مدیریت بیماری
شکاف کام و لب (لب شکری)
شکاف کام و لب (لب شکری)، یک اختلال مادرزادی است. این بیماری معمولاً با اختلالات دیگری مانند مشکلات تغذیه، تنفسی، شنوایی، تکلم، دندان و حتی مشکلات روحی و روانی همراه است.
شکاف لب، حفره یا بریدگی در لب است که ممکن‌است این بریدگی کوچک یا بزرگ باشد.
شکاف کام زمانی اتفاق می‌افتد که سقف دهان به درستی در طول دوره جنینی در رحم مادر رشد نکرده باشد. کام از دو قسمت نرم و سخت تشکیل شده است، قسمت سخت شامل سقف دهان و قسمت استخوانی است و کام نرم در پشت دهان قرار گرفته و دارای بافتی نرم است.
علائم و نشانه‌ها
شکاف لب، مشخص‌تر از شکاف کام است و باعث می‌شود شیر هنگام تغذیه از بینی نوزاد خارج شود، چون در این شرایط مانع بین دهان و بینی در این کودکان غیرطبیعی است.
متاسفانه این بیماری فقط ظاهری نیست و در کودکان دچار این نقص مادرزادی ممکن‌است مشکلاتی در خصوص دندان نیز وجود داشته باشد. برای مثال ممکن‌است دندان لق داشته باشند و یا تعداد دندان‌های آن‌ها بیشتر باشد.
شکاف کام می‌تواند باعث بروز عفونت گوش شود که احتمال کاهش شنوایی نیز وجود دارد. در صورت شدید بودن این عارضه، معمولاً این کودکان دچار مشکلات گفتاری می‌شوند.
علل شایع
علت اصلی بروز بیماری شکاف کام و لب مشخص نیست اما پزشکان معتقدند که این نقص به دلیل تأثیرات عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می‌دهد. رفتارها و سبک زندگی مادر در طول دوره بارداری نیز ممکن‌است احتمال بروز این عارضه در کودکان را تا حد زیادی افزایش دهد. این رفتارها شامل:
- سیگار کشیدن
- مصرف الکل
- مصرف مواد مخدر
- دیابت
- عدم دریافت ویتامین‌های ضروری پیش از بارداری مثل اسید فولیک
عوارض احتمالی
- مشکلات تغذیه‌ای
شکاف لب مشکل چندانی در تغذیه کودک ایجاد نمی‌کند ولی اگر همین شکاف در کام باشد، ممکن‌است نوزاد توانایی مکیدن شیر را نداشته باشد و موقع تغذیه، شیر از بینی نوزاد خارج شود.
هنگام مکیدن، لازم است در دهان نوزاد خلاء هوایی ایجاد شود که شکاف موجود در کام مانع ایجاد خلاء می‌شود.که برای درمان این مشکل می‌توان از شیشه شیر ارتودنسی استفاده نمود.
- مشکلات شنوایی
شکاف کام، احتمال تجمع مایع در گوش را افزایش داده و باعث می‌شود تا این کودکان به دفعات بسیار دچار عفونت گوش شوند. از طرف دیگر، در نتیجه عفونت‌های مکرر هم ممکن‌است شنوایی کودک کاهش یابد. کودکان مبتلا به شکاف کام و لب، باید در سن 3 تا 6 ماهگی، توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی معاینه و بررسی شوند.
- مشکلات دندانی
شکاف کام و لب، ممکن‌است تعداد دندان‌های کودک را نیز تحت تأثیر قرار دهد. گاهی اوقات تعداد دندان در دهان این کودکان کمتر یا بیشتر است. حتی گاهی ممکن‌است به طور مادرزادی جوانه دندانی درفک بالای کودک وجود نداشته و در نتیجه فک بالا به درستی رشد نکند.
تشخیص
امکان تشخیص شکاف کام و لب، در زمان جنینی و در رحم مادر، با استفاده از سونوگرافی امکان‌پذیر است.
در صورتی‌که این بیماری در مرحله جنینی و در داخل رحم تشخیص داده شود، احتمالاً پزشک مقداری از حجم مایع آمنیوتیکی که جنین را احاطه کرده است را به عنوان نمونه برمی‌دارد تا وجود عوارض دیگر را بررسی کند.
درمان
شیوه درمان این بیماری بستگی به میزان وخامت و درگیر شدن لب و کام نوزاد دارد، که معمولاً شامل چندین عمل جراحی با هدف ترمیم حفره و شکاف ایجاد شده، است. برای این اعمال جراحی تیم متخصصین شامل (ارتودنتیست، جراح دهان و دندان و جراح پلاستیک) لازم است.
