بلافاصله بعد از زایمان، سر نوزادانی كه در معرض خطر هستند به سمت پايين قرار داده می‌شود تا به كمك نيروی جاذبه، دهان و بينی آن‌ها از مايع و بقايای مايع رحمی پاك شود. هم‌چنين براي پاك كردن اين مواد می‌توان از مكش ملايم با یک لوله لاستیكی نرم هم استفاده كرد. ممکن است در معده نوزادانی كه با روش سزارين، متولد می‌شوند مايع بيشتری وجود داشته باشد و به همین دلیل معده اين نوزادان بايد توسط لوله معده تخليه شود.

بلافاصله پس از تولد، نوزاد در اتاق زایمان و یا در موارد عمل سزارین، در اتاق عمل، مورد معاینه قرار می‌گیرد. ابتدا وضعیت کلی نوزاد با استفاده از معیارهایی مورد ارزیابی قرار گرفته و سپس معاینات تکمیلی انجام می‌شود.

نوزادانی كه سالم بوده و به نظر می‌رسد كه شرايط رضايت بخشي دارند، براي برقراری فوری ارتباط عاطفی و انجام مراقبت‌های پرستاري به مادران‌شان سپرده می‌شوند.

در معاینه نوزاد، علاوه بر توجه به وضعیت قلب و ریه‌ها توجه به ضایعات مادرزادی مانند ضایعات لوله عصبی، شکاف لب و کام، اختلالات جدار شکم، ناهنجاری‌های استخوانی، ناهنجاری‌های دستگاه تناسلی خارجی و بسته بودن مجرای مقعد نیز مدنظر قرار می‌گیرد. همچنین آسیب‌های هنگام زایمان نظیر بی‌حرکتی بازو و ساعد، شکستگی استخوان ترقوه و بازو و دررفتگی شانه نیز به دقت مورد بررسی قرار می‌گیرند.

پس از کسب اطمینان اولیه از اینکه نوزاد در معرض خطر فوری قرار ندارد، معاینه کامل‌تر در اتاق نوزادان انجام می‌گیرد.

معاینه در اتاق نوزادان

اغلب نوزادان طبیعی در 24 ساعت اول پس از تولد از بیمارستان مرخص می‌شوند و پس از ترخیص باید به طور منظم توسط پزشک یا پرسنل مراکز بهداشتی درمانی از نظر وضعیت تغذیه، ادرار، مدفوع، وزن، تنفس، پوست و … مورد معاینه قرار گیرند.

پس از معاینه اولیه در اطاق زایمان، بررسی دقیق‌تر در ۱۲ ساعت اول تولد انجام می‌شود که طی آن دور سر، دور سینه، طول قد، درجه حرارت و تعداد ضربان قلب و تنفس اندازه‌گیری می‌شود. علاوه براین، وضعیت نوزاد از نظر زردی، کبودی و رنگ پریدگی دوباره بررسی شده و ریه‌ها، قلب، جمجمه، چشم‌ها، کام نرم و سخت، پوست، گردن، شکم، دستگاه تناسلی و اندام‌های نوزاد معاینه می‌شوند.

معاینات دوره‌ای

وقتی نوزاد از بیمارستان مرخص می‌شود معاینات پس از ترخیص مسئله مهمی محسوب می‌شود که انجام این ملاقات‌ها زمان بسیار مناسبی را بوجود آورده که سؤالات یا نگرانی‌هایی که در مورد نوزاد برای والدین پیش می‌آید با پزشک یا پرستار مطرح شده و در مورد آن‌ها توصیه‌های لازم را دریافت نمایند. پزشک نیز با پرسیدن سؤالاتی نحوه تغذیه، دفعات ادرار و مدفوع، قد و وزن و دور سر، وضعیت قلب و ریه و دستگاه عصبی و پوست نوزاد را مورد بررسی قرار می‌دهد.

زمان ویزیت نوزاد، با توجه به اینکه نوزاد چه مدت زمان پس از تولد در بیمارستان بستری بوده و چه موقع ترخیص شده است می‌تواند در یکی از روزهای دوم، چهارم یا پنجم بعد از ترخیص نوزاد باشد. کلیه نوزادان صرفنظر از مدت حضورشان در بیمارستان، باید بین هفته‌های دوم تا چهارم بعد از تولد توسط پزشک مورد معاینه قرار بگیرند. این معاینه مهم‌ترین معاینه در طول مدت یک سال اول زندگی است چرا که ممکن است نوزاد در این مدت علائمی را نشان دهد که در معاینه بیمارستان تشخیص داده نشده باشند.

در صورتی که قبل از فرارسیدن زمان معاینه احساس کردید نوزاد ناخوش یا بیمار است حتماً وی را نزد پزشک ببرید. زمان مراجعات بعدی طبق توصیه پزشک یا کارکنان بهداشتی تعیین می‌گردد.

تزريق ويتامين کا (Vit K)

براي جلوگيری از خونريزی دوران نوزادی در بدو تولد به همه نوزادان ويتامين كا تزريق می‌شود. تزريق اين ويتامين بلافاصله بعد از تولد انجام می‌گيرد.

واكسيناسيون

واكسيناسيون يا ايمن‌سازی يعنی تزريق يا خوراندن داروهایی كه از ابتلاء فرد به بيماری‌های خطرناكی مانند كزاز، سياه سرفه، ديفتری، سل، سرخك، فلج اطفال و هپاتيت ب پيشگيری می‌كند. ابتلاء كودك به اين بيماری‌ها به خصوص در دوران نوزادی ممكن است منجر به سوء تغذيه، معلوليت و یا حتی مرگ او شود براي پيشگيری از اين اتفاقات ناگوار، انجام واكسيناسيون نوزادان از بدو تولد بسيار مهم است. بنابراين توجه دقيق به جدول واكسيناسيون كودكان و مراجعه به موقع جهت انجام آن می‌تواند از مبتلا شدن نوزاد به بيماري‌های‌ خطرناكی كه بعد از ابتلا به آن‌ها هيچ‌گونه علاجی وجود ندارد جلوگیری نماید.

راهنمای واكسيناسيون

سن	نوع واکسن
بدو تولد	ب ث ژ، سل، فلج اطفال، هپاتيت B
2 ماهگی	ديفتری، كزاز، سياه سرفه (سه گانه) فلج اطفال، هپاتيت B
4 ماهگی	ديفتری،كزاز، سياه سرفه (سه گانه) فلج اطفال
6 ماهگی	ديفتری، كزاز، سياه سرفه (سه گانه) فلج اطفال، هپاتيت B
12 ماهگی	(MMR، اوریون، سرخک، سرخجه)
18 ماهگی	ديفتری، كزاز، سياه سرفه (سه گانه) فلج اطفال (ياد آور اول) MMR
6 سالگی	ديفتری، كزاز، سياه سرفه (سه گانه) ، فلج اطفال (ياد آور دوم)

 

نکته: به دلیل اینکه ممکن است برنامه فوق به مرور تغییر کند برای پیشگیری از خطا، نوزاد خود را مطابق با برنامه واكسيناسيون مراكز بهداشتی درمانی واکسینه نمایید.

آزمون‌های غربالگری نوزادان

این آزمایشات برای شناسایی مشکلات و بیماری‌های ژنتیکی و بعضی از اختلالات به کار می‌روند که بهتر است به منظور پیشگیری از بروز عوارض جدی در کودک، قبل از بروز علائم تشخیص داده شوند. این آزمایشات برای حدود 40 نوع بیماری قابل انجام بوده ولی در اکثر کشورها چند نوع آن مانند آزمون‌های غربالگری برای کم‌کاری تیروئید، ناشنوایی و قندخون به صورت گسترده انجام می‌شوند. تشخیص زود هنگام این بیماری‌ها از این نظر که می‌توان اقداماتی را در جهت پیشگیری از بروز مشکلات بعدی انجام داد بسیار مهم است. پزشک، پرسنل بخش نوزادان یا مرکز بهداشتی درمانی، شما را از چگونگی انجام آزمایش‌های مورد نیاز آگاه می‌سازند.

در کشور ما نیز در حال حاضر آزمایشات تشخیص کم‌کاری مادرزادی تیروئید و تست شنوایی نوزاد به صورت گسترده انجام می‌شود.

ثبت تولد

برگه ولادت نوزاد را از بیمارستان یا زایشگاه دریافت و برای گرفتن شناسنامه به ثبت احوال محل زندگی خود مراجعه کنید.

مراقبت از ناف نوزاد

خشک شدن بندناف نوزاد از همان روزهای اول و دوم شروع می‌شود. رنگ آن ابتدا زرد شده و سپس به صورت جسم چروکيده و قهوه‌ای درآمده و بعد از يک تا دو هفته می‌افتد. پس از تولد نوزاد و قطع بند ناف و بستن آن نبايد از بند ناف خونریزی وجود داشته باشد. ناف نوزاد می‌تواند محل ورود میکروب باشد بنابراين بايد آن را تمیز نگه داشت. گاهی در محل اتصال بند ناف به بدن نوزاد ترشح شيری رنگ و بدون بو و يا یکی دو قطره خون خارج می‌شود كه اهميتی ندارد.

توصیه‌ها

• بند ناف و محل اتصال آن به بدن نوزاد را تميز نموده، در معرض هوا قرار داده و خشك نمایید.
• از دست كاري و گذاشتن هر گونه پوشش یا ماده‌ای برروی بند ناف خودداری کنید. پوشاندن ناف با پارچه تميز يا لباس تميز نوزاد كافی است و پانسمان بند ناف بطور روزانه لزومی ندارد.
• كهنه نوزاد را زير بند ناف ببندید.
• هیچ نوع ماده ضدعفونی کننده از قبیل الکل سفید، بتادین و … برای ناف استفاده نشود ولی بعد از افتادن بند ناف محل آن را طبق دستور پزشک با پنبه و الكل سفید تميز کنید.
• هرگز بند ناف را فشار ندهید و نکشید.
• چنانچه از محل ناف خون و یا چرک خارج شد به پزشک مراجعه کنید.
• قبل و بعد از دست زدن به ناف، دست ها را بشویید.
• اگر ناف آلوده شده، آن را با آب تمیز و صابون بشویید و با پارچه تمیز خشک کنید.
• حمام کردن روزانه به روش صحیح برای ناف ضرری ندارد.

ختنه نوزادان پسر

ختنه عملی است که در آن حشفه یعنی غلافی که سر آلت را می‌پوشاند برداشته می‌شود. این عمل معمولاً چند روز پس از تولد صورت می‌گیرد. در سال‌هاي اخير، ختنه نوزادان پسر، بيشتر در زمانی كه مادر برای وضع حمل در بيمارستان بستری است انجام می‌گيرد.

امروزه عمل ختنه به وسيله دستگاه‌های پيشرفته پزشكی، بدون به كار بردن بيهوشی صورت می‌گيرد. مزيت اين روش آن است كه به سهولت انجام گرفته و بدون اينكه بخيه‌ای به كار رود محل زخم به سرعت جوش خورده و التيام می‌يابد.

توصیه‌ها

• بعد از اتمام ختنه به علت درد ناشی از تماس با زخم از کهنه استفاده نکنید. چنانچه به دور کمر نوزاد یک پارچه پیچیده شود کافیست.
• از به کار بردن پودر و داروهای سنتی خودداری نمائید.

تجويز مولتی ويتامين يا ويتامين آ+د

براي تامين ويتامين‌های مورد نياز نوزاد از روز پانزدهم تولد، قطره ویتامین آ + د يا مولتی ويتامين با نظر پزشك تجويز می‌‍شود.

حمام كردن نوزاد

اهمیت حمام کردن نوزاد چیزی بیش از تمیزکردن وی است، حمام کردن نوزاد می‌تواند راهی دوست داشتنی برای تقویت پیوند با او باشد. بعضی از نوزادان از بودن زیر آب گرم از همان ابتدا لذت می‌برند و بقیه نیاز به زمان کمی دارند تا با این احساس جدید بر روی پوستشان عادت کنند.

بهترین راه برای تمیز کردن نوزاد چیست؟

حمام کردن راه خوبی برای تمیز کردن نوزاد است ولی در هفته اول یا اوایل تولد، پیشنهاد می‌شود از روش حمام در اتاق به شیوه زیر استفاده کنید:

• این روش یعنی شستشوی سر تا انگشت با اسفنج گرم و مرطوب یا لیف و تکه‌ای پشم کتانی مرطوب. قبل از شروع مطمئن شوید اتاق گرم است و شما کهنه تمیز و لباس در دست دارید. کاسه یا لگن را با آب گرم پر کنید. بعد لباس‌های نوزاد را درآورید و او را روی حوله‌ای تمیز بگذارید تا سریع آماده خشک کردن او باشید.
• با شستشوی صورت، گردن و دست‌ها، با پاک کردن هر یک از چشم‌ها شروع کنید. با مایع شستشوی مخصوص کودک، پنبه را آغشته کرده، در آب گرم قرار داده پنبه را از آب در آورده و آب آن را فشار دهید. سپس به آرامی آن را روی چشم کودک بمالید. از گوشه چشم نزدیک بینی شروع کنید. برای شستشوی هر قسمت از پنبه‌ی تازه استفاده کنید که مایع چسبناکی را که برطرف کرده‌اید، پخش نکند.
• با استفاده از تکه پنبه تازه، گوش‌های نوزاد را تمیز کنید (بدون تمیز کردن داخل آن‌ها). سپس پشت گوش‌های کودک را با استفاده از تکه پنبه تازه دیگری تمیز نمائید.
• سپس به تمیز کردن صورت و چین‌های گردن و دست‌ها با استفاده از پنبه بپردازید. در ادامه اندام تناسلی و باسن نوزاد را تمیز کنید. وقتی که شما نوزاد را شستید، به آرامی او را خشک کنید. توجه خاص به چین‌های او داشته باشید. شما ممکن است بخواهید لوسیون مرطوب کنندة ملایم، روغن یا نرم کننده را روی پوست بمالید (اگر پوست خشک است) کودک را در حوله بپیچید و برای گرم نگه داشتن او را بغل کنید.

چه هنگام باید کودک را برای اولین بار حمام کرد؟

• در زمانی که بخواهید می‌توانید نوزاد را برای بار اول حمام کنید. نیاز نیست صبر کنید تا زخم بند ناف او خشک شود یا بیفتد یا زخم ترمیم شود. حمام کردن باعث ایجاد عفونت یا کم شدن سرعت ترمیم آن نمی‌شود. در هنگام حمام کردن کودک برای اولین بار، ممکن است کمی احساس ترس کنید. سعی کنید آرام باشید و هنگامی که نوزادتان در داخل و خارج حمام است او را محکم در آغوش بگیرید. ممکن است بخواهید فرد دیگری در بارهای اول همراه شما باشد تا شما را حمایت کند و هنگامی که فراموش کردید وسایلی را بیاورید به شما کند. کنترل کودک خیس و سرخورنده نیاز به تمرین و اعتماد به نفس دارد ولی شما و نوزادتان به حمام کردن عادت می‌کنید و از آن لذت خواهید برد. نوزاد شما باید در زمان حمام کردن گرم باشد. شما این کار را از طریق گرم کردن حمام و آب انجام می‌دهید. و برای جلوگیری از کوران هوا، درها و پنجره‌ها را ببندید.
• اگر در محیطی زندگی می‌کنید که آب سختی دارد، آب زیاد دوش در ماه‌های اول ممکن است پوست او را خشک کند و به آن آسیب بزند. شما می‌توانید کمی محلول نرم کننده به آب حمام اضافه کنید تا از پوست نوزاد حفاظت کند. آگاه باشید که نرم کننده، ممکن است سرخوردن نوزاد را افزایش دهد.

طرز حمام کردن نوزاد

• بهتر است بین دو زمان شیردهی این کار انجام دهید. تا او نه گرسنه نه سیر باشد. وقتی که تازه متولد شده است بهتر است او را اغلب در طی روز حمام کنید. بعد چند ماه می‌توانید او را در طی اوقات شب هم حمام کنید. برای حمام دادن به نوزاد خود ابتدا دستانتان را بشوئید. تمام وسایلی را که در حمام به آن‌ها نیاز دارید بردارید. این وسایل شامل اسفنج یا لیف، ماده تمیز کننده، حداقل یک حوله تمیز، و یک پوشک تمیز و لباس‌های نوزاد می‌باشد.
• وان یا تشت حمام را حداقل 13 سانتی‌متر پر از آب کنید، به طوری که تا شانه‌های او را بپوشاند. مطمئن باشید آب گرم است ولی داغ نیست. اگر دماسنج دارید، آب را تا 27 درجه سانتی‌گراد گرم کنید. کودک را وارد حمام کرده و لباس‌هایش را درآورید. او را در حوله بپوشانید.
• سر او را بیرون از آب قرار دهید سپس می‌توانید صورت و موهایش را قبل از قرار دادن او در وان یا تشت بشوئید. به این ترتیب اگر کودک، وان یا تشت را دوست نداشت سریع او را بیرون آورید و اگر دوست داشت کمی بیش‌تر او را در آن قرار دهید.
• چشم‌ها، گوش‌ها، صورت و گردن او را همانطور که در روش حمام در اتاق بیان شد، بشوئید. کودک را طوری بگیرید که سرش بیرون از آب باشد و سر او را با لیف خیس و صابونی یا فقط آب گرم بشوئید.
• موها را به دقت آبکشی کرده و خشک کنید. سپس پوشک او را درآورید. اگر مدفوع کرده بود، آلت تناسلی و باسن او را قبل از قراردادن در وان یا تشت بشوئید. به تدریج نوزاد را از پا در آب فرو برید.
• یک دست را برای محافظت از گردن و سر استفاده کنید.
• باید شانه‌های او را بگیرید تا سرما نخورد. نوزاد را با کمی صابون ملایم و غیرعطری یا پاک کننده مایع کودک با PH خنثی بشوئید. اگر پوست او خشک است می‌توانید کمی نرم کننده به آب وان یا تشت اضافه کنید.
• اگر ترجیح می‌دهید فقط نوزاد را در آب، حمام کنید بهتر است ابتدا محل کهنه (باسن) او را بشوئید. برای اینکار می‌توانید از پاک کننده یا صابون ملایم مرطوب کننده پوست استفاده کنید. توجه داشته باشید مدفوع کودک نسبت به مدفوع بزرگسالان مقدار چربی بیش‌تری دارد. نیاز است شما از پاک کننده‌های ملایم یا صابون برای برطرف کردن ضایعات چرب از پوست کودک اقدام کنید.
• از دست، لیف یا اسفنج برای تمیز کردن نوزاد از بالا به پایین یا جلو به پشت استفاده کنید.
• کودک را کامل آبکشی کنید، سپس او را از حمام بیرون آورید. یک دست شما باید محافظ سر و گردن او باشد و دست دیگر شما زیر باسن او و انگشت شست و اشاره دور ران او قرار گیرد.
• نوزاد را در حوله کلاه دار بپیچید، فوراً او را خشک کنید و سپس پوشک او را ببندید. کودک را برای 10 دقیقه یا بیش‌تر در حوله خشک یا پتو بپیچید تا گرم بماند.

