مدیریت بیماری
جراحی برداشتن دیسک
برداشتن دیسک، یک روش جراحی برای حذف بخش آسیب‌دیده دیسک در ستون فقرات است. دیسک بیرون‌زده (فتق) ممکن‌است اعصاب مرکزی را تحریک یا فشرده کند. این روش راهی مؤثر برای کاهش دردی است که به بازو و پاهای بیمار کشیده می‌شود.
این روش برای درمان درد ناحیه گردن و پشت زیاد مؤثر نیست. اکثر افرادی که در این نواحی درد دارند، می‌توانند با درمان‌هایی مانند فیزیوتراپی، بهبود پیدا کنند.
اگر روش‌های محافظه‌کارانه و درمان‌های غیرجراحی تأثیری درکاهش درد بیمار نداشته باشند و علائم به مرور بدتر شود، پزشک ممکن است این جراحی را توصیه کند. روش‌های مختلفی برای انجام این جراحی وجود دارد. در حال حاضر بسیاری از جراحان نوع کم‌خطر این جراحی را ترجیح می‌دهند که با استفاده از برش و یک دوربین کوچک برای مشاهده محل عمل، انجام می‌شود.
دلایل انجام
این جراحی برای کاهش فشار دیسک بیرون‌زده روی اعصاب ستون فقرات انجام می‌شود. فتق در دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که قسمتی از مواد نرم داخل دیسک از طریق یک شکاف از دیسک بیرون بیایند. پزشک ممکن است به دلایل زیر این جراحی را توصیه کند:
- به علت ضعف عصب، مشکل بودن ایستادن و راه رفتن بیمار.
- پس از ۶ تا ۱۲ هفته درمان محافظه‌کارانه مانند فیزیوتراپی یا تزریق کورتون (استروئید)، علائم بیمار بهبود نیابد.
- دردی که به باسن، پاها، بازوها یا قفسه سینه کشیده شده و غیرقابل تحمل باشد.
عوارض احتمالی
این جراحی یک روش ایمن است اما مانند هر عمل دیگری، ممکن است مشکلاتی را نیز به همراه داشته باشد. این مشکلات عبارتند از:
- خونریزی
- عفونت
- نشت مایع مغزی-نخاعی
- آسیب به رگ‌های خونی یا اعصاب داخل و اطراف ستون فقرات
آمادگی قبل از مداخله
- بیمار باید قبل از عمل، از خوردن و آشامیدن پرهیز کند.
- اگر داروهای رقیقکننده خون مصرف می‌کند، طبق دستور پزشک داروها را قبل از عمل مصرف نماید یا قطع کند.
روش انجام
جراحان معمولاً این عمل را تحت بی‌هوشی عمومی انجام می‌دهند، بنابراین بیمار در طول عمل بی‌هوش است. ممکن است نیاز باشد برای دسترسی به دیسک بیرون‌زده مقدار کمی از استخوان و رباط نخاعی برداشته شود. در حالت عادی، تنها قطعه‌ای از دیسک که باعث فشار به عصب شده، برداشته می‌شود اما بخش عمده دیسک دست نخورده باقی می‌ماند. اگر نیاز شد که کل دیسک برداشته شود، جراح ممکن است فضا را با قطعه‌ای از استخوان (استخوان‌های اهدایی یا گرفته شده از لگن خود بیمار و یا یک استخوان مصنوعی) پر کند. سپس مهره‌های مجاور با فلز سختی به یکدیگر متصل می‌شوند.
بعد ازعمل، بیمار به اتاق بهبودی یا اتاق ریکاوری (جایی که تیم‌پزشکی عوارض ناشی از جراحی و بی‌هوشی را کنترل می‌کنند) منتقل می‌شود. ممکن‌است بیمار در همان روز عمل مرخص شود، هرچند که بستری کوتاه‌مدت در بیمارستان ضروری است. به خصوص اگر بیمار به مراقبت‌های پزشکی بعد از عمل نیاز داشته باشد.
نتایج قابل انتظار
این جراحی علائم فتق دیسک را در اکثر افرادی که نشانه‌های مشخصی از فشردگی عصب از قبیل درد دارند، کاهش می‌دهد. با این‌حال، این عمل ممکن است یک درمان دائمی نباشد زیرا نمی‌تواند مانع از فتق دوباره دیسک در همان قسمت شود.
