عفونت‌های ویروسی، اصلی‌ترین دلیل ایجاد ورم مغزی هستند. این بیماری علائمی‌شبیه آنفلونزا دارند مانند تب و یا سردرد شدید و یا به‌هم‌ریختگی افکار، تشنج و اختلالات حسی- حرکتی. ولی بیشتر ورم‌های مغزی علائم خفیفی از آنفلونزا را به همراه دارند و یا اصلاً علائمی ندارند.

ورم مغزی شدید، نادر ولی خطرناک است و از آنجایی‌که پیش‌بینی بروز این بیماری دشوار است بنابراین باید به موقع تشخیص داده شود.

علائم ونشانه‌ها

 اکثر بیماران یا هیچ علائمی ندارند و یا علائم خفیفی شبیه به آنفلونزا دارند مانند:

• سردرد یا تب
• خستگی یا ضعف
• درد مفاصل و عضلات

انواع شدیدتر این بیماری به درمان اورژانسی نیاز دارند وعلائم آن شامل:

• گیجی، توهم یا پریشانی
• تشنج
• از دست دادن حواس و یا فلج بخش‌هایی از بدن و صورت
• ضعف عضلانی
• دوبینی
• حس بوهای نامطلوب مانند گوشت سوخته و یا تخم‌مرغ فاسد
• مشکلات گفتاری و یا شنیداری
• فقدان هوشیاری

علائم نوزادان و کودکان مبتلا به این بیماری عبارتند از:

• تهوع و استفراغ
• گرفتگی بدن
• تغذیه‌ی ضعیف و یا بیدار نشدن برای غذا خوردن
• تحریک‌پذیری
• گریه‌های شدید
• ورم نقاط نرم جمجمه در کودکان

علل شایع

دلیل اصلی این بیماری ناشناخته است ولی اصلی‌ترین دلیل آن عفونت‌های ویروسی است. عفونت‌های باکتریایی و یا بیماری‌های غیرعفونی هم می‌توانند این بیماری را ایجاد کنند. عفونت‌های ویروسی می‌توانند مشکلات زیر را ایجاد کنند:

• ورم مغزی اولیه

در این حالت یک ویروس و یا دیگر عامل بیماری‌زا باعث عفونت مغز می‌شود و این عفونت می‌تواند در یک نقطه متمرکز باشد و یا پخش شود.

• ورم مغزی ثانویه

واکنش اشتباه دستگاه ایمنی بدن به عفونت در نقطه‌ی دیگری از بدن باعث ایجاد ورم مغزی می‌شود. در این حالت دستگاه ایمنی به سلول‌های سالم و بیمار با هم حمله می‌کند و این بیماری حدود دو تا سه هفته پس از عفونت اولیه رخ می‌دهد.

ویروس‌های زیر باعث ایجاد ورم مغز( تبخال مغزی یا آنسفالیت) می‌شود:

• ویروس تب‌خال

دو نوع از این ویروس وجود دارد که هر کدامشان می‌توانند باعث ورم مغزی شوند. نوع اول آن تاول‌های تبخالی است که دور لب ایجاد می‌شود و نوع دوم آن باعث ایجاد تبخال‌های دستگاه تناسلی می‌شوند. معمولاً ورم مغزی توسط ویروس نوع اول ایجاد نمی‌شود ولی در صورت بروز، می‌تواند به مغز آسیب جدی بزند و باعث مخاطرات شدید شود.

• آنتروویروس‌ها

این ویروس‌ها شامل ویروس‌هایی هستند که بیماری با علائم شبیه به آنفلونزا، ورم چشم و دردهای شکمی را به‌وجود می‌آورند.

• ویروس‌های ناشی از پشه

پشه‌ها ویروس را از یک میزبان غیر انسان مانند پرندگان، اسب و یا موش خرما به انسان منتقل می‌کنند و علائم بیماری هم بین چند روز تا چند هفته پس از قرارگیری در معرض ویروس ظاهر می‌شوند.

• ویروس‌های ناشی از کنه

علائم آن یک هفته پس از قرارگیری در معرض ویروس ظاهر می‌شوند.

• ویروس‌هاری

این ویروس توسط گازگرفتن یک حیوان عفونی منتقل می‌شود وخطر ایجاد بیماری ورم مغزی را افزایش می‌دهد. این ویروس یکی از عوامل نادر بروز ورم مغزی است.

• عفونت‌های دوران کودکی

ویروس‌های دوران کودکی مانند سرخک، اوریون و سرخجه باعث بروز ورم مغزی ثانویه می‌شوند و البته امروزه به دلیل واکسن‌های موجود، احتمال ابتلا به آن‌ها کاهش یافته است.

