تومورمغزی گلیوما یکی از تومورهای اولیه سیستم عصبی مرکزی است که در نخاع یا مغز ایجاد می‌شود و منشأ تومور از سلول‌های گلیال است. شایع‌ترین محل تومور گلیوما، مغز است. سلول‌های گلیال به بهتر شدن فعالیت سلول‌های عصبی کمک می‌کنند. سه نوع سلول گلیال می‌توانند این تومورها را ایجاد کنند که بر اساس نام آن‌ها، تومورها هم نامگذاری می‌شوند.

تومورگلیوما می‌تواند بر فعالیت مغز تأثیر بگذارد و بسته به محل و اندازه‌ی تومور، تهدیدکننده‌ی زندگی باشد.

علائم و نشانه‌ها

نوع، اندازه، محل و میزان رشد تومور باعث علائم متفاوت درتومور گلیوما می‌شود. این علائم عبارت است از:

• سردرد
• تهوع و استفراغ
• از دست دادن حافظه
• تغییرات شخصیتی و یا تحریک‌پذیری
• مشکلات تعادل
• بی‌اختیاری ادرار
• مشکلات بینایی مانند تاری‌دید، دوبینی یا از دست دادن دید محیطی
• مشکل در سخن گفتن
• تشنج، به‌خصوص در افرادی که سابقه‌ی تشنج نداشته‌اند.

علل شایع

مانند بسیاری دیگر از تومورهای اولیه‌ی مغزی، علت دقیق گلیوما ناشناخته است، اما برخی عوامل ممکن است خطر ابتلا به تومور مغزی را افزایش دهند.

عوامل تشدید کننده خطر

• سن

با بالا رفتن سن، خطر ابتلا به تومور مغزی افزایش می‌یابد. گلیوما در بزرگسالان بین سنین ۶۰ تا ۸۰ شایع‌تر است. با این‌حال، تومور مغزی می‌تواند در هر سنی رخ دهد. انواع خاصی از گلیوما در کودکان و جوانان شایع‌تر است.

• قرار گرفتن در معرض تابش اشعه

در افرادی که در معرض اشعه‌های مضر مانند اشعه ایکس یا بمب اتمی قرار می‌گیرند، خطر ابتلا به تومور مغزی بالاتر است. نمونه‌ی اشعه‌های مضر عبارتند از اشعه‌درمانی جهت درمان سرطان و اشعه‌ی ناشی از بمب اتمی. اما اشعه‌هایی مانند میدان‌های الکترومغناطیسی خطوط برق، تلفن همراه و مایکروویو خطر ابتلا به گلیوما را افزایش نمی‌دهند.

• سابقه‌ی خانوادگی گلیوما

گلیوما به ندرت در خانواده‌ها به صورت ارثی منتقل می‌شود. اما داشتن سابقه‌ی خانوادگی می‌تواند خطر ابتلا به گلیوما را دو برابر کند. تغییردربرخی ژن‌ها با ایجاد گلیوما ارتباط کمی دارد، هرچند ارتباط بین این تغییرات ژنتیکی و تومورهای مغزی نیازی به مطالعات بیشتر دارد.

تشخیص

چنانچه پزشک به وجود تومور مغزی مشکوک شود، بیمار را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد. پزشک ممکن‌است موارد زیر را توصیه کند:

الف) مشاوره‌ی مغز و اعصاب

          – معاینه‌ی عصبی

در طول این معاینه، پزشک وضعیت بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی عضلات ، قدرت و واکنش‌های بدن را بررسی می‌کند. وجود هرگونه مشکل در این قسمت‌ها ممکن است سرنخی ازتومور مغزی ارائه دهد.

• تصویربرداری

ام‌آرآی(MRI). اغلب برای تشخیص تومورهای مغزی استفاده می‌شود. در برخی موارد، نوعی ماده‌ی رنگی از طریق رگ بازو تزریق می‌شود تا تصاویر رنگی واضح‌تری از بافت‌های مغز تهیه شود.

انواع دیگر تصویربرداری همچون سی‌تی‌اسکن و تصویربرداری پزشکی هسته‌ای یا پت‌اسکن هم می‌تواند در تشخیص بیماری کمک کند.

 

  ب) بررسی ابتلا به سرطان در سایر نقاط بدن

منشأ سرطان بررسی می‌شود تا علت ایجاد تومور مغزی توسط تومورهای موجود در قسمت های دیگر بدن رد یا تأیید شود. گلیوما به صورت مستقیم در مغز تشکیل می‌شود و از دیگر نقاط بدن به مغز گسترش نمی‌یابد (متاستاز).

ج) برداشتن نمونه ازتومور (بیوپسی)

یک نمونه از بافت غیرطبیعی برداشته و بررسی می‌شود. بسته به محل گلیوما، بیوپسی ممکن است قبل از درمان و یا به دنبال عمل جراحی برداشتن تومور مغزی، انجام شود.

نمونه‌برداری با سوزن (بیوپسی) وقتی انجام می‌شود که جراحی تومور برای بیمار خطرناک است. در طول نمونه‌برداری با سوزن، جراح مغز و اعصاب با مته، سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد کرده و سپس سوزن نازکی را از طریق این سوراخ وارد می‌کند و قسمت کوچکی از تومور را از طریق این سوزن بیرون می‌کشد. نمونه‌ی بیوپسی در زیر میکروسکوپ برای تعیین بدخیم یا خوش‌خیم بودن تومور بررسی می‌شود.

بیوپسی تنها راه تشخیص قطعی تومور مغزی و انتخاب روش درمان است. بر اساس این اطلاعات، متخصص پاتولوژی می‌تواند نوع و شدت تومور مغزی را تعیین کند.

درمان

با توجه به نوع، اندازه، درجه و محل تومور و سن و همچنین سلامت عمومی، اولویت‌های درمانی تعیین می‌شوند.

علاوه بر برداشتن تومور، درمان گلیوما شامل استفاده از دارو برای کاهش علائم تومور نیز می‌شود. برای کاهش ورم و فشار بر مناطق آسیب دیده‌ی مغز، داروهای کورتون (استروئید) تجویز می‌شود. داروهای ضد صرع برای کنترل تشنج مصرف می‌شوند.

• عمل جراحی

اولین مرحله در درمان بسیاری از انواع گلیوما، جراحی برداشتن تومور است.

در برخی موارد، گلیوما به حدی کوچک است که می‌توان آن‌را به طور کامل از بافت‌های سالم مغزی اطراف جدا کرد(برداشتن همه‌ی تومور). در دیگر موارد، تومور قابل جدا شدن از بافت‌های اطراف نیست و یا در نزدیکی مناطق حساس مغز قرار دارد. در این صورت، پزشک سعی می‌کند تا جایی‌که آسیبی وارد نشود، تومور را بردارد(برداشتن قسمتی از تومور).برداشتن بخشی از تومور نیز می‌تواند باعث کاهش علائم گلیوما شود.

در برخی موارد، در هنگام جراحی، بخشی از تومور برداشته شده و توسط متخصص مغز و اعصاب بررسی می‌شود. نتایج این معاینه به جراح کمک می‌کند تا میزان برداشتن تومور را مشخص کند.

جراحی برداشتن گلیوما خطراتی مانند عفونت و خونریزی دارد. محل قرارگیری تومور تعیین کننده‌ی خطرات است. برای مثال چنانچه تومور در نزدیکی اعصاب چشم باشد، خطر از دست دادن بینایی وجود دارد.

 

• اشعه‌درمانی (پرتودرمانی)

پرتودرمانی معمولاً بعد از جراحی گلیوما، به‌خصوص گلیوما با درجه‌ی بالا، استفاده می‌شود. پرتوهایی با انرژی بالا مانند اشعه‌ی ایکس یا پروتون برای کشتن سلول‌های تومور استفاده می‌شوند.

نوع و درجه‌ی گلیوما در تعیین زمان و نوع پرتودرمانی مؤثر است. مشکلات پرتودرمانی به نوع و مقدار اشعه بستگی دارد. مشکلات شایع در طی اشعه‌درمانی و یا بلافاصله پس از تابش اشعه عبارتند از خستگی، سردرد و سوزش پوست سر.

 

• شیمی‌درمانی

در شیمی‌درمانی با استفاده از داروها، سلول‌های تومور کشته می‌شوند. داروهای شیمی درمانی به شکل خوراکی یا تزریق داخل رگ هستند. شیمی‌درمانی معمولاً همراه با پرتودرمانی برای درمان گلیوما استفاده می‌شود.

مشکلات شیمی‌درمانی به نوع و مقدار مصرف دارو بستگی دارد. این مشکلات عبارتند از تهوع و استفراغ، سردرد، ریزش مو، تب و ضعف.

• دارو درمانی هدف‌دار (تارگت‌تراپی)

درمان‌های دارویی هدفمند برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، ازطریق رگ، مستقیماً درداخل تومور تزریق می‌شود.

 

• توانبخشی پس از درمان

از آنجا که تومور مغزی می‌تواند در قسمت‌هایی از مغز ایجاد شود که مهارت‌های حرکتی، گفتاری، بینایی و تفکر را کنترل می‌کنند، توانبخشی ممکن است بخشی ضروری از بهبودی بیمار باشد. پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• فیزیوتراپی
• کاردرمانی
• گفتاردرمانی
• تدریس خصوصی به کودکان سنین مدرسه