برای جلوگیری از جراحت مجدد ستون فقرات، پزشک ممکن است کاهش وزن و یک برنامه ورزشی با فشار کم را توصیه کند و از بیمار بخواهد تا فعالیتهایی را که شامل خم‌شدن، چرخاندن یا بلند شدن‌های مکرر است را محدود کند.
بسته به نوع کار و فعالیت بیمار مانند میزان بلندشدن، راه رفتن و نشستن در محل کار، او می‌تواند در عرض دو تا شش هفته به کار بازگردد. اگر بیمار شغلی دارد که شامل بلند کردن اجسام سنگین و … است، ممکن است نیاز باشد تا ۶-۸ هفته بعد از عمل، برای شروع کار منتظر بماند.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- مایعات فراوان در حدود 8 لیتر آب در روز به اضافه غذای حاوی فیبر فراوان جهت جلوگیری از یبوست استفاده نمایید (به علت کم تحرکی احتمال یبوست افزایش می‌یابد).
- در صورت داشتن اضافه وزن با کارشناس تغذیه مشورت نمایید و وزن خود را کم کنید.
- از انجام فعالیتهایی که باعث افزایش درد می‌شوند جداً خودداری نمایید و جهت خروج از تخت به پرستار اطلاع دهید.
- از گرمای مرطوب و ماساژ برای شل کردن عضلات استفاده کنید.
- بر روی تشک سفت استراحت کنید.
- در اکثر اوقات در وضعیت نیمه نشسته با خم کردن جزیی لگن و زانو (شل شدن عضلات پشت) قرار بگیرید.
- برای خروج از بستر بر روی یک پهلو بخوابید و بعد بنشینید.
- در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی‌حرکت کنید و ابتدا پای خود را به لبه تخت آویزان کنید.
- از شکم‌بند یا کمربند طبی جهت محدود کردن حرکات کمر استفاده کنید.
- در طی ایستادن طولانی، یک پا را روی چهار پایه قرار دهید.
- در صورت خوابیدن به پهلو، بالش در بین پاها قرار دهید.
- در صورت بروز علائمی از قبیل تاری دید، وزوز گوش اطلاع دهید.
- در صورت بی‌حسی اندام‌ها و عدم حرکت و احساس سردی، سوزن سوزن شدن، گزگز و مورمور شدن (پاراستزی) و اسپاسم عضلات و بی‌اختیاری ادرار به پرستار اطلاع دهید.
- جهت حفظ تونوس عضلانی(انقباض یا سفتی طبیعی در ماهیچه اسکلتی) تنفس عمیق، سرفه موثر و ورزش‌های عضلانی در حالت ثابت و بدون حرکت در تخت انجام دهید.
- از توالت فرنگی استفاده کنید.
- در صورت داشتن درد (شروع، محل انتشار، شدت درد) به پرستار اطلاع بدهید تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام بدهد.
- دستورات دارویی پزشک در فواصل و زمان‌های معین توسط پرستار اجرا می‌شود.
- طبق دستور پزشک، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، شل کننده عضلات و کورتیکواستروئیدها جهت درمان شما استفاده می‌شود.
- درصورت تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، دارو را با غذا میل کنید و در صورت بروز تاری دید، و وزوز گوش اطلاع دهید.
- در صورت تجویز داروهای شل کننده عضلات مثل سیکلوبنزاپین، از انجام فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید و برای خشکی دهان، از آدامس بدون قند و مایعات فراوان استفاده کنید.
- در صورت تجویز متوکاربامول، هنگام تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی تغییر وضعیت دهید و ابتدا پای خود را آویزان کنید.
- در صورت تجویز کورتیکواستروئید، آن را همراه با غذا، شیر و آنتی‌اسید استفاده کنید و از قطع خودسرانه آن خودداری کنید.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- در صورت داشتن اضافه وزن باکارشناس تغذیه مشورت نمایید.
- از غذاهای حاوی سبزیجات و میوه‌جات تازه، گوشت کم‌چربی، لبنیات، سرشار از ویتامین ث (آب لیمو) و پروتئین و غذای سبک و رقیق استفاده کنید.
- به منظور جلوگیری از افزایش وزن به دلیل کم‌تحرکی، از مصرف غذاهای حاوی نشاسته (برنج، سیب زمینی، شیرینی‌جات، ماکارونی و چربی زیاد) خودداری کنید.
- از خوراکی‌های دارای ویتامین (A-B-E) مانند جوانه گندم، شکر سرخ، سیب، هویج، اسفناج پخته و … استفاده کنید.