عوامل تشدید کننده خطر

عوامل مؤثر در ابتلا به ورم مغزی عبارتند از:

• سن

این بیماری بیشتر در کودکان و یا بزرگسالان مسن‌تر بروز می‌کند. ابتلا به ورم مغزی به دلیل ویروس‌های تبخالی در سنین ۲۰ تا ۴۰ شایع‌تر است.

• ضعیف شدن دستگاه ایمنی

افرادی که به بیماری ایدز مبتلا هستند و یا داروهای ضعیف‌کننده‌ی ایمنی مصرف می‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.

• محل زندگی

ویروس‌های بیماری زای منتقل شده از کنه ها و پشه ها در بعضی از مناطق جغرافیایی بیشتر هستند.

• فصول سال

ویروس‌های بیماری‌زای ناشی از پشه و کنه بیشتر در فصل تابستان و بهار رایج‌اند ولی بعضی از آن‌ها در تمام سال باعث بروز بیماری می‌شوند.

عوارض احتمالی

مشکلات این بیماری به عوامل مختلفی مانند سن، عفونت، شدت بیماری اولیه و مدت زمان بین شروع بیماری تا درمان آن بستگی دارند. در بیشتر موارد، افرادی‌که به نوع خفیف ورم مغزی مبتلا شده‌اند، در طی چندین هفته بهبود می‌یابند و پیامدهای طولانی‌مدت نخواهند داشت.

پیامدهای شدید ورم مغزی

این مشکلات ممکن‌است ماه‌ها ادامه یابند و یا دائمی ‌شوند:

• خستگی دائمی
• ضعف و یا عدم هماهنگی عضلانی
• تغییرات شخصیتی
• اختلالات حافظه
• فلج
• اختلالات شنیداری و یا دیداری
• اختلالات گفتاری

تشخیص

با توجه به علائم، عوامل مؤثر در بیماری و تاریخچه‌ی پزشکی بیمار، می‌توان ورم مغزی را تشخیص داد. برای تشخیص بیماری از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

• تصویربرداری از مغز

در صورتی‌که احتمال بروز ورم مغزی وجود داشته باشد، از این روش به عنوان اولین راه استفاده می‌شود. این روش، ورم مغزی و یا دیگر عوامل مؤثر در آن مانند تومورها را نشان می‌دهد. همچنین می توان از ام.آر.آی(MRI) استفاده کرد که تصاویر دقیق و سه بعدی از مغز تهیه می‌کند و یا سی.تی.اسکن که تصاویر مقطعی تهیه می‌کند.

• نمونه‌برداری از مایع مغزی‌نخاعی

در این روش پزشک سوزنی را در قسمت کمر فرو می‌کند تا کمی از مایع مغزی‌نخاعی (مایع محافظت‌کننده‌ی دور مغز و ستون فقرات) را بیرون بکشد. تغییرات این مایع می‌تواند نشان دهنده‌ی عفونت و یا ورم مغزی باشد.

• آزمایش خون و ادرار وکشت ترشحات حلق و گلو

آزمایش خون و یا ادرار و یا ترشحات گلو می‌توانند در تشخیص ویروس‌های بیماری‌زا مؤثر باشند.

• گرفتن نوار مغز (الکتروانسفالوگرافی یا ایی.ایی.جی)

در این روش تعدادی سیم نازک بر روی پوست سر نصب می‌شوند تا فعالیت الکتریکی مغز ثبت شود و هرگونه اختلال در این فعالیت می‌تواند به تشخیص ورم مغزی کمک کند.

• نمونه برداری از مغز (بیوپسی)

در صورتی‌که علائم فرد شدیدتر شوند و یا درمان‌های به‌کاربرده شده مؤثر نباشند، از بیوپسی استفاده می‌شود.

درمان

در مواردی که بیماری خفیف باشد ممکن‌است با آنفلونزا اشتباه گرفته شود و در این موارد از روش‌های درمانی زیر استفاده می‌شود:

• استراحت
• مصرف زیاد مایعات
• داروهای ضد ورم مانند استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسین که سردرد و تب را بهبود می‌بخشند.

داروهای ضد ویروس

انواع ورم مغزی که به دلیل ویروس ایجاد شده باشند، معمولاً به داروهای ضدویروس تزریقی نیاز دارند.

مشکلات داروهای ضدویروس شامل تهوع، استفراغ، اسهال، درد مفاصل و ماهیچه‌ها، اختلالات کلیوی و کبدی و یا مشکلات مغز استخوان است.