قبل از شستشوي نوزاد بايد لباس و وسايل مورد نیاز را آماده كرده و محيط اتاق را گرم نمایید. قبل از افتادن بند ناف بهتر است نوزاد را خارج از وان حمام كنيد. براي اين كار به ترتیب زیر عمل نمائيد:

• ابتدا صورت نوزاد را بشویید و بوسیله پنبه نم دار و یا پارچه نخی تمیز چشم‌های نوزاد را از گوشة داخلی (طرف بینی) به طرف خارج تمیز کنید سپس آن را دور بیندازید. براي هر چشم یک تكه جداگانه پنبه استفاده نمائيد. صورت نوزاد را نيز به همين طريق با تكه پنبه خيس تميز كنيد.
• سپس درحالي كه بدن نوزاد را در پارچه نرمي پيچيده‌ايد و صورت او به طرف شماست سر نوزاد را با كي دست گرفته و با دست ديگر با شامپوي ملايم، سر و موهاي او را بشوئيد.
• بعد از خشك كردن سر، پارچه دور بدن نوزاد را باز كرده و در حالتي كه نوزاد طاق باز قرار دارد گردن، زيربغل، سينه و شكم را با ليف تمیز و نرم آغشته به صابون پاك كنيد. با یک پارچه مرطوب صابون را پاك كرده و نوزاد را به روي شكم برگردانيد و به همين نحو پشت او را تمیز كرده و او را با حوله نرم خشك كنيد. به شرطی که بند نافش خیس نشود اطراف آن را تمیز کنید.
• نوزاد را روی زمين قرار دهيد لباس‌هايش را پوشانده، كهنه‌هاي او را باز كرده و باسن او را بشوئيد.
• دست‌های خود را صابوني كرده و ران‌ها، ساق‌ها و پاهايش را صابون بزنيد و با پارچه مرطوب كف صابون را تمیز كرده و اين قسمت‌ها را كاملاً خشك نمائيد. برای شستن مابقی بدن می‌توانید از لیف استفاده کنید.
• بعد از افتادن بندناف میتوانید نوزاد را داخل وان يا لگن به صورت زیر حمام كنید (روزهای 10 الی 14 بعد از تولد).
• صورت و چشم‌های نوزاد را مطابق آنچه گفته شد تمیز كرده، بدن نوزاد را به آرامی در داخل لگن آب.
• قرار دهيد به طوری که سر و صورت او خارج از آب باشد.
• بعد از شستشوی بدن او را از لگن خارج كرده و با حوله نرمی كه از قبل گرم شده است خشك كنيد.
• دقت کنید كه تمام قسمت‌های بدن از جمله پشت گوش‌ها، چين گردن، آرنج، كشاله ران و زير بغل.
• نوزاد كاملا خشك شود.

توصیه‌ها

• نکات ایمنی را رعایت كنید (در هر نوع لگن يا وان).
• نوزاد را زودتر از 6 ساعت بعد از به دنیا آمدن حمام نکنید.
• هر زمان که احساس راحتی می‌کنید نوزاد را حمام نمایید ولی بلافاصله بعد از تغذیه، نوزاد را حمام نکنید.
• حداكثر 3 بار حمام در هفته، برای نوزاد كافی است بنابراین از شستشوی روزانه وی اجتناب كنيد.
• روزانه صورت، گردن و زیر بغل نوزاد را بشویید و هر گاه باسن او کثیف شد، شستشو داده و کاملاً خشک کنید.
• نوزادان را باید در محل گرم و دور از وزش باد، حمام کنید.
• دمای اتاقی که نوزاد را در آن حمام می‌کنید باید 24 درجه سانتی‌گراد باشد.
• در صورت استفاده از حمام، در حمام نیمه باز باشد تا از گرمازدگی نوزاد جلوگیری شود.
• قبل از آن که نوزاد را در لگن یا وان آب قرار دهید درجه حرارت آب را با آرنج خود کنترل نمائید. آب باید گرم‌تر از درجه حرارت بدن شما باشد.
• زمانی که نوزاد در حمام است با دست، سر او را محافظت نموده و اجازه دهید درآب جست و خیز کند.
• دقت کنید نوزاد از دست شما نیفتد زیرا احتمال دارد به دلیل لیز بودن سریعا از دست شما به زمین بیفتد.
• بعد از حمام کردن او را کاملاً خشک کنید و بپوشانید و هرچه نوزاد کوچک‌تر باشد باید اتاق گرم‌تر باشد.
• برای خشک کردن از حوله تمیز استفاده نمائید.

لباس پوشاندن به نوزاد

تمام مادران، در مدتي كه انتظار تولد نوزادشان را می‌كشند، شادی و نشاط فراوانی برای تهيه لباس نوزاد از خودشان نشان می‌دهند. براي مادرانی كه تا به حال صاحب نوزاد نشده و تجربه زيادی ندارند، دانستن اينكه قبلاً چه نوع لباس برای نوزاد آينده خود تهيه كنند بسيار مهم می‌باشد. لباس‌های كودك را می‌توانيد در طول دوران حاملگی تدريجاً تا ماه هفتم و هشتم فراهم كنيد تا اگر احياناً نوزاد قبل از موعد مقرر بدنيا آمد مشکلی پيش نیاید.

• لباس نوزاد بايد كافی و متناسب با فصل و درجه حرارت منطقه باشد چرا كه افزايش بيش از حد لباس نوزاد می‌تواند باعث بالا رفتن درجه حرارت بدن و ناراحتی او گردد.
• جنس لباس نوزاد بايد نخی باشد و بهتر است لباس نوزاد از پارچه‌های نرم، سبك و قابل شستشو تهیه شده و تا حد امكان لطيف ، نرم و به رنگ روشن باشد. لباس نوزاد بايد به اندازه كافی گشاد بوده تا در تعويض آن‌ها مشكلی پيش نيايد، از لباس‌هايی كه مواد مصنوعی پرزدار (پشم و موهای مصنوعی) دارند كم‌تر استفاده کنید زيرا حساسيت‌زا هستند.
• بطور كلی بهتر است در محيط منزل لباس نوزاد كم‌تر، سبك‌تر و راحت‌تر باشد و در موقع بيرون آمدن از منزل و بخصوص هوای سرد بايد بيشتر پوشانده شود.
• لباس نوزاد بايد زود به زود عوض شود و با صابون ملايم و بدون بو شسته شده و سپس در محل‌های تميز خشك شود.
• در خصوص قنداق كردن نوزاد با پزشک مشورت کنید.

براي تهيه لباس نوزاد نكات زیر را مد نظر قرار دهيد:

1. بهتر است لباس‌های زمستانی و تابستانی را با هم فراهم نماييد. در تابستان پارچه‌های کتانی، پنبه‌ای و نخی و در زمستان پارچه‌های پشمی و يا پشمی نخی مناسب می‌باشند.
2. لباس خواب نوزاد بايد كه از پشت و بالا باز شده و در موقع خواب قابل تعويض باشد.

فهرست لباس‌های مورد لزوم نوزاد تا یک سالگی به شرح زیر می‌باشد:

1. پيراهن زير (از جنس نخی لطيف ، كتانی و ياكتانی پنبه‌ای)
2. زير پوش (از جنس نخ ابریشم و يا چيت به ميل خود)
3. جليقه بی‌آستين (پشمی برای زير لباس)
4. شكم بند (بيش‌تر به صورت باند بنددار دور شكم نوزاد می‌پيچند و فقط تا موقعی كه بند ناف هنوز نيفتاده است قابل استفاده می‌باشد).
5. پيش سينه (پيش بند) (مخصوصاً نوع پلاستیکی كه رطوبت از آن نفوذ نمی‌كند).
6. كهنه (از نوع پارچه نخي نرم یا كتان) یا پوشاك
7. دستمال كوچك نرم
8. کفش و جوراب مناسب
9. كلاه بافتنی
10. بلوز بافتنی و يا پشمی
11. مشمع
12. شلوار در اندازه‌های مختلف به تعداد مناسب

درجه حرارت اتاق نوزاد

به دلیل این که مركز تنظیم درجه حرارت بدن نوزاد در چند هفته اول تولد هنوز تكامل کافی نيافته است چنان چه درجه حرارت محيط سرد و يا گرم باشد نوزاد را تحت‌تاثير قرار می‌دهد. بنابراین دمای اتاق باید مناسب (نه سرد و نه گرم) باشد که بهترین درجه حرارت برای اتاق نوزاد 20 تا 25 درجه سانتی‌گراد می‌باشد. همچنین اطاق نوزاد باید از نور كافی و تهويه مناسب برخودار باشد.

افت ناگهانی دمای اطاق نوزاد می‌تواند سبب بروز مشکلات جدی برای نوزاد شده و اين امر در صورتي که طفل خواب باشد، خطرناک‌تر است. بر همین اساس توصیه می‌شود:

• یک دماسنج جهت تنظيم درجه حرارت اطاق نوزاد تهيه نمايید.
• از كشيدن سيگار و قليان در اتاق نوزاد خودداری شود.
• از بغل كردن، بوسيدن و ورود افراد بيمار به اتاق نوزاد جلوگيری كنید.
• ميزان پوشش نوزاد را بر اساس درجه حرارت منطقه، فصل و … تنظيم کنید.
• در صورتی که اتاق دارای کولر يا تهويه می‌باشد نوزاد را با يک ملحفه يا پتوی سبک بپوشانید.
• در آب و هوای سرد، کيسه خواب براي نوزاد مناسب می‌باشد.
• از قرار دادن بدن نوزاد در مقابل کوران خودداری نمایید و اقداماتی كه ممكن است از طريق آن‌ها درجه حرارت بدن نوزاد كاهش يابد را انجام ندهید (مانند: باز نگهداشتن درها و پنجره‌ها، تماس نوزاد با اجسام سرد و …)
• برای آگاهی از وضع دمای بدن نوزاد، پاهای او را لمس کنید، اگر درجه حرارت بدن نوزاد پایین بود بهتر است با وسیله گرم کننده مناسب اتاق را گرم‌تر کنید، لباس کافی به نوزاد بپوشانید و نوزاد را در آغوش بگیرید.
• اگر با انجام کارهای لازم، بدن نوزاد گرم نشد و مخصوصاً علامت‌های دیگر مانند بی‌حالی وکم شدن حرکت‌های نوزاد، گریه ضعیف و مکیدن ضعیف داشت او را نزد پزشک ببرید.
• در اتاقی که نوزاد نگهداری می‌شود، با بستن در و پنجره از جریان سریع هوا یا کوران جلوگیری کنید.
• کهنه و ملافه‌های خیس را بلافاصله تعویض کنید.
• روش اندازه‌گیری درجه حرارت طبيعي بدن نوزاد را فرا گیرید.
• بالا رفتن درجه حرارت بدن نوزاد هم خطرناک است، نباید او را در برابر نور مستقیم خورشید از پشت شیشه، کنار شوفاژ یا بخاری یا زیر کرسی بگذارید یا لباس زیاد از حد به او بپوشانید.
• اگر بدن نوزاد گرم بود می‌توانید لباس‌های او را کم کنید و چنان چه با وجود انجام کارهای گفته شده در عرض 1 تا 2 ساعت درجه حرارت بدن نوزاد پایین نیامد و بی‌حال بود او را نزد پزشک ببرید.
• بهتر است از تشک و کیسه خواب پشم شیشه به علت گرم کردن بیش از حد نوزاد و حساسیت‌زا بودن استفاده نکنید.
• در اطاق و هوای مناسب، نوزاد احتیاج به کلاه، جوراب و لباس سراسری (یک تکه) ندارد.

ارتباط نوزاد و مادر

نوزاد دوست دارد که همیشه نزديک و در تماس با بدن مادر باشد تا بدین ترتیب آرامش پیدا کند. مادر نیز دوست دارد نوزاد خود را بغل کرده و عشق و رضايت از موجودی که بوجود آورده را با تمام وجود احساس نمايد. نوزادان به دنيا می‌آيند تا به آن‌ها عشق ورزيده شود و نياز آن‌ها به محبت و دوست داشتن، همانند نياز بقيه افراد به غذا می‌باشد.

بعد از زايمان و در طي هفته‌های بعدی تماس چشمی و جسمی بين شما و فرزندتان مانند لمس اندام‌ها و صورت نوزاد با نوك انگشت و مالش ملايم بدن او با دست‌ها باعث شروع واكنش‌های متقابل لذت آور می‌شود.

لمس گونه‌های نوزاد باعث برگرداندن سر او به سمت صورت و يا پستان مادر شده و با زبان آن‌ها را به سوی خود می‌كشد. نخستين تماس بين شما و نوزاد باید در اتاق زايمان باشد و در واقع تماس‌های اولیه باید در ساعات نخستين زايمان فراهم گردد.

نکته:

1. نوزاد در اوج ناتوانی احتیاج دارد احساس کند که می‌تواند به حمایت و توجه والدینش تکیه کند.
2. آنچه که نوزاد به آن احتیاج دارد یک استراحت آرام و توجه ناشی از عشق به اوست.

نوزادان با هم تفاوت دارند، برخی آرامند و به راحتی خشنود و راضی می‌شوند، برخی دیگر به توجه بیش‌تری نیاز داشته و باید حتماً آن‌ها را بغل کرد.

خواب نوزاد چگونه است؟

نوزادان بیش از حد می‌خوابند. پس باید انتظار داشته باشید که نوزاد در چند هفته اول 18 ساعت در روز و تا ماه سوم 15 ساعت در روز بخوابد.

این یک مرحله لازم برای کودک شماست و زیاد طول نمی کشد اگر چه ممکن است به نظر جاودانه برسد این امر بدین دلیل است که چرخة خواب کودک شما کوتاه‌تر از چرخه خواب بزرگسالان است.

تغذيه با شير مادر

مواردی كه سبب می‌شوند تا تغذيه نوزاد با شير مادر به خوبی انجام گيرد عبارتند از: تماس مادر و نوزاد بلافاصله پس از زايمان همراه با مکیدن نوزاد، نگهداری نوزاد در اتاق مادر، تغذيه بر اساس نياز نوزاد، همکاری و حمایت پدر و سایر اعضای خانواده.

توصیه‌ها

• در هنگام پریدن شیر در حلق نوزاد آرامش خود را حفظ کرده و یک تا دو ضربه به کف پای نوزاد زده تا گریه کند و شیر از دهان نوزاد خارج شود.

کمک‌های پدر خانواده

برخی پدران فکر می‌کنند که بی‌تجربه و نا آزموده بوده و نمی‌توانند از نوزاد به خوبی مراقبت کنند ولی بايد خاطرنشان کرد که آن‌ها می‌توانند همانند مادر و حتی بهتر از او عمل کنند. مهم است که پدر در لذت‌ها و مشکلات نوزاد شريک باشد؛ اين امر به درک بهتر نوزاد و هماهنگي در امور منزل کمک می‌کند. نوزاد نياز به شناختن پدر همانند مادر داشته و بنابراين مشارکت در کارهای وی، براي نوزاد نيز مفيد می‌باشد. تقسيم مسئوليت نوزاد بين والدين، آرامش بيش‌تری را به خانه خواهد آورد.

بيشتر وقت مادر در منزل صرف مراقبت از نوزاد می‌شود. پدر می‌تواند از بسياری جهات ياور مادر بوده و در امر مراقبت از نوزاد و کار در خانه به مادر کمک نمايد. شما پدران می‌توانيد با همکاری در انجام کارهای منزل مانند شستن ظروف، درست کردن غذا، تعویض کهنه‌ی نوزاد، حمام كردن، خواباندن، در آغوش گرفتن و بازی با كودك به همسرتان كمك كرده و با هم از وجود نوزاد خود لذت ببريد.

برای بسیاری از مادران هفته‌های اول مراقبت از نوزاد بسیار سخت است و افزایش حجم کار و کم‌خوابی ممکن است سبب خستگی مادر شود. در صورت نیاز از دیگران تقاضای کمک کنید، بهترین کسانی که می‌توانند به شما کمک کنند مادر و مادر شوهر و همچنین سایر فرزندان (در صورت بزرگ بودن) می‌باشند. نکته مهم آن است که شما نقش این افراد را دقیقا تعیین کنید. این افراد می‌توانند در خرید، پختن غذا، تمیز کاری، شست و شوی لباس‌ها و ظروف کمک کنند.

زمانی که نوزاد خوابیده است شما نیز از فرصت استفاده کرده و استراحت کنید. تلفن را از پریز کشیده و بر روی در اتاق نصب کنید که شما و نوزاد خواب هستید.

بهتر است در صورت امکان پدر برای چند روز از محل کار مرخصی بگیرد (از قبل از زایمان تا چند روز پس از زایمان) یا اینکه در صورت امکان از ساعات کار کم کرده تا زمان‌های بیش‌تری را در خانه باشد.

علائم خطر در دوران نوزادی که باید در صورت مشاهده هر یک از آن‌ها در نوزاد سريعا به پزشک یا نزدیك‌ترين مركز درمانی مراجعه نمايید به شرح زیر می‌باشد:

• ناله و بی‌قراری و تحریک‌پذیری
• رنگ پريدگی یا قرمزی بيش از حد نوزاد
• كبودی همزمان زبان، دهان و ناخن‌ها
• تنفس خیلی سریع یا خیلی آهسته یا قطع تنفس به مدت طولانی
• زردی (مخصوصاً اگر از روز اول شروع شده باشد)
• كاهش قدرت مکیدن و خوب شیر نخوردن
• بی‌حالی و کاهش سطح هوشياری
• عدم دفع ادرار در 24 ساعت بعد از تولد و عدم دفع مدفوع در 48 ساعت بعد از تولد
• خونريزی در نوزاد (خونریزی بند ناف، خونریزی زير پوست و …)
• پیدا شدن جوش‌های چركی متعدد در سطح بدن
• استفراغ شدید و طولانی و نفخ شكم
• تشنج (منظور حرکات لرزشی در صورت و اندام‌ها می‌باشد که گاهی با حرکات شدید نیز همراه می‌گردد)
• ترشح چركی از چشم، ناف يا محل ختنه
• قرمزی و التهاب قاعده ناف نوزاد
• فتق نافی
• گریه ضعیف یا گریه نکردن
• اسهال
• تب

در مواردی حتی ممکن است نیاز به انجام مراقبت از نوزاد در بیمارستان باشد.

در ادامه این بخش با مشکلات شایع دوران نوزادی و اقداماتی که باید انجام دهیم بیش‌تر آشنا می‌شوید.

یرقان دوره نوزادی

تعدادی از نوزادان بعد از تولد به زردی مبتلا می‌شوند. معمولاً زردی در اثر رسوب یک ماده رنگی به نام بيل يروبين در قسمت‌های مختلف بدن مانند چشم و پوست ايجاد می‌شود. بیلی‌روبین ماده زرد رنگی است که در اثر تخریب گلبول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود. کبد این ماده را از خون خارج و از طریق مدفوع دفع می‌کند.

ممكن است زردی فقط در چشم نوزاد ديده شود و يا علاوه بر چشم، مخاط و پوست بدن نوزاد نيز زرد گردد. بروز زردی در نوزاد می‌تواند طبیعی یا در اثر بیماری باشد. زردی به دلیل تأثیر بر مغز نوزاد می‌تواند باعث معلولیت یا مرگ نوزاد شود. کلیه نوزادانی که دچار زردی می‌شوند حتی اگر حال عمومی کاملاً خوبی داشته باشند لازم است در اولین فرصت توسط پزشک معاینه شوند.

زردی نوزادان برحسب زمان بروز آن علل مختلفی دارد. برخی نوزادان در هفته اول پس از تولد بين روز دوم تا پنجم زرد می‌شوند و زردی آن‌ها تا روز هفتم ادامه پيدا كرده و سپس كاهش می‌یابد. اين نوع زردی طبيعی است و مشكلی برای نوزاد بوجود نمی‌آورد. در اين حالت تغذيه نوزاد با شير مادر بايد ادامه يافته و در صورت ادامه زردی و بيشتر شدن نواحی زرد در بدن شير خوار به پزشك مراجعه شود.

گاهی اوقات زردي نوزاد در 24 ساعت اول بعد از تولد رخ می‌دهد اين نوع زردی اغلب به علت ناسازگاری خونی مادر و جنين بوجود آمده و می‌تواند خطرناك باشد. اين نوزادان بايد سريعاً تحت درمان قرار گیرند و ادامه تغذيه نوزاد با شير مادر در اين مواقع نيز لازم است.

ممکن است زردی نوزاد ناشی از شیرمادر باشد که معمولاً پس از 7 روز از زمان تولد بروز می‌کند و در عرض 2 تا 3 هفته بهبود می‌یابد.

گاهی اوقات زردی به دنبال برخی بیماری‌ها و مشکلات جدی ایجاد می‌شود که در این حالت میزان بیلی‌روبین بسیار بالا می‌رود. این مشکلات عبارتند از:

• افزایش بیش از حد گلبول‌های قرمز خون
• اختلال در برداشت بیلی‌روبین از خون و دفع آن
• اختلال در شکل گلبول‌های قرمز
• عفونت‌ها
• انسداد مسیر صفرا
• کم‌کاری تیروئید
• نارسی نوزاد
• بعضی از بیماری‌های کبدی

علائم

علامت اصلی یرقان، زردی پوست است که زردی بعد از فشار روی پوست بهتر دیده می‌شود. اغلب اوقات زردی از صورت شروع شده و سپس به تنه و اندام کشیده می‌شود. بعضی از نوزادان ممکن است بی‌حال بوده و یا خوب شیر نخورند.

در هر نوزادی که در 24 ساعت اول زرد به نظر برسد باید بیلی‌روبین خون فورا اندازه‌گیری شود. پس از اندازه‌گیری بیلی‌روبین، بر حسب میزان آن و میزان در معرض خطر بودن نوزاد برای مراقبت وی تصمیم‌گیری می‌شود. ممکن است آزمایشات دیگری نیز برای نوزاد انجام شود.

عوارض

در صورت عدم توجه، رسیدگی و درمان مناسب، ممکن است یرقان نوزاد منجر به عوارض و خطراتی گردد مانند:

• فلج مغزی
• کری
• تخریب مغز

درمان

در صورت شک به یرقان حتما به پزشک مراجعه کنید.

پزشک با معاینه و آزمایش نوزاد تصمیم می‌گیرد که یکی از اقدامات زیر انجام شود:

• تحت نظر بودن نوزاد در منزل، نزد مادر بدون اقدام خاص
• استفاده از نوردرمانی در منزل
• بستری در بیمارستان یا یک مرکز پزشکی

معمولا در موارد زردی فیزیولوژیک (طبیعی) نیاز به درمان خاصی نمی‌باشد. به نوزاد به اندازه کافی از شیر خود بدهید یا در صورت تجویز پزشک، شیر کمکی بدهید. در صورت نیاز ممکن است پزشک توصیه کند نوزاد را زیر نور آبی قرار دهید (نور درمانی) در موقع نور درمانی باید چشم و آلت تناسلی نوزاد را بپوشانید و شیردهی را متوقف نکنید.

چنانچه میزان بیلی‌روبین خیلی بالا باشد ممکن است پزشک برای تعویض خون نوزاد اقدام کند و خون تازه، جایگزین خون نوزاد شود همچنین ممکن است دارویی به نام ایمونوگلوبولین تزریق شود. توجه داشته باشید اگر با تشخیص پزشک، نوزاد نیاز به درمان داشته باشد حتماً باید تحت درمان قرار بگیرد.

قولنج نوزادی

تعریف: قولنج شیرخواران عبارتست از دوره‌های متوالی و تکرار شونده گریه و جیغ زدن. قولنج از 4-3 هفتگی شروع شده و تا 3 ماهگی تمام می‌شود. علت قولنج ناشناخته بوده و واگیردار نیست، بیش‌تر نوزادان پسر و نوزادهای اول را گرفتار می‌کند.

اگرچه قولنج نوزادان دلیل خاصی ندارد اما علل زیر می‌توانند باعث حمله قولنجی و یا شدت یافتن آن شوند:

• تجمع گاز در معده (بلع هوای زیاد توسط نوزاد در موقع شیرخوردن)
• خیلی گرم یا خیلی سرد بودن محیط
• ناکافی بودن خواب شیرخوار
• خیس بودن پوشک نوزاداز نوزاد
• تغذیه سریع نوزاد
• شیرخوردن زیاد

علایم قولنج

نوزاد مبتلا به قولنج نوزاد سالمی است، خوب غذا می‌خورد و خوب وزن می‌گیرد. علائم قولنج شامل گریه شدید و ناگهانی نوزاد می‌باشد زمان شروع گریه اغلب بعد از ظهرها و رو به شب است. نوزاد گریه می‌کند، پا را در شکم جمع می‌کند، از شدت گریه قرمز می‌شود، لحظاتی آرام می‌شود و مجددا گریه شروع می‌شود. هیچ بیماری خاصی مانند عفونت در نوزاد وجود ندارد. قولنج نوزادی اگرچه آزار دهنده است ولی اصلاً خطرناک نیست. معمولاً گریه کودک بیش از 3 ساعت در روز طول می‌کشد و در اواخر بعد از ظهر یا سر شب ایجاد می‌شود.

چگونه نوزاد مبتلا به قولنج را آرام کنید؟

• قولنج شیرخواران نیاز به درمان خاصی ندارد. جهت برطرف کردن مشکل نوزاد می‌توان علاوه بر روش‌های زیر با نظر پزشک از داروهای موجود در بازار استفاده کرد.
• خونسردی خود را حفظ کنید و خود را مقصر ندانید.
• پوشک وی را در صورت خیس بودن عوض کنید.
• نوزاد را گرم نگه دارید و او را در یک پتوی نازک بپیچانید.
• در صورتی که نوزاد لباس زیاد به تن دارد لباس‌هایش را کم کنید یا در صورتی که لباس کم به تن دارد به وی لباس کافی بپوشانید.
• نوزاد را روی ران خود خوابانده و پشت او را ماساژ دهید.
• پایین شکم شیرخوار را به آرامی ماساژ دهید.
• با مشورت پزشک کیف آب گرم (نه آب داغ) برروی شکم شیرخوار بگذارید.
• نوزاد را در آغوش خود گرفته به طوری که چانه وی سر شانه شما قرار گیرد و به آرامی پشت او بزنید و یا نوزاد را روی پاهای خود گذاشته به آرامی پشت او بزنید تا گاز از معده او خارج شود.
• با هم در یک صندلی متحرک که حالت گهواره‌ای دارد بنشینید، نوزاد از این حرکات ریتمیک لذت می‌برد. در حالی که نوزاد را نزدیک قلبتان نگه داشته‌اید راه بروید. صدای قلب شما او را آرام‌تر کرده و برایش خوشایند است زیرا از زمان زندگی داخل رحمی با آن صدا آشناست.
• در حالی که نوزاد را در بغل گرفته‌اید و قدم می‌زنید برایش لالایی بخوانید و او را تکان دهید.
• نوزاد را در کالسکه گذاشته و برای گردش بیرون ببرید و بچرخانید. حرکت، هوای تازه و چشم‌انداز جدید باعث تغییر خلق او می‌شود.
• اگر نوزاد دچار سوختگی ناشی از ادرار شده است مدتی او را بدون پوشش پاها در هوای آزاد قرار دهید.
• به نوزاد شیر بدهید، چراکه شایع‌ترین علت گریه گرسنگی می‌باشد.
• نوزاد را به روش صحیح و در یک محل ساکت و با آرامش تغذیه نمایید.
• در هنگام بروز حمله، شیر را آرام آرام و به میزان کم به شیرخوار بدهید.
• سعی کنید تعداد دفعات تغذیه شیرخوار در روز زیاد بوده و حجم شیر در هر وعده کم باشد.
• وقتی نوزاد را از شیر خود تغذیه می‌کنید به نوع غذای خود توجه کنید. در صورتی که از شیر و فرآورده‌های دیگر آن استفاده می‌کنید با مشورت پزشک به مدت 3 تا 5 روز، آن‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید شاید نوزاد به این مواد حساسیت دارد.
• مواد محرک یا نفاخ مانند حبوبات، پیاز، ادویه، فلفل و دارچین کم‌تر استفاده کنید.
• اگر نوزاد را با بطری شیر می‌دهد توجه داشته باشید که ممکن است شیر بیش از حد سرد یا گرم باشد یا اینکه سوراخ پستانک زیاد گشاد یا تنگ می‌باشد. سر پستانک بطری باید از شیر پر باشد، به این ترتیب هیچ‌گونه هوایی توسط نوزاد بلعیده نمی‌شود.
• در پایان تغذیه با شیر، نوزاد نیاز به آروغ زدن دارد، برای این کار شما می‌توانید نوزاد را برای چند دقیقه در رختخوابش قرار دهید و سپس او را بلند کنید، اغلب این خواباندن و بلند کردن باعث می‌شود که نوزاد هوای مکیده شده را به صورت آروغ خارج کند.
• احساس گناه نکنید، همه نوزادان گریه می‌کنند. به خود یادآوری کنید که این مراحل هم طی خواهد شد.
• با نظر پزشک به نوزاد پستانک بدهید، بعضی از نوزادان به آرامش بیش‌تری که از طریق مکیدن حاصل می‌شود، نیاز دارند. در مورد استفاده از پستانک به موارد زیر توجه کنید:
• پستانک از جنس خوب و استاندارد باشد.
• از پستانک به روش‌های صحیح استفاده نمایید. نباید هر بار که دهان نوزاد باز می‌شود پستانک را به دهانش بگذارید.
• بعد از سه ماهگی حتماً باید پستانک گرفته شود.
• در صورت مشاهده هر یک از موارد زیر حتماً به پزشک مراجعه کنید:
• وزن نگرفتن نوزاد
• وجود تب همراه با قولنج
• وجود گریه بسیار شدید نوزاد که با گریه سایر مواقع فرق می‌کند.
• وجود افکار نگران کننده مثلاً اینکه فکر کنید می‌خواهید بلایی سرشیرخوار بیاورید. هنگامی که قادر به نگهداری شیرخوار نیستید او را چند دقیقه تنها گذاشته و به اتاق دیگری بروید و به هر روشی می‌توانید خود را آرام کنید.

نوزاد نارس

نوزادان در زمان تولد در یکی از سه گروه زیر قرار می‌گیرند:

• نارس (اگر نوزاد قبل از هفته 37 حاملگی متولد شده باشد)
• رسیده (اگر نوزاد بین هفت ههای 37 تا 42 حاملگی متولد شده باشد)
• دیررس (اگر نوزاد پس از هفته 42 حاملگی متولد شده باشد)

حدود 8 تا 10 درصد نوزادان متولد شده نارس هستند یعنی قبل از هفته 37 حاملگی متولد می‌شوند. وزن هنگام تولد نوزادان طبیعی 2500 گرم تا 4000 گرم است و این در حالی است که نوزادان نارس، وزن کمتر از 2500 گرم داشته و هر چه زودتر متولد شده باشند وزن کم‌تری دارند.

از آن جا که برای نوزادان نارس زمان کافی برای تکامل اعضاء حياتی مانند کليه‌ها، ريه‌ها، کبد و … وجود نداشته و سیستم تنظيم درجه حرارت بدن نيز به خوبی تکامل نيافته است بدن این نوزادان در زمستان سرد و در تابستان گرم می‌باشد. تغذيه این نوزادان هم با مشکلاتی روبه‌رو است، زيرا قدرت کافی جهت مکيدن ندارند. همچنين این نوزادان ممکن است به آسانی به عفونت مبتلا شوند.

نوزادانی که به موقع به دنيا آمده ولی وزن کم‌تر از 5/2 کيلوگرم دارند را نوزادان با وزن کم هنگام تولد می‌گويند. اگرچه تولد نوزادان با وزن کم ممکن است به علت تغذيه ناکافی مادر يا ابتلا به عفونت‌ها يا بيماری‌های قلبی و کليوی ایجاد شود اما اغلب اوقات نیز برای آن علت خاصی وجود ندارد.

نوزادان نارس و یا نوزادان با وزن کم، به مراقبت‌های خاص و توجه ویژه به وضعیت تغذيه و درجه حرارت نياز دارند و از آن‌ها باید به دقت مراقبت شده و از عفونت و سرما نیز محافظت گردند.

اگرچه در اکثر موارد، علت تولدهای زودرس ناشناخته است ولی در موارد زیر احتمال وقوع آن بیش‌تر است:

• حاملگی‌های چند قلویی
• ابتلاء مادر به بیماری‌هایی نظیر دیابت، بیماری قلبی، بیماری کلیوی
• ابتلاء مادر به مسمومیت حاملگی (افزایش فشارخون به همراه وجود پروتئین در ادرار پس از هفته 20 حاملگی)
• عدم انجام مراقبت‌های دوران بارداری
• تغذیه نامناسب نوزاد از مادر
• اعتیاد مادر به مواد مخدر
• سن پایین مادر (کم‌تر از 18 سال)
• پارگی زودرس کیسه آب یا وجود جفت سر راهی
• سابقه زایمان زودرس قبلی
• مشکلات مربوط به رحم و دهانه رحم
• وجود هرگونه بیماری یا عفونت درمان نشده (نظیر عفونت مجاری ادراری یا عفونت پرده‌های جنینی)

اگر نوزاد نارس به دنیا بیاید، یا اگر نیاز به نوعی مراقبت خاص داشته باشد، ممکن است در بخش مراقبت ویژه نوزادان، زمانی را سپری کنند. کارکنانی که برای کودکتان کار می‌کنند همه تلاششان را می‌کنند تا به شما و همسرتان اجازه دهند زمان بیش‌تری را با نوزاد بگذرانید. ممکن است از دیدن فرزندتان در آنجا احساس تأسف کنید و ممکن است کودکتان حتی بی‌دفاع به نظر برسد. با کارکنان در مورد احساسات و نگرانی‌هایتان در مورد نوزادتان صحبت کنید. از سوال کردن از آن‌ها نترسید این بخشی از کار آن‌هاست که در مورد آنچه اتفاق می‌افتد با شما صحبت کنند. اکثر مادران نوزادان نارس می‌توانند کودک خود را شیر دهند. اگر چه کودک شما ممکن است قادر به خوردن شیر به طور مستقیم از سینه نباشد، شما می‌توانید شیر را بدوشید تا او از تمام مزایای غذای ایده‌آل بهره‌مند شود. مطالعات نشان داده‌اند که شیرمادرانی که نوزاد نارس دارند 30 درصد چربی بیش‌تر از شیرمادرانی دارد که در هفته 40 زایمان کرده‌اند و این بدین معناست که شیرمادر به وزن‌گیری کودک کمک کرده و کودک را از عفونت‌های دستگاه گوارش و دیگر مشکلات مصون می‌دارد. حتی شما می‌توانید این شیر را به بیمارستان ببرید. حتی اگر نوزاد نتوانسته است تا حالا از مادر شیر بخورد، شما معمولاً می‌توانید به شیر خوردن کودک کمک کنید.

ویژگی‌های نوزاد نارس

پوست نوزادان نارس نازک، صاف و براق بوده و به علت داشتن چربی کم‌تر، شفاف‌تر به نظر می‌رسد به طوری که می‌توان عروق خونی را از زیر پوست مشاهده کرد. این نوزادان گریه و حرکات بدنی ضعیف‌تری نسبت به نوزادان رسیده دارند. به دلیل اینکه پوست نوزاد نارس هیچ‌گونه چربی محافظی ندارد و ممکن است در درجه حرارت اتاق سردش شود بلافاصله پس از تولد روی یک دستگاه گرم کننده به نام وارمر و یا در یک محفظه به نام انکوباتور قرار داده می‌شود که درجه حرارت آن‌ها سبب گرم نگه داشتن نوزاد می‌شود.

زمانی که یک زایمان به صورت زودرس در حال انجام است و حتی با مداخلات پزشکی نمی‌توان از وقوع آن جلوگیری نمود، مراقبین مادر و نوزاد باید خود را برای انجام یک زایمان پر خطر آماده نمایند. ممکن است نیاز باشد تا مادر قبل از زایمان به مرکزی که دارای امکانات مورد نیاز برای مراقبت از نوزاد نارس یا اصطلاحاً بخش مراقبت ویژه نوزادان (NICU) است منتقل شود.

تغذیه با شیرمادر

نوزاد نارس نمی‌تواند به خوبي شير را بمکد اما از طرفی شير مادر براي او لازم بوده، بنابراين مادر می‌تواند شير خود را با فشردن هاله رنگی نوک پستان با انگشتان، دوشيده و به وسيله‌ی یک شيشه شير با سوراخ ريز يا با لوله‌ای که در مری يا معده نوزاد از طريق بينی يا دهان، کار گذاشته می‌شود، وی را تغذيه کند.

در اين زمان نه تنها شير مادر، بهترين غذا برای نوزاد می‌باشد، بلکه دوشيدن منظم پستان باعث توليد بيش‌تر و بيش‌تر شير گشته و هنگامي که نوزاد توانايی مکيدن را بدست آورد، خواهد توانست به خوبی و به اندازه‌ی کافی از پستان تغذيه کند.

هنگامی که نوزاد نارس به وزن 2500 گرم رسيد، به مراقبت خاص ديگری نياز نخواهد داشت. والدين ممکن است در ابتدا هنگام بلند کردن و بغل نمودن نوزاد دچار وحشت شوند ولي پس از مدتی به این وضعیت عادت خواهند کرد. رشد و تکامل اين نوزادان کوچک، می‌تواند همانند بقيه نوزادان با وزن بالاتر باشد و حتی ممکن است افزايش وزنشان سريع‌تر از بقيه نوزادان صورت گیرد. در ابتدا ممکن است این گونه به نظر برسد که نوزادان نارس فعاليت و رشد کم‌تری نسبت به ساير نوزادان هم سن خود دارند، ولی به زودی به حد آن‌ها خواهند رسيد. با نوزاد نارس پس از طی دوران حساس و حياتی، باید سعی شود همانند يک نوزاد طبيعی رفتار شود.

بخش ان، آی، سی، یو (بخش مراقبت ویژه نوزادان) (NICU)

در این بخش دستگاه‌ها و وسایل مخصوصی برای مراقبت از نوزادان نارس وجود دارد که با استفاده از آن‌ها شانس بقاء و بهبودی نوزادان نارس نسبت به گذشته به طور چشمگیری افزایش پیدا کرده است. استفاده از این دستگاه‌ها و تجهیزات بستگی به وضعیت نوزاد دارد این دستگاه‌ها که عمدتاً برای گرم نگه داشتن و ارزیابی وضع سلامت و مراقبت نوزاد می‌باشند شامل :

• دستگاه گرم کننده تابشی یا وارمر
• انکوباتور که محفظه‌ای برای نگه داشتن و حفاظت در برابر نوزاد از میکروب‌ها می‌باشد.
• دستگاهی برای اندازه‌گیری و کنترل تعداد تنفس، تعداد و ریتم ضربان قلب نوزاد
• وسایلی برای اندازه‌گیری و کنترل میزان اکسیژن جریان خون بدن نوزاد
• وسایل مخصوص برقراری راه وریدی جهت تزریق دارو و مایعات
• کاتتر (سوند) نافی جهت تزریق دارو، مایعات و تعویض خون بدن نوزاد
• دستگاه تهویه مکانیکی برای کمک به وضعیت تنفسی نوزاد
• دستگاه سونوگرافی و عکس برداری جهت بررسی وضعیت ریه و روده‌ها

از آن جا که نوزاد نارس ممکن است به مدت طولانی در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بستری شده و تحت مراقبت قرار گیرد این احتمال وجود دارد که شما شانس بغل کردن و شیر دادن به او را بعد از زایمان از دست بدهید.

برای جلوگیری از این امر سعی کنید هر چه سریع‌تر بعد از زایمان نوزاد را ببینید و تا جایی که ممکن است در مراقبت از او سهیم باشید. با توجه به شرایط نوزاد و خودتان تا حد امکان وقت خود را در اتاق نوزادان و نزد او بگذرانید و حتی در صورتی که نمی‌توانید او را بغل کنید او را از پنجره‌های انکوباتور لمس کنید.

سعی کنید هنگامی که پرستاران به نوزادتان شیر می‌دهند او را تماشا کنید، زیرا این کار به تولید بیش‌تر شیر در شما کمک کرده و در مراحل بعدی می‌توانید شیردهی را با موفقیت ادامه دهید. شما هر چه بیش‌تر با نوزاد ارتباط داشته باشید بهتر قادر به درک وضعیت او خواهید بود و مراقبت از او بعد از ترخیص از بیمارستان برایتان آسان‌تر خواهد شد.

توصیه‌ها

در شرایطی که وضعیت نوزاد اجازه می‌دهد می‌توانید او را لمس و بغل کنید ولی در هنگام برخورد با نوزاد نارس خود توجه داشته باشید که:

• چون نوزادان نارس ظرفیت محدودتری برای بهبودی و رشد دارند مراقب باشید در خواب نوزاد اختلال ایجاد نشود.
• نباید نوزاد به وسیله سر و صدای محیط، نور و لمس بیش از حد تحریک شود.
• زمانی که نوزاد رسیده‌تر شد و شرایط جسمی با ثبات‌تری پیدا کرد می‌توانید دوره‌های منظم مراقبت کانگورویی (قراردادن نوزاد روی شکم مادر) و ماساژ را برای او انجام دهید.

عوارض احتمالی

امروزه با پیشرفت تکنیک‌های پزشکی و پرستاری، میزان بقاء نوزادان نارس نیز افزایش پیدا کرده است با این حال ممکن است بسیاری از نوزادان نارس با عوارض و مشکلاتی که گاهی اوقات تا دوران کودکی و یا تا آخر عمر ادامه می‌یابد مواجه شوند. به عنوان یک اصل، هر چه نوزاد نارس‌تر باشد و وزن کم‌تری به هنگام تولد داشته باشد احتمال ایجاد عوارض در او بیش‌تر است.

بعضی از شایع‌ترین مشکلات نوزادان نارس عبارتند از:

• بیماری زجر تنفسی
• پایین بودن فشارخون
• پایین بودن قند خون
• کم‌خونی
• بیماری مزمن ریوی
• عفونت شدید روده‌ای
• عفونت خون
• تأخیر در رشد و تکامل

وسعت مشکلات و ضايعات ایجاد شده در نوزاد به ميزان نارس بودن او بستگی دارد. در نوزادان خیلی نارس ممکن است مشکلات و عوارض دیگری نیز ایجاد شود که روند درمان را پیچیده نموده و ممکن است نیاز شود نوزاد مدت زمان بیش‌تری در بیمارستان بستری شود.

در این قسمت در مورد بیماری زجر تنفسی نوزادان و وقفه تنفسی که دو عارضه شایع در نوزادان نارس می‌باشند توضیح داده خواهد شد.

سندروم زجر تنفسی نوزادان

بیماری زجر تنفسی نوزادی شایع‌ترین عارضه در نوزادان نارس است که تنفس نوزاد را با اشکال مواجه می‌سازد.

علل

بیماری زجر تنفسی در نوزادانی اتفاق می‌افتد که ریه‌هایشان به قدر کافی تکامل نیافته است. بیماری عمدتاً به علت فقدان یک ماده محافظ (به نام سورفاکتانت) ایجاد می‌شود که به طور طبیعی در ریه‌های رسیده وجود دارد. این ماده به پرشدن ریه‌ها توسط هوا کمک نموده و از روی هم خوابیدگی کیسه‌های هوایی جلوگیری می‌نماید. همچنین این عارضه ممکن است به دنبال مشکلات ژنتیکی مرتبط با تکامل ریه‌ها ایجاد شود.

هرچه نوزاد نارس‌تر باشد ریه‌ها از تکامل کم‌تری برخوردار بوده و احتمال ایجاد این عارضه در نوزاد بیش‌تر است.

علائم

علائم اغلب در طی دقایق اول پس از تولد نمایان شده اگر چه ممکن است تا ساعاتی پس از تولد نیز ایجاد شوند. این علائم عبارتند از:

• رنگ آبی پوست و غشاهای مخاطی (کبودی پوست)
• وقفه‌های تنفسی کوتاه (وقفه تنفسی)
• لرزش پره‌های بینی
• صدای ناله مانند
• تنفس سریع و کوتاهی عمق تنفس یا حرکات تنفسی غیر عادی (تو رفتن عضلات قفسه سینه به هنگام تنفس)
• کاهش میزان ادرار

تشخیص

انجام آزمایش خون و عکس قفسه سینه به تشخیص بیماری توسط پزشک کمک می‌کنند.

پیشگیری و درمان

مهم‌ترین راه پیشگیری از ایجاد بیماری زجر تنفسی نوزادان، پیشگیری از تولدهای زودرس می‌باشد که با مراجعه به موقع و منظم جهت انجام مراقبت‌های دوران بارداری امکان‌پذیر می‌باشد.

همچنین هنگامی که مادر وارد مرحله زایمان زودرس می‌شود برای تعیین میزان رسیدگی ریه‌های جنین، آزمایشی انجام می‌شود و چنانچه ممکن باشد باید زایمان را تا زمان رسیدگی ریه‌های جنین به تأخیر انداخت. در برخی موارد برای کمک به تسریع در تکامل ریه‌های جنین، برای مادر داروهایی که کورتیکواستروئید نامیده می‌شوند تجویز می‌گردد. این اقدام می‌تواند میزان و شدت بیماری و احتمال ایجاد عوارض در نوزاد را کاهش دهد.

در صورت عدم موفقیت در پیشگیری از انجام زایمان به صورت زودرس و متولد شدن نوزاد نارس، با انجام اقدامات زیر در بیمارستان می‌توان احتمال ایجاد عوارض در نوزاد را کاهش داد :

• نوزادان پرخطر و نارس باید تحت مراقبت‌های لازم قرار بگیرند.
• تزریق سورفاکتانت به داخل ریه‌های نوزاد و تجویز اکسیژن گرم و مرطوب بسیار کمک کننده بوده و در صورت نیاز برای بهبود وضع تنفسی نوزاد ممکن است از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده شود.
• تنطیم دقیق مایعات بدن و پیشگیری از ایجاد عوارضی مانند عفونت یکی از اقدامات ضروری است.

وقفه تنفسی نوزادان (آپنه)

به دلیل نابالغ بون دستگاه تنفسی نوزادان نارس، در این نوزادان تنفس برای دوره‌های کوتاهی متوقف می‌شود که به این دوره‌های کوتاه مدت وقفه تنفسی در نوزادانی که به طور نارس متولد می‌شوند وقفه تنفسی اطلاق می‌شود.

علامت اصلی، دوره‌های کوتاه مدت و تکرار شونده عدم تنفس است که به دنبال تنفس‌های خیلی سطحی یا عدم وجود تنفس (وقفه تنفسی) ضربان قلب نیز کاهش می‌یابد. بعضی از نوزادان نیز ممکن است ظاهری رنگ پریده و بیمار داشته باشند.

به دلیل اینکه اکثر نوزادان نارس و بعضی از نوزادان رسیده بیمار به درجاتی از وقفه تنفسی مبتلا می‌شوند برای مشاهده و ارزیابی وضع تنفس و ضربان قلب این نوزادان از دستگاه کنترل وضعیت قلب و ریه استفاده می‌شود.

در بعضی موارد ممکن است دوره‌های وقفه تنفسی بدون نیاز به استفاده از دستگاه، به راحتی در نوزادان قابل مشاهده باشد.

درمان وقفه تنفسی به علل ایجاد کننده آن، تعداد دفعات تکرار وقفه‌های تنفسی و شدت آن بستگی دارد. ایجاد وضعیت صحیح و مناسب برای نوزاد، تجویز اکسیژن و در بسیاری از موارد استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی می‌تواند به بهبود وضعیت تنفس نوزاد کمک نماید. معمولاً نوزادان مبتلا به وقفه تنفسی از بیمارستان مرخص نمی‌شوند تا زمانی که به راحتی و بدون ایجاد وقفه در تنفس یا ضربان قلب قادر به تنفس باشند.

