مدیریت بیماری
عمل جراحی برداشتن معده (گاسترکتومی)
به عمل جراحی برداشتن معده گاسترکتومی میگویند.
این عمل جراحی به سه شکل انجام میشود:
۱- گاسترکتومی جزئی: که بخش کوچکی از معده (قسمت انتهایی معده) برداشته میشود. درصورتیکه به دلیل سرطان معده، غدد لنفاوی هم دچارمشکل شده باشند، این غدد لنفاوی هم برداشته میشود. در این جراحی، پزشک جراح دوازدهه (اثنی عشر) را هم برمیدارد. دوازدهه (اثنی عشر) قسمت اول روده کوچک است که غذای هضم شده را از معده دریافت میکند. جراح پس از برداشتن دوازدهه، قسمت باقیمانده معده را به روده متصل میکند.
۲- گاسترکتومی کامل که معده به طور کامل برداشته میشود. در این روش، پزشک جراح معده بیمار را به طور کامل برمیدارد و مری را مستقیماً به روده کوچک وصل میکند (مری لوله باریکی است که گلو را به معده وصل میکند).
۳- گاسترکتومی آستین که قسمت بزرگ معده برداشته شده و معده به یک لوله باریک تبدیل میشود. این عمل جراحی را معمولاً برای کاهش وزن انجام میدهند. دراین جراحی، توانایی معده برای هضم مایعات و غذاها از بین نمیرود، ولی حجم معده کوچک شده و باعث کم شدن اشتها میشود.
دلایل انجام
برداشتن معده (گاسترکتومی) برای برطرف کردن مشکلات معده که با درمانهای دیگر بهبود نمییابد، مورد استفاده قرار میگیرد. اگر مشکلات زیر وجود داشته باشد، پزشک جراح عمل جراحی برداشتن معده را به بیمار پیشنهاد میکند.
- تومورهای خوشخیم معده و سرطان معده
- خونریزی از معده
- التهاب معده
- سوراخ شدن دیوارهی معده و زخمهای شدید معده و اثنیعشر (دوازدهه)
- پولیپ معده
- دربیمارانی که همه روشهای لاغری مثل ورزش، رژیم لاغری، دارو، مشاوره را امتحان کردهاند ولی نتیجه نگرفتهاند و از چاقی رنج میبرند.
عوارض احتمالی
- برگشت اسید معده به مری (ریفلاکس)
- اسهال
- عفونت ناحیه عمل جراحی (عفونت زخم)
- عفونت ریه و تنگی نفس
- خونریزی داخلی
- تهوع و استفراغ
- تنگ شدن مری (اسید معده در تماس با مری موجب زخم یا تنگ شدن مری میشود)
- انسداد روده کوچک
- کمبود ویتامینها
- کاهش وزن
- سوءهاضمه (احساس درد و سیری زود هنگام، سوزش شکم و نفخ، احساس گاز زیاد در شکم، تهوع واستفراغ خونی و ترش کردن).
- خونریزی ناحیه عمل
- آسیب به اندامهای مجاور معده
آمادگی قبل از مداخله
۱- آزمایش خون و عکسبرداریهای لازم طبق دستور پزشک انجام میشود.
۲- در صورتیکه داروی خاص مصرف میشود،حتماً به پزشک اطلاع داده شود.
۳- اگر فرد باردار است، یا احتمال میدهد باردار باشد، یا به بیماری خاصی مثل مرض قند (دیابت) مبتلا است، باید به پزشک اطلاع دهد.
۴-اگر فرد سیگار میکشد باید آنرا ترک کند و کنار بگذارد زیرا میتواند سبب عفونت و مشکلات ریوی شود.
روش انجام
در عمل جراحی برداشتن معده (گاسترکتومی) بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار میگیرد بهطوری که در طول عمل به خواب عمیق رفته و دردی را احساس نمیکند. این عمل از هر نوعی که باشد، به دو شکل انجام میشود:
الف) جراحی باز
در جراحی باز یک برش بزرگ روی شکم ایجاد شده و با دسترسی به معده، طبق نظر پزشک مراحل جراحی انجام میگیرد.
ب) جراحی لاپاروسکوپی
درجراحی با لاپاروسکوپی ۴ سوراخ کوچک روی شکم ایجاد کرده و ابزارهای تخصصی جراحی را به همراه یک لوله باریک دوربیندار از طریق این سوراخها وارد شکم میکنند. دراین روش، بیمار زودتر مرخص میشود وخیلی زود بهبود مییابد.