- برای کاهش التهاب به مدت 48 تا 72ساعت یا حداکثر 7 تا 10 روز همراه با تمرینات کششی استراحت کنید ولی استراحت طولانی مدت به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. چون باعث ضعف عضلات می‌شود.
- از حرکت ناگهانی یا برداشتن اجسام سنگین اجتناب کنید زیرا باعث آسیب به فتق دیسک بین مهره‌ای می‌شود.
- سعی کنید اجسام سنگین تر از 3 کیلوگرم را حمل نکنید. کشتی نگیرید. تنه به کسی نزنید و تنه نخورید. از جوی نپرید. روی مبل نرم ننشینید. سر پا نایستید. کمرتان را گرم نگه دارید. زیاد عمل مقاربت انجام ندهید.
- ورزش‌هایی از قبیل پیاده‌روی، نرمش، یا هفته‌ای سه بار استخر رفتن و سایر حرکات بدنی که باعث تقویت عضلات و کاهش وزن می‌شود موثر می‌باشد.
- اگر علایم عصبی واضحی ندارید، اختلال‌های انگشتان حرکتی پا، مشکلات اسفنکتری و ادراری هم ندارید و در موقعیت اورژانسی نیز قرار ندارید روند درمان بسیار راحت خواهد بود و شامل تمرین‌های کششی یا بستن کمربندهای مخصوص خواهید تا بتوان از طریق آن کشش لازم را در ناحیه کمر ایجاد کرد.
- سعی کنید عصبانی نشوید.
- در وضعیت نیمه نشسته باخم کردن جزیی لگن و زانو (شل شدن عضلات پشت) استراحت کنید.
- برای خروج از بستر بر روی یک پهلو بخوابید و بعد بنشیند.
- هنگام راه رفتن از کفش‌های مناسب با پاشنه متوسط استفاده کنید.
- از صندلی مناسب در محیط کار استفاده کرده و صحیح بنشینید و هنگام بلند کردن اجسام سنگین دقت کنید.
- چند دقیقه پیش از شروع ورزش اصلی خود را گرم کنید (مانند درجا راه رفتن، رژه اما آرام و نرم).
- هر حرکتی که به درد شدید پاها یا کمر منجر می‌شود را موقتاً انجام ندهید.
- از گرمای مرطوب و ماساژ برای شل کردن عضلات استفاده کنید. با آب سرد استحمام نکنید.
- در صورت احساس درد شدید فوراً در بستر ی که دارای تشک سفت است به پشت بخوابید و پاهایتان را جمع کنید.
- از توالت فرنگی استفاده کنید.
- در صورت مصرف سیگار، آن را ترک کنید. کمرتان را (با شال پیچاندن) گرم نگه دارید.
- دستورات دارویی پس از ترخیص را طبق دستور پزشک مصرف نمایید از مصرف بی‌رویه داروها خصوصاً مسکن خودداری کنید.
در صورت تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی: دارو را با غذا مصرف کنید و در صورت بروز تاری دید، و وزوز گوش به پزشک اطلاع دهید.
در صورت تجویز داروهای شل کننده عضلات مثل سیکلوبنزاپین: از انجام فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید.
- برای رفع خشکی دهان، از آدامس بدون قند و مایعات فراوان استفاده کنید و بهداشت دهان و دندان را رعایت کنید.
در صورت تجویز متوکاربامول :در صورت تغییر وضعیت از خوابیده به ایستاده به آرامی‌تغییر وضعیت دهید وابتداپای خودرا آویزان کنید.از انجام فعالیتهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند خودداری کنید.از نوشیدن الکل وداروهای بدون نسخه(سرماخوردگی،داروهای ضدسرفه)خودداری کنید.
در صورت تجویز کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها همراه باغذا، شیر و آنتی‌اسید استفاده شود. ازقطع خودسرانه آن خودداری کنید.
زمان مراجعه بعدی
- در زمانی که پزشک معالج تعیین کرده جهت ادامه درمان
- در صورت داشتن درد شدید (مقاوم در برابر مسکن و استراحت)، اختلال در حرکت اندام‌های انتهایی، کاهش قدرت پا و اختلال در حس پا و عدم توانایی در بالا بردن مچ پا و عدم کنترل ادرار و مدفوع و سوزن سوزن وگزگز و مور مور پا و … .
