مدیریت بیماری
بدشکلی (ناهنجاری) عروق مغزی
بدشکلی رگ‌های مغزی که شامل سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های مغزی است، نوعی پیچ‌خوردگی غیرطبیعی رگ‌های خونی در مغز است که باعث اختلال در جریان طبیعی خون و اکسیژن در بدن می‌شود.
سرخرگ‌ها (شریان‌ها) مسئول رساندن خون دارای اکسیژن از قلب به مغز و سایر اندام‌های بدن هستند. سیاهرگ‌ها (وریدها) مسئول رساندن خون دارای دی‌اکسیدکربن از اندام‌ها به شش‌ها و قلب هستند.
هنگامی که در اثر پیچ‌خوردگی سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها، دیواره این رگ‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند، گردش خون اکسیژن‌دار مشکل پیدا کرده و بافت‌های اطراف ممکن است به اندازه‌ی کافی اکسیژن دریافت نکنند. در صورتی که در اثر پیچ‌خوردگی، رگ‌ها در مغز پاره شوند، خونریزی مغزی، سکته و یا آسیب‌های مغزی ایجاد می‌شود. البته بدشکلی عروق می‌تواند در هر جای بدن رخ دهد اما غالباً در مغز و نخاع ایجاد می‌شوند.
چنانچه این بیماری به موقع تشخیص داده شود، می‌توان آن‌را با موفقیت درمان کرده و از مشکلات احتمالی جلوگیری کرد و یا آن‌ها را کاهش داد.
علائم و نشانه‌ها
علائم بدشکلی (ناهنجاری) عروقی با توجه به محل ایجاد آن‌ها، متفاوت است. اولین علائم و نشانه‌ها عبارتند از:
- خونریزی مغزی
- از دست دادن فعالیت عصبی
- سردرد، تهوع و استفراغ
- تشنج و از دست دادن هوشیاری
- ضعف عضلات و فلج شدن بخشی از بدن
- از دست دادن هماهنگی عضلات (آتاکسی)
- کمردرد
- گیجی و توهم
- مشکلات بینایی از جمله از دست دادن بخشی از بینایی، عدم کنترل حرکت چشم‌ها
- مشکلات گفتاری (آفازی)
- از دست دادن حافظه (دمانس یا زوال عقلی)
- مشکلات یادگیری و یا رفتاری در کودکان و نوجوانان
نوعی از این بیماری به نقص سیاهرگ گالن شناخته می‌شود که علائم آن در هنگام زایمان یا کمی پس از زایمان رخ می‌دهد. سیاهرگ گالن در عمق مغز قرار گرفته و بدشکلی در سیاهرگ گالن با علائم زیر همراه است:
- جمع شدن مایع در مغز که باعث بزرگ شدن سر می‌شود.
- ورم عروق در مغز
- تشنج
- نارسایی در رشد کودک
- نارسایی قلبی
علل شایع
علت اصلی این بیماری مشخص نیست. بیشتر افراد با این مشکل به دنیا می‌آیند، اما ممکن است گهگاهی در طول زندگی رخ دهد. این عارضه به ندرت به طور ارثی در خانواده‌ها ایجاد می‌شود.
این بیماری به خاطر مسیر غیرطبیعی بین سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها ایجاد می‌شود، اما متخصصان علت این بیماری را هنوز نمی‌دانند. تغییرات ژنتیکی خاصی ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند اما اکثراً معتقدند که علت این بیماری ارثی نیست (از والدین به کودکان منتقل نمی‌شود).
عوامل تشدید کننده خطر
داشتن سابقه‌ی خانوادگی تا حدودی در ایجاد بیماری مؤثر است.
بیماری‌های ژنتیکی خاص ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
عوارض احتمالی
شایع‌ترین مشکل این بیماری، خونریزی است. اگر به آن توجه نشود، خونریزی می‌تواند باعث صدمات جدی سیستم عصبی شده و مخاطرات شدید به همراه داشته باشد.
تشخیص
برای تشخیص این بیماری ابتدا پزشک علائم بیمار را بررسی و سپس معاینه‌ی بدنی انجام می‌دهد.
سپس به صدای عبور جریان خون از عروق بدن گوش می‌دهد. پزشک می‌تواند با توجه به صدایی که می‌شنود، نوع اختلال موجود در عروق خونی را شناسایی کند.
شایع‌ترین روش‌ها برای تشخیص بیماری عبارتند از:
- تصویربرداری ازعروق مغزی (آنژیوگرافی مغزی)
در این روش با تزریق یک ماده رنگی درون سرخرگ‌ها، با اشعه‌ی ایکس از ساختمان عروق خونی عکس گرفته می‌شود.
- سی.تی.اسکن
در این روش با استفاده از اشعه ایکس تصاویری از سر، مغز یا نخاع گرفته می‌شود و خونریزی داخل مغزی دیده می‌شود.
- ام.آر.آی (MRI)
در این روش با استفاده از امواج رادیویی و مغناطیسی قوی، تصاویر دقیقی از بافت‌های مغزی گرفته می‌شود و هرگونه تغییری در بافت مغز نمایش داده می‌شود.
- سونوگرافی مغزی
در سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی و با فرکانس بالا، تصاویری از جریان خون برای تشخیص ناهنجاری گرفته می‌شود.
درمان
درمان این بیماری به محل بروز این ناهنجاری، علائمی که بیمار دارد و وضعیت سلامت عمومی بیمار بستگی دارد. برای تعیین نوع درمان باید به نکات زیر توجه شود:
- اگر بدشکلی عروق دچار خونریزی شوند.
- اگر بدشکلی عروق به درمان جزئی نیاز داشته باشد.
- اگر محل این بدشکلی در مغز باشد.
دارو درمانی
داروهایی که به کاهش علائمی مثل تشنج، سردرد و کمردرد کمک می‌کنند، تجویز می‌شوند.
جراحی
درمان اصلی برای این بیماری، جراحی است. در صورتی که خطر خونریزی زیاد باشد، عمل جراحی به بیمار توصیه می‌شود. با استفاده ازعمل جراحی می‌توان بدشکلی ایجاد شده را خارج کرد. این درمان معمولاً زمانی انجام می‌شود که پیچ‌خوردگی عروق، کم بوده و در ناحیه‌ای قرار گرفته باشد که جراح می‌تواند با کمترین خطر این ناهنجاری را با عمل جراحی خارج کند.
آمبولیزاسیون درون عروقی
نوعی جراحی است که جراح یک لوله باریک را از طریق سرخرگ‌ها به درون این عروق پیچ خورده وارد می‌کند و سپس ماده‌ای را برای ایجاد لخته‌ی خون مصنوعی وارد این عروق کرده و به طور موقت جریان خون را در این ناحیه کاهش می‌دهد. این روش همچنین ممکن است قبل از دیگر جراحی‌ها برای کمک به کاهش خطرات ناشی از بیماری انجام شود.
گاهی جراحی با امواج رادیویی انجام می‌شود. در این روش معمولاً بدشکلی ایجاد شده در عروق کوچکی را که هنوز پاره نشده‌اند، درمان می‌کنند.
برای انتخاب نوع عمل جراحی باید با پزشک مشورت شود.