ایده‌آل‌ترین زمان برای انجام جراحی ترمیم شکاف لب و کام معمولاً در سن 12 تا 18 ماهگی است. شکاف لب اغلب به یک عمل جراحی ترمیمی نیاز دارد به ویژه اگر یک‌طرفه باشد. در طی این عمل؛ جراح یک برش دو طرف شکاف ایجاد می‌کند (از لب تا سوراخ بینی) و سپس دو طرف را به هم بخیه می‌کند. شکاف لب دوطرفه ممکن‌است، به دو جراحی نیاز داشته باشد.
جراحی شکاف کام به دلیل نیاز به ساختن یک کام جدید مشکل‌تر است. ایجاد کام جدید، باعث کاهش عفونت‌های گوش می‌شود و همچنین ممکن‌است رشد دندان‌ها، چهره ظاهری کودک، تغذیه و توانایی سخن گفتن کودک بهبود پیدا کند.
جهت ترمیم شکاف کام، چندین جراحی انجام می‌شود که به عمق و بزرگی شکاف بستگی دارد.
جراحی‌ها معمولاً هر 6 ماه یک‌بار انجام می‌شوند، که جراح کودکان طی معاینات مکرر زمان جراحی را برنامه‌ریزی می‌نماید.
نکاتی که لازم است حین بستری در بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از نیمه شب یا حداقل 3 ساعت قبل از عمل کودک را ناشتا نگه دارید.
- در صورت داشتن لاک ناخن آن را پاک کنید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیورآلات، اجسام فلزی، گیره سر، و غیره کودک را خارج کنید.
- کلیه لباس‌های کودک (لباس زیر، جوراب و …) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل را به وی بپوشانید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، پوشک کودک را تعویض نمایید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل به کودک سرم وصل می‌شود.
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که کودک شما بیماری خاصی دارد و تحت درمان است، به پزشک و پرستار اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای او قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- طبق دستور پزشک، در صورت هوشیاری کامل رژیم مایعات را شروع کرده و در صورت عدم تحمل (حالت تهوع و استفراغ) به پرستار اطلاع دهید.
- حرکت بازوهای کودک را محدود کنید.
- از قرار دادن انگشتان یا اسباب بازی در دهان کودک ممانعت به عمل آورید.
- کودک را روی شکم قرار بدهید.
- جهت تغذیه کودک از سرنگ یا فنجان استفاده کنید.
- از دادن غذاهای سفت بدون دستور پزشک اجتناب کنید.
- به هیچ عنوان وسیله‌ای مانند درجه حرارت، قاشق، نی و … را وارد دهان کودک نکنید.
- از قرار دادن انگشتان یا اسباب بازی در دهان توسط کودک خودداری کنید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد کودک را انجام دهد.
- آنتی بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت و مسکن برای تسکین درد به کودک داده می‌شود.
- دستورات دارویی (آنتی بیوتیک و مسکن) طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار اجرا می‌شود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- مایعات صاف شده به کودک بدهید.
- غذای سفت را با دستور پزشک شروع کنید.
- حرکت بازوهای کودک را به مدت سه هفته محدود کنید.
- در صورت استفاده کودک از پستانک، سه هفته از آن استفاده نکنید.
- از قرار دادن انگشتان یا اسباب بازی در دهان کودک جلوگیری کنید.
- کودک را با کمک سرنگ، فنجان یا لبه کناری قاشق غذا بدهید.
- از تماس کودک با افراد دچار سرماخوردگی خودداری کنید.
- در صورت عفونت تنفسی سریعاً نسبت به درمان کودک اقدام کنید.
- کودک را جهت استفاده از لغات ساده، جویدن و بلع مکرر تشویق کنید.
- داروها را طبق دستور پزشک و در فواصل منظم به کودک بدهید و دوره مصرف آن را کامل کنید. از قطع داروها بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
- در صورتی که کودک بی قرار بوده و از خوردن امتناع می‌کند، ممکن است درد داشته باشد و نیاز به مسکن دارد، مسکن را طبق تجویز پزشک به کودک بدهید.
- جهت کنترل شنوایی کودک به پزشک معالج مراجعه کنید.
- 7 روز بعد از عمل جهت برداشتن بخیه‌ها به پزشک معالج یا درمانگاه، مراجعه کنید.
مراجعه به پزشک
- علائم عفونت زخم مانند: گرمی‌محل زخم، بوی بد، ترشح چرکی از زخم، تورم، قرمزی اطراف محل زخم و افزایش درد
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی
