مدیریت بیماری
آبله مرغان
آبلهمرغان یک بیماری ویروسی مسری و یکی از بیماریهای شایع میان کودکان است که عمدتا در اواخر زمستان و اوایل بهار در نواحی معتدل بروز میکند. بیشترین سن ابتلا زیر 15 سال میباشد. افراد 5 تا 9 ساله بیشتر در معرض بیماری هستند درصد بسیاری کمی (10 درصد) سنین بالای 15 سال را نیز درگیر میکند.
این بیماری باعث ایجاد دانههای تاول مانند کوچک، آبکی و خارشی میشود که ابتدا روی صورت و سپس در کل بدن پخش میشود. این عفونت به روشی مشابه سرماخوردگی و آنفولانزا انتقال مییابد. اگرچه خطر جدی ندارد، عوارضی ممکن است به وجود آورد. واکسن زدن یکی از روشهای ایمن و موثر در پیشگیری از ابتلا به آبله مرغان و عوارض احتمالی آن میباشد.
علائم و نشانهها
علائم ابتدایی آبله معمولا 10 تا 14 روز پس از ابتلا بروز پیدا میکنند. در طول این دوران فرد به نظر سالم میرسد و نمیتواند بیماری را به دیگران انتقال دهد.
در طول مدت نهفتگی بیماری، برخی علائم این بیماری شبیه به آنفولانزا هستند که عبارتند از:
- تب
- خستگی عمومی
- کمردرد و سردرد
- احتمال حالت تهوع
- بیاشتهایی
چند روز بعد، ضایعات پوستی که علامت اصلی بیماری هستند، ابتدا روی پوست صورت و سینه ظاهر میشوند و بعد سایر قسمتهای بدن نیز مبتلا میشوند. ضایعات اولیه شامل جوشهای قرمز و به شدت خارشدار که درنهایت به تاولهای حاوی مایع روشن تبدیل میشوند. سپس روی این ضایعات دلمه بسته و بهبود مییابند. ضایعات را میتوان روی مخاط حلق یا دستگاه تناسلی نیز پیدا کرد.
علل شایع
راههای انتقال بیماری
آبله مرغان توسط ویروسی به نام واریسلا زوستر ایجاد میشود. از جمله راههای انتقال این بیماری عبارتند از:
- از طریق سیستم تنفسی و ترشحات تنفسی است.
- تماس مستقیم با ضایعات پوستی بیمار مبتلا به آبلهمرغان یا زونا است.
- دوره سرایت آبلهمرغان از 48-24 ساعت قبل از ظهور ضایعات پوستی شروع و تا وقتی است که تمام تاولهای ضایعات پوستی دلمه بسته و خشک شوند و ضایعات آبدار وجود نداشته باشد.
افرادی که هرگز این بیماری را نداشتهاند و هرگز واکسینه نشدهاند، در معرض خطر بیشتر عفونت هستند. همچنین افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند و داروهای خاصی مصرف میکند، سرطان دارد، شیمیدرمانی میشوند، یک بیماری مزمن مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید دارد، ممکن است در معرض ابتلا به عوارض شدیدتر آبله مرغان باشند.
عوارض احتمالی
- عفونت پوست به دنبال خاراندن و خراشیدگی پوست و تاولهای عفونی
- عفونت ریه و نارسایی تنفسی
- بیماری زونا
گاهی پس از طی شدن سیر بیماری آبلهمرغان، ویروس در بدن به حالت خفته باقی میماند این ویروس خفته ممکن است سالها بعد دوباره بیدار شود و بیماری زونا را ایجاد کند. این بیماری ناشی از فعال شدن دوباره ویروس آبلهمرغان در رشته عصبی نخاعی است که با درد شدید و ضایعات پوستی مشخص میشود.
- عفونت مغز یا پردههای مغزی
- التهاب قلب، قرنیه، مفاصل، کبد و پانکراس
- آبلهمرغان در حاملگی منجر به سندرم مادرزادی آبلهمرغان میگردد که با علائم، کوچکی سر (میکروسفالی)، ناهنجاری در یک اندام، نقایص چشمی و ضایعات پوستی موقع تولد مشخص میشود.
تشخیص
تشخيص معمولاً با ظهور تاولهای پوستی داده میشود و بنابراين انجام آزمايش ضرورتی ندارد.
درمان
کودکان مبتلا به آبلهمرغان طی 7 تا 10 روز بهبود مییابند اما در بزرگسالان، این مدت بیشتر و احتمال بروز عوارض در آنها بیشتر است. پس از بهبودی، فرد برای تمام زندگی در برابر آبلهمرغان ایمنی دارد. هدف درمان آبلهمرغان جلوگیری از بروز عوارض آن است. برای این منظور گرفتن ناخنها، حمام روزانه با آب ولرم و داروهای ضد خارش توصیه میشود.
