در دوران کودکی، ریه‌ها و مجاری تنفسی هنگامی که در معرض عوامل خاصی مانند نفوذ گرده‌ها یا عفونت‌های تنفسی قرار می‌گیرند، راحت‌تر دچار التهاب می‌شوند. آسم دوران کودکی می‌تواند علائم آزاردهنده‌ی روزانه‌ای که بر روی ورزش، مدرسه و خواب اثر می‌گذارند را ایجاد کند. در بعضی کودکان، آسم کنترل‌نشده می‌تواند منجر به حملات خطرناک آسمی شود.

آسم کودکی، بیماری متفاوتی از آسم در بزرگسالان نیست، اما با مشکلات منحصر به فرد خود روبه‌رو هستند. آسم در کودکان گاهی منجر به بستری‌شدن می‌شود. متأسفانه آسم دوران کودکی را نمی‌توان درمان کرد و علائم ممکن‌است تا بزرگسالی ادامه یابد. اما با درمان مناسب، والدین و کودک می‌توانند علائم را تحت کنترل در آورده و از آسیب به ریه‌ها جلوگیری کنند.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های آسم در دوران کودکی عبارتند از:

• سرفه مکرر و متناوب
• صدای سوت یا خس‌خس هنگام تنفس
• تنگی نفس
• گرفتگی یا سفت شدن قفسه سینه
• درد قفسه سینه به ویژه در کودکان با سن پایین‌تر
• مشکل در خواب به دلیل تنگی‌نفس، سرفه یا خس‌خس
• سرفه یا خس‌خس که با عفونت‌های تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا همراه است.
• برونشیت (التهاب برونش) بعد از یک عفونت تنفسی
• مشکل تنفس که ممکن‌است محدود به بازی یا ورزش باشد.
• خستگی مفرط که می‌تواند ناشی از خواب کم باشد.

اولین نشانه‎های آسم در کودکان ممکن‌است خس‌خس‌های مکرر ناشی از یک ویروس تنفسی باشد. با افزایش سن کودکان، آسم مرتبط با آلرژی تنفسی بیش‌تر شایع است.

علائم آسم در کودکان مختلف، متفاوت است و ممکن‌است با گذشت زمان بدتر یا بهتر شوند. کودک ممکن‌است تنها یک نشانه یا علامت را داشته باشد مثل سرفه طولانی‌مدت یا گرفتگی قفسه سینه.

علل شایع

علت آسم در دوران کودکی کاملاً مشخص نشده است. حساسیت بیش از حد سیستم ایمنی، مهمترین نقش را دارد. بعضی از عوامل دیگر عبارتند از:

• صفات ارثی
• برخی از انواع عفونت‌های مجاری تنفسی در سنین بسیار کم
• قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند دود سیگار یا سایر آلودگی‌های هوا

افزایش حساسیت سیستم ایمنی موجب می‌شود که ریه‌ها و راه‌های هوایی هنگام مواجهه با برخی از عوامل، دچار تورم شوند و مخاط تولید کنند. واکنش به یک عامل ممکن‌است به تعویق بیفتد و شناسایی عامل مشکل تر باشد. این عوامل از یک کودک تا کودک دیگر بسیار متفاوتند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی
• قرار گرفتن در معرض آلاینده‌های هوا و دود سیگار
• آلرژی به گرد و غبار، حیوان خانگی، گرده گیاهان یا قارچ‌ها
• فعالیت بدنی
• تغییرات آب و هوا یا هوای سرد

عوامل تشدید کننده خطر

عواملی که احتمال ابتلا به آسم را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض دود تنباکو
• واکنش‌های آلرژیک قبلی، از جمله واکنش‌های پوستی، آلرژی غذایی یا تب یونجه
• سابقه خانوادگی آسم
• زندگی در یک منطقه شهری که خطر در معرض آلودگی قرار گرفتن را افزایش می‌دهد.
• چاقی

• مشکلات تنفسی مثل التهاب سینوس‌ها (سینوزیت) یا ذات‌الریه
• سوزش سر معده یا ریفلاکس معده

عوارض احتمالی

عوارض این بیماری عبارتند از:

• حملات شدید آسم که نیاز به درمان اورژانسی دارد.
• باریک شدن دائمی مجاری تنفسی
• غیبت در مدرسه و عقب ماندن از درس‌ها
• خواب ضعیف و خستگی مفرط
• علائمی که با ورزش، بازی یا دیگر فعالیت‌ها مقابله می‌کنند.

تشخیص

تشخیص آسم می‌تواند دشوار باشد. پزشک علائم و سابقه پزشکی کودک را بررسی می کند و ممکن‌است انجام آزمایش‌هایی را برای رد یا تأیید کردن بیماری‌های دیگر و تشخیص موارد مشابه توصیه کند

برخی از بیماری‌های کودکان می‌تواند علائمی مشابه با بیماری آسم داشته باشند. بنابراین پزشک باید تعیین کند که آیا کودک به علت آسم دارای این علائم است یا یک بیماری دیگر موجب به‌وجود آمدن این علائم شده است.