وقفه تنفسی در بین نوزادان نارس بسیار شایع است. به نظر می رسد وقفه‌های تنفسی خفیف اثرات طولانی مدت نداشته باشند ولی پزشکان معتقدند باید از وقفه‌های تنفسی شدید به دلیل تأثیراتی که در بلند مدت به جای خواهند گذاشت پیشگیری نمود.

مراقبت از نوزاد نارس در منزل

باید توجه داشته باشید هنگامی که نوزاد از بیمارستان مرخص شده و ادامه مراقبت از وی در منزل به شما محول می‌گردد مسئولیت مراقبت از نوزاد بر عهده شما می‌باشد و بنابراین لازم است از آمادگی لازم برای ایجاد مهارت‌های زیر برخوردار باشید:

• احیاء قلبی، ریوی نوزاد
• علائم
• مراقبت‌های اساسی از نوزاد
• نحوه استفاده از دارو و تجهیزات پزشکی در منزل

مراقبت کانگورویی (مراقبت آغوشی مادر و نوزاد)

تماس پوست با پوست که مراقبت کانگورویی نیز نامیده می‌شود سبب افزایش ارتباط عاطفی والدین و کودک شده و روشی آسان و موثر برای ارتقاء سلامتی نوزادان و به خصوص نوزادان نارس می‌باشد. این روش را می‌توان با نظر پزشک هم در بیمارستان و هم در منزل، پس از ترخیص از بیمارستان انجام داد.

در این روش نوزاد نارس بدون پوشش در وسط سینه مادر و در حالت عمودی به صورت سینه به سینه با مادر قرار داده شده و سر به یک طرف برگردانده می‌شود. شکم نوزاد نباید تحت فشار قرار گیرد و باید هم سطح قسمت میانی و فوقانی شکم مادر قرار گیرد. همچنین می‌توانید بدن خود و نوزاد را با یک پیراهن گشاد و جلو باز بپوشانید.

همه مادران می‌توانند مراقبت آغوشی را انجام دهند. مادران به ویژه آن‌هایی که در معرض خطر زایمان زودرس هستند باید با شرکت در کلاس‌هایی در دوران بارداری یا بعد از تولد از چگونگی انجام این روش به عنوان روش ارجح مراقبت از نوزادان نارس آگاه شوند.

سایر اعضاء خانواده مانند پدر، مادربزرگ، پدربزرگ و حتی خواهرها هم می‌توانند امکان تماس پوستی متناوب با نوزاد را داشته باشند اما می‌بایست قبل از آن آموزش‌های لازم را دیده باشند. تقریبا هر نوزاد کوچکی می‌تواند با این روش مراقبت شود اما باید شرایط جسمی نوزاد تثبیت شده باشد.

مزایای روش کانگورویی

• رشد جسمانی و عاطفی نوزاد سریع‌تر و بهتر می‌شود.
• توانایی نوزاد در کنترل دمای بدن خود افزایش می‌یابد.
• نوزاد با این روش به دلیل شنیدن صدای ضربان قلب مادر آرامش می‌یابد.
• نوزاد کم‌تر گریه کرده و به مدت طولانی‌تری ساکت و هوشیار می‌ماند.
• الگوی خواب و بیداری نوزاد منظم‌تر می‌شود.
• نوزاد راحت‌تر سینه مادر را پیدا کرده، بهتر تغذیه شده و موفقیت در شیردهی افزایش می‌یابد.
• میزان حملات وقفه تنفسی در نوزاد کاهش پیدا می‌کند.

مراقبت از حاملگی دوقلویی به مراتب مشکل‌تر از حاملگی یک قلویی بوده و اصولاً به علت کوچک بودن قل‌ها و بروز برخی مشکلات مربوط به نوزادان کوچک که قبلاً اشاره شد می‌باشد. با تشخیص حاملگی دوقلویی، قبل از زایمان می‌بایست نسبت به تدارک دو سری از وسایل مورد نیاز اقدام نمایید.

دوقلوها ممکن است از یک جنس بوده یا یکی پسر و یکی دختر باشد. گاهی اوقات آن‌ها کاملاً به هم شبیه بوده و تشخیص آن‌ها از یکدیگر مشکل می‌باشد ولی والدین کم‌تر دچار اشتباه می‌شوند.

اگر وزن هر دو نوزاد حدود 2500 گرم یا بیش‌تر باشد نیاز به مراقبت ویژه نداشته و قادر خواهند بود که پستان مادر را بمکند.

مادران می‌توانند برای دو و حتی سه فرزند، شیرکافی تولید نمایند. توجه به نکات زیر می‌تواند در موفقیت شما در شیردهی به فرزندان دوقلویتان کمک بسزایی نماید:

• از دیگران برای مراقبت از سایر کودکان و کارهای منزل کمک بگیرید.
• غذاهای متنوع بخورید و از خود مراقبت نمایید.
• هرگاه ممکن است درحالت دراز کشیده و خوابیده شیر دهید تا انرژیتان ذخیره شود.
• سعی کنید با هر شیرخوار زمانی را جداگانه بگذرانید تا بتوانید هر کدام را جداگانه بشناسید.
• در ابتدا ممکن است ترجیح دهید هر نوزاد را جداگانه شیر دهید، هنگامی که شیرخوار و مادر بتوانند پستان را خوب گرفته و تغذیه را انجام دهند می‌توانید برای صرفه جویی در وقت، هر دو نوزاد را با هم به پستان بگذارید.
• چنانچه یک شیرخوار بهتر شیر می‌خورد و دیگری کم‌تر فعال است، باید هر بار جای آن‌ها را عوض کنید تا هر دو پستان به خوبی شیر تولید کنند.

1. نوک پستان را به آرامی تمیز کنید. برای پیشگیری از خشکی و ترک خوردن پستان از صابون‌ها پارچه‌های خیس اجتناب کنید.
2. دانه‌ها و جوش‌ها را با آب تمیز کنید.
3. کهنه‌های پارچه‌ای را با جوش شیرین بشوئید و با سرکه آبکشی کنید.
4. نوزاد را به جای خواباندن او به روی شکم به پشت بخوابانید. ممکن است نوزاد احساس راحتی کم‌تر کند ولی این کار به سلامتی وی کمک می‌کند.

5. بهتر است در محیط آرام و گرم به بهترین صورت محقق می‌شود. کودک را روی پتوی نرم قرار داده (یا حوله) در اتاقی که انتخاب می‌شود دور از تلویزیون یا موبایل. در فضایی که موزیک آرام یا صحبت آرام است باشد ممکن است بهتر صورت پذیرد.
6. از ترک خوردن پوست از طریق استفاده از فرآورده‌های طبیعی جلوگیری کنید. محصولات زیادی سازگار با پوست نوزادان و کودکان وجود دارند تا کودک به دور از خشکی آزار دهنده بماند که این مواد نباید مواد شیمیایی مصنوعی باشند.
7. آب اضافی که به عنوان مسهل عمل می‌کند به عنوان جایگزینی برای مسهل گلیسیرین می‌تواند با کمی آب اضافی برای برطرف شدن یبوست استفاده کنید.
8. با مراقبت صیام کنید. وقتی آن‌ها را می شوئید بسیار مراقب پوست آن‌ها باشید. یا از هیچ صابونی استفاده نکنید یا برای جلوگیری از هرگونه التهاب پوست از صابون طبیعی بسیار ملایم استفاده کنید.
9. قطره‌های بینی خانگی درست کنید. نمک و آب را با هم مخلوط کنید تا قطره بینی درست شود که به مناسب تمیز کردن ایمن حفرات بینی نوزاد باشد که دچار گرفتگی شده است.
10. در هنگام ماساژ دادن، همیشه حداقل یکی از دستانتان را روی کودک بگذارید.
11. از پوشک‌های فاقد کلرین که علامت دار هستند استفاده کنید. کهنه‌های پارچه‌ای ممکن است بهترین انتخاب از نظر محیط زیست باشند.
12. از استفاده از روغن روی سر خودداری کنید. به خاطر حساسیت پوست سر، فقط روغن‌های طبیعی استفاده کنید.
13. نباید با نوزاد خود بخوابید و نوزاد را در محل امن دیگر (تخت جداگانه) بخوابانید.
14. در صورت نیاز پوست را مرطوب کنید. در صورتی که پوست شروع به خشک شدن و ترک خوردن کرد می‌توانید نواحی ملتهب را با روغن زیتون یا بادام مرطوب کنید که این کار باید با ملایمت با استفاده از پنبه صورت گیرد.
15. به منظور جلوگیری از ایجاد خراش در کودک و به خصوص آسیب به خود، ناخن های دست را هفته ای یک بار و ناخن های پا را ماهی یک بار کوتاه کنید. سعی کنید بعد از حمام باشد که ناخن قابل انعطاف‎تر است. اگر چه مواردی هم در زمانی که پوشک کودک مانع از غرغر کردن و بی‌قراری کردن می‌شود.
16. ماساژهای متفاوتی را برای ورزش دادن نوزاد استفاده کنید. وقتی به نوزاد ماساژ ملایم می‌دهید، سعی کنید تفاوتی ظریف در لمس‌ها و تکنیک‌هایی که برای ایجاد آرامش در او استفاده می‌شود یا برای آسایش و سلامتی او ایجاد کنید.

17. طرز گرفتن ناخن‌ها را بدانید. وقتی ناخن‌های نوزاد را کوتاه می‌کنید، مطمئین باشید از ناخن‌گیر مخصوص یا قیچی استفاده کنید که باعث آسیب ناخوشایندی نشود. از روی خطوط طبیعی بچینید وقتی به ناخن دست میرسید ولی وقتی ناخن پا را می‌گیرید صاف بگیرید.
18. هیچ گاه داخل کانال گوش نوزاد را تمیز نکنید. در صورتی که جرم زیادی داخل گوش وجود دارد با پزشک مشورت کنید.