دبریدمان زخم به برش، برداشت یا حذف یک بخش از بافت مرده، عفونی شده یا صدمه دیده از بدن بیمار، به منظور تسریع روند جایگزینی یا ترمیم طبیعی در بافت سالم اطراف آن و بهبود در آن قسمت گفته می‌شود. این روش درمانی جهت بهبود زخم‌‏های مزمن مانند زخم ‌بستر که با روش‌های درمانی مختلف درمان نشده‌اند، استفاده می‌شود. در این روش بافت‌های مرده‌ای که مانع از رشد سلول‌های سالم زخم می‌شود، خارج می‌گردند.

انواع زخم‌های مزمنی که نیاز به دبریدمان دارند، عبارتند از:

• پای دیابتی

این نوع زخم در پای بیماران دیابتی ایجاد می‌شود.

• زخم‌بستر

این نوع زخم در بیمارانی که دارای مشکل حرکتی مانند ام.اس و یا بیمارانی که بی‌هوش هستند و به‌طور مداوم در یک وضعیت قرار می‌گیرند، در نقاط فشاری بدن مانند باسن‌ها به‌وجود می‌آید.

• زخم‌های مزمن بعد از اعمال جراحی
• زخم‌های ناشی از سوختگی‌ها

دلایل انجام

همه‌ی زخم‌ها نیاز به انجام دبریدمان ندارند. معمولا این روش برای زخم‌هایی انجام می‌شود که به خوبی بهبود نمی‌یابند. همچنین در مواردی که زخم‌های مزمن دچار عفونت شده و در حال بدتر شدن هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دبریدمان همچنین در صورتی که احتمال عفونی شدن زخم وجود دارد لازم است. در برخی موارد زخم‌های تازه و شدید هم به این روش درمانی نیاز دارند.

آمادگی پیش از مداخله

پیش از انجام دبریدمان ممکن است اقدامات زیر با توجه به نوع زخم، وضعیت سلامتی و روش انتخابی برای دبریدمان به منظور آمادگی برای عمل انجام گیرد :

• معاینه‌ی بدنی
• اندازه‌گیری و بررسی زخم
• تجویز داروهای مسکن
• استفاده از بی‌حسی موضعی یا بی‌هوشی عمومی

در صورتی که قرار است این عمل با استفاده از‌ بی‌هوشی عمومی انجام شود، لازم است با فردی به منظور رساندن شما به منزل هماهنگ کنید ولی در مواردی که نیازی به بی‌هوشی عمومی نیست، خودتان قادر به رفت و آمد خواهید بود.

عوارض احتمالی

• عفونت محل دبریدمان
• عوارض ناشی از بی‌هوشی
• حساسیت پوست
• خونریزی
• درد
• آسیب به بافت‌های سالم اطراف زخم

 روش انجام

انتخاب بهترین روش دبریدمان به نوع زخم، سن فرد، وضعیت سلامتی فرد و خطر بروز عوارض بستگی دارد.

• دبریدمان آنزیمی

 دبریدمان آنزیمی یا دبریدمان شیمیایی با استفاده از پماد یا ژل با آنزیم‌هایی که بافت ناسالم را نرم کرده و از بین می‌برد، انجام می‌گیرد. دارو یک یا دو بار در روز استفاده می‌شود. زخم با پانسمان پوشیده شده و مرتبا باید تعویض شود.

• دبریدمان مکانیکی

در این روش بدون وارد کردن آسیب به زخم و با دقت بافت‏های مرده زخم، کنده و برداشته می‌شود. انواع روش دبریدمان مکانیکی عبارتند از:

• استفاده از پانسمان مرطوب و خشک

گاز مرطوب روی زخم قرار گرفته، پس از خشک شدن و چسبیدن به زخم، از روی زخم برداشته می‌شود که باعث از بین رفتن بافت مرده می‌شود.

• هیدروتراپی

این روش ساده با استفاده از فشار آب یا نرمال‌سالین (سرم شستشو) انجام می‌شود، مانند دبریدمان زخم‌های سوختگی. هنگام دبریدمان با آب باید از وسایل حفاظت شخصی مانند لباس مناسب و عینک محافظ برای پیشگیری از تماس با پاشیدن ترشحات زخم استفاده کرد.

• تیغ جراحی

دبریدمان جراحی با برداشتن و یا قطع کردن بافت ناسالم انجام می‌شود. در روش جراحی محافظ کارانه معمولا از یک قیچی با برش بافت استفاده شده و به بافت سالم آسیبی وارد نمی‌شود. جراحی محافظ کارانه معمولا توسط پزشک، پرستار و متخصص پوست انجام شده و یک عمل جراحی جزئی است.

در دبریدمان جراحی شدید معمولاً از ابزار جراحی استفاده شده، برش ممکن است شامل بافت سالم اطراف زخم نیز باشد. این روش توسط جراح انجام شده و نیاز به بی‌هوشی دارد. از دبریدمان شدید معمولاً اگر روش‌های دیگر دبرید زخم جواب نداد یا به درمان فوری نیاز است، استفاده می شود.

• دبریدمان اتولیتیک

در این روش سلول‏‌های مرده به‌ وسیله آنزیم‏‌های ترشح شده از بافت‏‌ها و سلول‏‌های بدن برداشته می‏شوند و آسیبی به بافت سالم وارد نمی‏‌شود. زمان این روش از دبریدمان جراحی طولانی‏‌تر است اما بدون درد و خون‏ریزی می‏باشد. این دبریدمان با استفاده از پانسمان‏های مدرن و محیطی که این پانسمان‏‌ها در بستر زخم ایجاد می‏کنند، امکان‏پذیر است. هیدروژل از نمونه دبریدکنندگان اتولیتیک می‌باشد.

• دبریدمان بیولوژیک

 در این روش از لاروهای بعضی حشرات برای لیز کردن بافت مرده استفاده می‌‏شود. این لاروها پس از قرار گرفتن بر روی زخم آنزیم‏‌هایی ترشح کرده که موجب جدا شدن بافت مرده می‌شوند و از آن به عنوان ماده غذایی استفاده می‏‌کنند.

• دبرید با امواج فراصوت

در این روش از امواج صوتی یا همان روش سونوگرافی برای کندن بافت مرده استفاده می‌شود. این روش که با پروب یک‌بار مصرف سونوگرافی انجام می‌شود، باعث زدودن باکتری‌ها و بافت مرده از بستر زخم می‌شود.

اصول دبرید زخم

• مکان مورد استفاده برای دبرید باید مناسب باشد.
• وسایل حفاظت فردی مانند دستکش و عینک در دسترس باشد.
• در موقع کار پنجره‌ها برای جلوگیری جریان هوا و انتشار آلودگی بسته باشد.
• بهتر است درب اتاق کار در زمان دبرید بسته باشد تا کم‌تر باعث رفت‌وآمد و شلوغی محل شود.
• دستگاه‌های تهویه مانند فن چند دقیقه قبل از شروع کار خاموش شود تا هوا جریان نداشته باشد.
• برای این‌که دبرید کمترین آسیب را به بافت سالم زخم وارد کند، ابتدا باید زخم بررسی شود.
• شخصی که عمل دبرید کردن را انجام می‌دهد مانند پزشک یا پرستار باید صلاحیت علمی ‌و عملی لازم را برای انجام این‌کار را داشته باشد.
• بهتر است قبل از انجام دبرید زخم از روش‌های کنترل درد مانند تجویز مسکن استفاده شود.