پس از عمل
بیمار پس از عمل به اتاق بهبودی (اتاق ریکاوری) برده میشود تا توسط پرستار تحت نظر باشد. بعد از کنترل علائم بیمار (درجه حرارت، تنفس، فشارخون و ضربان قلب) و در صورتیکه مشکل خاصی نباشد، به بخش منتقل میشود. بیمار یک یا دو هفته بعد از عمل در بیمارستان بستری میماند. در طول این دوره به احتمال زیاد از طریق لولهای که از بینی به معده متصل شده است، تغذیه انجام میشود.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید.
- شب قبل از عمل استحمام کرده و ناحیه جراحی را کاملاٌ شیو کنید. این کار باعث کاهش احتمال عفونت میشود.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید که تحت درمان میباشید، به پزشک وپرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- روز عمل کلیه اشیاء فلزی از جمله زیور آلات ،گیره سر، لنزو اعضاء مصنوعی خودرا خارج کنید و سپس لباس اتاق عمل خود را بپوشید.
- بیحرکتی پس از عمل میتواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریهها گردد ،لذا ورزشهای تنفسی وچرخش پا را که به شما آموزش داده میشود، را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- نیازهای تغذیهای بر اساس توده عضلانی تعیین میشود و هر گونه کمبود تغذیهای قبل از عمل اصلاح میشود این کار امکان در دسترس قرار دادن پروتئین کافی جهت ترمیم بافت را فراهم میکند.
- برای جلوگیری از آسپیراسیون و استفراغ باید قبل از تجویز داروهای بیهوشی معده و روده تخلیه شود و همچنین برای جلوگیری از احتباس رودهای و … تخلیه مثانه انجام میشود.
- آزمایش خون، رادیوگرافیها و دیگر تستهای تشخیصی انجام میشود.
- جهت جلوگیری و کنترل عفونت آنتی بیوتیک پروفیلاکسی قبل از عمل تزریق میشود.
- محدود شدن مصرف چربی و مایعات حد اقل 8ساعت قبل از عمل که بسته به نوع عمل، خالی بودن معده و روده توسط پزشک تعیین میشود.
- نخوردن غذا و مایعات تا زمانی که پزشک دستور داده است.
- بعد از اجازه پزشک جهت شروع رژیم غذایی و پس از خارج شدن سوند معده ابتدا رژیم مایعات و ترجیحا مایعات سرد آغاز میشود.
- رژیم ابتدایی شما مایعات رقیق و به تدریج بر غلظت آن افزوده میشود.
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود. بهتر است هر چه زودتر از بستر خارج و راه بروید (افزایش فعالیت در روز اول عمل جراحی).
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- وضعیت تغذیه شما از طریق سرم تراپی تامین خواهد شد از دستکاری سرم و رابطها اجتناب کنید.
- داروها و آنتیبیوتیک ها طبق تجویز پزشک در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما استفاده میشود.
- نظافت بینی و شستشوی دهان را رعایت کنید.
- ترشحات معده تا حدود 12ساعت اول بعد از عمل ممکن است کمیخون آلود باشد و کنترل ترشحات و ساکشن به عهده پرستار و پزشک میباشد.
- سوند معده به دستور پزشک خارج میشود از دستکاری آن اجتناب نمایید.
- پس از شروع رژیم در صورت نفخ شکم اطلاع دهید.
- هر گونه علایم کم آبی مانند تشنگی، خشکی مخاط و کاهش دفع ادرار را گزارش دهید.
- پانسمان و کنترل درن از نظر افزایش ترشحات و اطمینان از فعال بودن آن جهت خروج ترشحات توسط پرستار صورت میگیرد.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- غذا را به مقدارکم و در وعده هاي متعدد ميل نماييد (پنج تا شش مرتبه در روز).
- غذا را آهسته ميل نماييد و آن را کاملا بجويد تا بزاق به غذا اضافه گردد و بهتر هضم شود.
- از غذاهاي خيلي داغ يا خيلي سرد، ادويه ها (فلفل، زردچوبه، زعفران، زيره و…)، پياز و سير، قهوه، کاکائو، ترشیها، انواع نوشابهها (کوکاکولاوپپسي) پرهيز نماييد.
- از مصرف قندهای ساده خود داری شود (مثال: ژله،کیک، آبنبات، فرنی)
- رژیم غذایی این بیماران باید غنی از پروتئین و از لحاظ چربی متوسط باشد.
- ازخوردن و آشاميدن سه ساعت قبل از خواب اجتناب نماييد.
- از مصرف آب درطي غذا خوردن پرهيز نماييد.
