفراغ و اسهال. پس از برطرف شدن حمله حاد، پزشک ممکن است یک دوز روزانه کم برای جلوگیری از حملات آتی تجویز کند.

• کورتیکواستروئیدها

داروهای کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون ممکن است التهاب و درد نقرس را کنترل کنند.

کورتیکو استروئیدها ممکن است به شکل قرص و یا تزریق به مفصل تجویز شوند. به طور کلی، این داروها برای افرادی تجویز می‌شوند که نمی‌توانند داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی یا کلشی سین مصرف کنند. عوارض جانبی کورتیکواستروئیدها عبارتند از تغییرات خلق و خوی، افزایش سطح قند خون و فشارخون بالا.

دارو برای جلوگیری از عوارض نقرس

• داروهای ضد تولید اسید اوریک

این داروها میزان تولید اسید اوریک در بدن را محدود می‌کنند و در نتیجه خطر ابتلا به نقرس را کاهش می‌دهند.

• داروهای بهبود بخش دفع اسید اوریک

این دارو توانایی کلیه‌ها در دفع اسید اوریک بدن را بهبود می‌بخشند. این امر باعث کاهش سطح اسید اوریک بدن در نتیجه کاهش خطر ابتلا به نقرس و در همان حال، افزایش سطح اسید اوریک ادرار می‌شود.