درمان با آسیکلوویر نیز در بیمارانی که کمتر از 24 ساعت از بیماری آنها گذشته، بهخصوص در بیماران بالای 15 سال توصیه میشود.
چون آبلهمرغان بیماری ویروسی است. بنابراین پزشک، آنتیبیوتیک تجویز میکند اما اگر زخمها توسط باکتری آلوده شود، خصوصاً در کودکان به دلیل دستکاری زخمها و جوشها را ممکن است آنتیبیوتیک تجویز گردد.
در صورت وجود تب از استامینوفن استفاده کنید به هیچ عنوان از آسپیرین استفاده نکنید.
پیشگیری
- واکسن آبلهمرغان در کودکانی که ازنظر ایمنی سالم هستند، معمولاً در سنین 12 الی 15 ماهگی تزریق میشود. توصیه میشود برای محافظت بیشتر، از واکسن یادآوری در سنین 4 تا 6 سالگی نیز استفاده شود. همچنین به افراد 13 سال و مسنتر که تابهحال هرگز آبلهمرغان نگرفتهاند و واکسن آبلهمرغان نزدهاند توصیه میشود، دو نوبت با فاصله 28 روز یکبار واکسن تزریق کنند.
- ایمنوگلوبولین حاوی مواد ضد ویروس آبلهمرغان است. این واکسن درصورتی که افراد زیر در تماس با بیمار باشند در عرض 96 ساعت بعد از تماس تزریق میشود:
- نوزادان با سن کمتر از 28 هفتگی که در بیمارستان بستری شدهاند.
- خانمهای باردار
- بچههای با ضعف سیستم ایمنی
- افراد طبیعی در سن بلوغ که از نظر ایمنی حساس هستند.
- نوزادانی که در معرض آبلهمرغان مادر قرار گرفتند.
نکاتی که لازم است حین بستری در بیمارستان رعایت نمائید.
- کودکان مبتلا به آبله مرغان طی 7 تا 10 روز بهبود مییابند، اما در بزرگسالان، این مدت بیشتر است و احتمال بروز عوارض در آنها بیشتر است. پس از بهبودی، فرد برای تمام زندگی در برابر آبله مرغان ایمنی دارد. هدف درمان آبلهمرغان جلوگیری از بروز عوارض آن است. برای این منظور گرفتن ناخنها، حمام روزانه با آب ولرم و داروهای ضد خارش توصیه میشود.
- درمان با آسیکلوویر نیز در بیمارانی که کمتر از 24 ساعت از بیماری آنها گذشته، توصیه میشود، به خصوص در بیماران بالای 13 سال.
- چون آبله مرغان بیماری ویروسی میباشد. بنابراین پزشک، آنتی بیوتیک تجویز نمیکند. اما اگر زخمها توسط باکتری آلوده شود ممکن است آنتی بیوتیک لازم باشد این بیماری در میان کودکان بسیار رایج است زیرا کودکان زخمها و جوشها را دستکاری میکنند.
- در صورت وجود تب از استامینوفن استفاده کنید. به هیچ عنوان از آسپیرین استفاده نکنید.
- بهتر است در تخت استراحت کنید.
- در بستر انگشتان و مچ پاهای سالم را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
- در صورت اجازه پزشک برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- جهت کاهش درد بر روی موضع حوله مرطوب بگذارید.
- از دستکاری سرمها و رابطهای متصل به خود خودداری کنید.
- مکررا دستهای خود را بشویید.
- از خاراندن دانهها و تاولها بپرهیزید.
- تاولها را دستکاری نکنید. این کار موجب عفونی شدن تاولها میشود.
- از مصرف خودسرانه دارو به غیر از داروهای تجویز شده و بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
- افراد باردار و مبتلا به ضعف ایمنی که مبتلا به آبله مرغان نشدهاند، این بیماران را ملاقات نکنند.
- داروها طبق تجویز پزشک و در فواصل مشخص توسط پرستار برای شما اجرا خواهد شد.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- استراحت در رختخواب ضروری نیست و میتوانید فعالیت آرام در محیطی خنک داشته باشید.
- اگر هوا خوب باشد، كودك میتواند بيرون از خانه و در سايه بازی كند.
- با توجه به وجود تب و بی اشتهایی، احتمال بروز یبوست وجود دارد بنابراین تا حد امکان از غذاهای پر فیبر مانند میوهها و سبزیجات تازه و نان سبوسدار استفاده کنید.
- غذاهای ساده و مقوی مانند سوپ مرغ، گوشت، برنج و ماهیچه مصرف کنید. از خوردن غذاهای سرخ کردنی و مواد غذایی حاوی ادویه به دلیل ایجاد خارش پرهیز کنید.