برخی از بیماری‌هایی که می‌توانند باعث علائم آسم شوند، عبارتند از:

• عفونت بینی (رینیت)
• سینوزیت
• ریفلاکس اسید معده
• ناهنجاری‌های هوایی
• اختلال در تارهای صوتی
• عفونت‌های دستگاه تنفسی

پزشک برای توصیف دقیق علائم و سلامت کودک، روش‌هایی را تجویز می‌کند. کودک ممکن‌است به آزمایش‌های پزشکی نیاز پیدا کند.

در کودکان 5 سال و بالاتر، پزشکان از همان آزمایش‌هایی استفاده می‌کنند که برای بزرگسالان هم به‌کار می‌برند. آزمایش عملکرد ریه (اسپیرومتری) سرعت و چگونگی فرآیند دم و بازدم را اندازه‌گیری می‌کند. کودک ممکن‌است آزمایش عملکرد ریه را در حالت استراحت، پس از ورزش و پس از مصرف داروهای آسم داشته باشد.

در کودکان با سن پایین‌تر، تشخیص می‌تواند دشوار باشد، زیرا آزمایش عملکرد ریه قبل از 5 سالگی صحیح نیست. پزشک به اطلاعاتی که والدین و کودک به وی می‌دهند، تکیه می‌کند. گاهی تشخیص تا چند ماه یا حتی چند سال طول می‌کشد تا تأیید شود.

تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از اختلال در فعالیت‌های روزانه مانند خواب، بازی، ورزش و مدرسه و همچنین از حملات خطرناک آسم جلوگیری کند.

برای کودکان زیر 3 سال پزشک ممکن‌است نظارت و مراقبت را سفارش کند. این به این دلیل است که اثرات طولانی‌مدت داروهای آسم در نوزادان و کودکان کم‌سن مشخص نیست. اگر یک نوزاد یا کودک نوپا دارای علائم مکرر و شدید خفگی باشد، ممکن‌است دارو تجویز شود تا علائم بهبود یابد.

آزمایش‌های آلرژی برای آسم آلرژیک

اگر کودک مبتلا به آسم است و به نظر می‌رسد که این آسم توسط عوامل آلرژیک ایجاد می‌شود، پزشک ممکن‌است بخواهد آزمایش پوست آلرژی را انجام دهد. در طی این آزمایش، پوست با عصاره‌هایی از مواد آلرژیک عادی مانند گرد قارچ‌ها یا گرد و غبار مواجه می‌شود و علائم واکنش آلرژیک مشاهده می‌گردد.

کودکان مبتلا به بیماری‌های پوستی یا افرادی که از آنتی‌هیستامین استفاده می‌کنند، می‌توانند از آزمون‌های آلرژیک خون استفاده کنند، نه آزمایش‌های پوستی.

درمان

هدف درمان آسم این است که علائم همیشه تحت کنترل نگه داشته شوند. آسم کنترل شده به این معنی است که کودک دارای موارد زیر باشد:

• دارای حداقل علائم یا بدون علائم
• تعداد کمی از حملات آسمی
• هیچ محدودیتی در فعالیت‌های بدنی یا ورزش نداشته باشد.
• حداقل استفاده از اکسیژن کمکی
• عوارض جانبی کم یا بدون عوارض جانبی از مصرف داروها

درمان آسم شامل جلوگیری از علائم و درمان حملات آسم است. داروهای مناسب برای کودک بستگی به تعدادی از موارد از جمله: سن، علائم و عوامل آسم دارد.

داروهای کنترل‌کننده طولانی‌مدت

داروهای پیشگیری و کنترل طولانی‌مدت باعث کاهش التهاب در راه‌های هوایی کودک و بهبود علائم می‌شود. در بیش‌تر موارد، این داروها باید هر روز مصرف شوند.

انواع داروهای کنترل طولانی مدت عبارتند از:

• کورتیکواستروئیدهای استنشاقی

استفاده طولانی‌مدت از این داروها باعث کاهش رشد در کودکان می‌شود، اما این اثر جزئی است. در بیش‌تر موارد، مزایای کنترل خوب آسم بیش از خطر هرگونه عوارض جانبی امکان دارد.

• اصلاح کننده‌های لوکوترین

اصلاح کننده های لکوترین، داروهای خوراکی هستند تا 24 ساعت بعد از مصرف به بهبود علائم آسم کمک می‌کنند.

• داروهای تسکین‌دهنده سریع

داروهای تسکین‌دهنده سریع راه‌های هوایی متورم که تنفس را محدود می‌کنند را باز می‌کند. این داروها، داروهای امدادرسانی نامیده می‌شوند. داروهای تسکین‌دهنده سریع برای درمان سریع و کوتاه مدت علائم حملات آسم استفاده می‌شوند یا پیش از ورزش ممکن‌است استفاده شود.