- موقع صرف غذا وضعيت نيمه نشسته و پاها خميده باشد.
- حداقل نیم ساعت پس از هر وعده غذایی دراز بکشید.
- مايعات و آب را يک ساعت قبل از غذا و دو ساعت بعد از غذا میتوانيد بنوشيد.
- سعی نماييد رژيم غذايي کم نمک داشته باشيد.
- موقع خواب سر را بالاتر نگه داريد تا از برگشت غذا جلوگيری شود.
- آروغ زدن سبب میشود هوای بلعيده شده در حين خوردن غذا را خارج نمايد لذا آروغ با دهان باز انجام دهيد و سعي نماييد غذا را سريع نخوريد.
- اگر بعد از خوردن مواد غذايي علائمی شامل احساس پری در زير ناحيه جناغ سينه، گرفتگي عضلات شکم، تهوع، صدا کردن رودهها و ميل به دفع اجابت مزاج ايجاد شود نگران نشويد بلکه براي رفع موارد فوق لازم است مقدار غذاي خوراکی را کاهش و به دفعات مکرر ميل نماييد و رژيم مايعات مصرف نکنيد و غذای مصرفي پرپروتئين، و کم کربوهيدرات (مواد قندی، نشاستهای، نان، ماکارونی) باشد و بعد از خوردن غذا کمي استراحت نماييد و در صورت عدم کاهش مشکلات فوق به جراح معالج خود مراجعه نماييد.
- حبوبات (نخود، لوبيا، عدس و…)جزء مواد غذايي نفاخ است براي کاهش نفخ میتوانيد حبوبات را به مدت يک ساعت قبل از پختن خیس کنید.
- هر روز 30 مرتبه تنفس عميق بکشيد (مثلا داخل يک لوله شيشهای آب دار همراه با رابط فوت نماييد) و روزی چندين مرتبه حتماً سرفه کنيد.
- سعي کنيد از داروهای نظیر ويتامين B12، اسيدفوليک و آهن طبق دستور جراح معالج خود مصرف نماييد چون اين عمل جراحی اختلال جذب در مورد فوق ايجاد مینماييد.
- سعی کنيد ويتامين A ، C ، آهن زياد مصرف کنيد.
- گاهي 30-5 دقيقه بعد از خوردن مواد غذايي علائمی نظير سرگيجه، رنگ پريدگی، تعريق، تپش قلب، اسهال، تهوع، غش ممکن است ايجاد شود که گهگاهی اين علايم 12-6 ماه بعد کاهش میيابد. لذا توصيه میشود براي کاهش اين عارضه غذا را کاملا در دهان جويده و به مقدار کم ميل نماييد و بعداز خوردن غذا اندکي دراز بکشيد تا غذا در رودهها پخش شود.
- بهتر است چند هفته اول را از کار بدنی سنگین پرهیز نمایید.
- در طول روز استراحت داشته باشيد.
- برش جراحی را تمیز و خشک نگهدارید.
- بخیهها معمولاً یک هفته پس از عمل کشیده میشوند و در همین حدود هم کار روزانه خود را شروع کنید.
- دندانها و پوسيدگي هاي آن را ترميم نماييد.
- اگر دچار مشکل هنگام بلع غذا شديد به جراح خود مراجعه نماييد.
- در صورت داشتن حالت تهوع و استفراغ از بوهای زننده و تند، خوردن غذاهاي پرحجم، قرارگرفتن در محيط گرم يا شلوغ خودداری کنيد.
- هرهفته خود را وزن کنيد و درصورت کاهش شديد وزن به جراح معالج خود مراجعه نماييد.
- شستشوی مرتب دهان همراه با محلولهای خوش طعم دهان شويه، سرم فيزيولوژی، آب نمک رقيق، جوش شيرين موثر میباشد.
- از کشیدن تنباکو، سيگار که باعث تشديد التهاب مری میشوند خودداري کنيد و سعی نماييد در معرض دود سيگار هم نباشيد.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک (مانند آنتیبیوتیک در ساعات معین) طبق دستور مصرف نمائید و تا اتمام کامل مصرف نمایید.
- درصورت مصرف قرصهای آسپرين، کورتون، فنيل بوتازون با پزشک مشورت نمایید.
مراجعه به پزشک
در صورت داشتن علائمی از قبیل: تهوع، استفراغ مداوم، اسهال، نفخ یا اتساع شکم، از دست رفتن مداوم وزن، مدفوع چرب، درد و سوزش بالای معده که پس از غذا خوردن بدتر شودبه پزشک معالج خود مراجعه نمائید.