- گاهی ممکن است ضایعات پوستی در داخل دهان ایجاد شود و غذا خوردن را دشوار کند. بهتر است در این موارد از غذاهای نرم و خنک استفاده کنید. غذا نباید ترش باشد.
- آب فراوان بنوشید. نوشیدن مایعات و آب فراوان در طول روز به همراه استراحت کامل، بیماری را بهبود میبخشد.
- میوههای تازه، عصاره تازه طبیعی سبزیجات و به ویژه آب هویج زیاد بخورید.
- تا حد امکان در محیطی آرام و خنک استراحت کنید زیرا گرما و تعریق باعث افزایش خارش میشود.
- مکررا دستها را به مدت 2 تا 3 دقیقه به خصوص لای انگشتان دست و زیر ناخنها را بشویند تا احتمال آلودگی دانههایی که بر روی پوست شماست کاهش یابد.
- ناخنها را کوتاه کنید زیرا خاراندن تاولها میتواند باعث پاره شدن آنها و ایجاد عفونت ثانویه شود.
- میتوان از دستکشهای نخی برای جلوگیری از خاراندن مستقیم تاول استفاده کرد. لباسهای نازک، نخی و گشاد با آستین بلند و شلوارهای بلند بپوشید.
- به جای خاراندن با فشار روی نقاط تحریک شده سبب تسکین آن شوید.
- روزانه با آب ولرم حمام کنید. در حمام از صابون استفاده نکنید و در صورت لزوم تنها از صابونهای ملایم (مانند صابون بچه و یا صابون مخصوص پوستهای حساس) استفاده نمائید.
- بعد از حمام کردن، پوست را با ملایمت خشک کنید و از کشیدن حوله روی تاولها خودداری کنید. اگر دلمه روی تاول هنوز نیفتاده، به هیچ وجه اقدام برای کندن آن نکنید زیرا ممکن است موجب زخم شدن آن و به جا ماندن اسکار (جوشگاه زخم) شود. حمام کردن و خواباندن کودک در وان آب ولرم باعث میشود که دلمهها خود به خود کنده شوند.
- از شیوههای متعدد نظیر پرت کردن حواس کودک از طریق تماشای تلویزیون و دیدن نقاشی جهت ممانعت از خاراندن دانهها استفاده کنید.
- تا زمانی که تاولها به طور کامل خشک نشده احتمال سرایت به دیگران وجود دارد و کودک نباید به مهد کودک و مدرسه برود. در این مدت، بیمار باید خصوصا از تماس با افراد داری نقص ایمنی بدن مانند سرطان خون و یا دارای سیستم دفاعی ضعیف، کودکانی که داروهایی مصرف میکنند که که سیستم دفاعی آنها را ضعیف نگه میدارد و خانمهای باردار بپرهیزد.
- اگر هنوز كودك را پوشك میكنید، كهنه بچه را زود به زود عوض كنید و هر وقت ممكن است كودك را باز بگذارید تا ضایعات، خشك شده و زودتر پوسته ببندد.
- تا حد ممکن کودکی را که مبتلا به آبله مرغان است از خواهر و برادر خود که تا به حال آبله مرغان نگرفته و واکسن آبله مرغان نزده دور نگه دارید.
- اگر كودك شما از رفتن به دستشویی خودداری میكند و از درد هنگام اجابت مزاج شكایت دارد، قوام و ظاهر مدفوع را بررسی كنید. چون اغلب بیماران به یبوست مبتلا میشوند. استفاده از دهانشویه برای کاهش میزان تحریکات ضایعات دهانی و جلوگیری از بروز عفونتها و ممانعت از ورود عفونت به سیستم گردش خون و تنفسی توصیه میشود.
زمان مراجعه بعدی
- اگر فردی در بزرگسالی آبلهمرغان بگیرد، باید نسبت به درمان بیماریاش بسیار پیگیر باشد و به محض مشاهده هر نوع درگیری ریوی، تنگینفس و درد قفسهسینه به پزشک متخصص مراجعه کند.
- اگر علائم آبله مرغان بدتر شد و در صورت ایجاد تب شدید بالای 38/3 درجه سانتیگراد، غش، سردرد، استفراغ یا تشنج، کبودی بیدلیل، غدد لنفاوی قرمز و حساس به لمس، عفونت دانههای روی پوست به پزشک مراجعه کنید.
- در صورتی که خانم بارداری تاکنون به آبله مرغان مبتلا نشده و با فرد مبتلا به آبله مرغان تماس داشته است توصیه میشود در اولین فرصت به پزشک مراجعه کند.
- اگر شیرخوار شما با بیمار مبتلا به آبله مرغان مواجهه پیدا کرد یا به آن مبتلا شد، با پزشک تماس بگیرید.