درمان آسم ناشی از آلرژی

اگر آسم کودک به علت آلرژی شروع یا بدتر شود، کودک ممکن‌است تحت درمان قرار گیرد. درمان آلرژی شامل:

• داروهای آلرژی

داروهای آلرژی شامل آنتی‌هیستامین‌ها و ضدعفونی کننده‌های دهانی و بینی و همچنین اسپری‌های بینی هستند.

• ایمونوتراپی

تزریقات ایمونوتراپی به طور کلی یک‌بار در هفته برای چند ماه و سپس یک‌بار در ماه برای مدت 3 تا 5 سال داده می‌شود. با گذشت زمان، آن‌ها به تدریج واکنش سیستم ایمنی کودک را به آلرژی‌های خاص کاهش می‌دهند.

داروهای طولانی‌مدت کنترل آسم مانند کورتیکواستروئیدهای استنشاقی سنگ بنای درمان آسم هستند. این داروها آسم را به صورت روزانه کنترل می‌کنند و احتمالاً حمله آسم را در کودک کاهش می‌دهند.

اگر کودک دچار حمله آسم شده باشد، یک دستگاه استنشاقی کمکی می‌تواند علائم را از بین ببرد. اما اگر داروهای طولانی‌مدت کنترل آسم علائم را بهبود می‌بخشند، کودک نیازی به استفاده از اسپری کمکی ندارد.

دستگاه‌های استنشاقی

داروهای طولانی‌مدت و یا کوتاه‌مدت کنترل آسم به وسیله استنشاق مورد استفاده قرار می‌گیرند.

• کودکان و نوجوانان ممکن‌است از یک وسیله کوچک و دستی استفاده کنند که یک دوز دارو را تحت فشار قرار می‌دهد و یا یک استنشاق که یک پودر را آزاد می‌کند.

• نوزادان و کودکان نوپا به استفاده از یک ماسک چهره‌ای که دارای دوزی از دارو است و به یک نبولایزر وصل می‌شود برای دریافت مقدار مناسب دارو نیاز دارند.

برنامه عملیاتی آسم

با پزشک فرزند خود همکاری کنید تا یک برنامه کتبی برای درمان آسم فرزندتان داشته باشید. برنامه عملیاتی آسم به خصوص در صورت ابتلای کودک به آسم شدید، می تواند بخش مهمی از درمان باشد.

یک برنامه عملیاتی آسم می‌تواند در تشخیص موارد زیر به شما کمک کند:

• تنظیم زمان مصرف داروهای طولانی‌مدت کنترل
• شناخت علائم حمله آسم
• راه‌های دریافت کمک‌های اورژانسی
• آموزش درمان‌های اولیه در هنگام بروز علائم

اگر علائم برای مدتی کاملاً کنترل شود، پزشک می تواند کاهش دوز یا قطع داروهای را توصیه کند، اما در صورت عدم بهبودی احتمال دارد دوز داروها را افزایش دهد.

پیشگیری

برنامه‌ریزی دقیق و پیشگیری از بروز علائم آسم، بهترین راه برای جلوگیری از حملات آسم است.

• محدود کردن مواجه با عوامل بروز آسم

در اجتناب برخورد کودک خود با عوامل بروز حساسیت و آسم کوشا باشید.

• اجازه ندهید در اطراف کودکتان سیگار کشیده شود.

قرار گرفتن در معرض دود سیگار در دوران شیردهی عامل مهمی برای آسم در دوران کودکی و همچنین یک عامل مؤثر در حملات آسم است.

• کودکتان را به تحرک داشتن تشویق کنید.

تا زمانی که آسم کودک شما به خوبی کنترل شود، فعالیت بدنی منظم می‌تواند به ریه‌ها کمک کند تا به طور مؤثرتر کار کنند.

• در صورت لزوم پزشک را ببینید.

علائم را به صورت منظم بررسی کنید. مسائلی را که فرزند شما برای کنترل آسم به آن نیاز دارد را نادیده نگیرید مثل اسپری کمکی اکسیژن. آسم در طول زمان تغییر می‌کند. مشاوره با پزشک فرزندتان می‌تواند به شما برای تنظیم درمان مورد نیاز برای کنترل علائم کمک کند.

• به کودک خود در حفظ وزن سالم کمک کنید.

داشتن اضافه وزن می‌تواند علائم آسم را بدتر کند و کودک شما را در معرض خطر سایر مشکلات سلامتی قرار دهد.

• سوزش سر دل کودک را کنترل کنید.

ریفلاکس اسید یا سوزش شدید سر دل (بیماری ریفلاکس معده یا GERD) ممکن‌است علائم آسم کودک شما را بدتر کند. او ممکن‌است برای کنترل ریفلاکس اسید نیاز به داروهای بدون نسخه یا تجویز پزشک داشته باشد.