آنسفالوپاتی یه یک بیماری خاص گفته نمی‌شود، آنسفالوپاتی یک اصطلاح عمومی است که برای توصیف بیماری‌هایی استفاده می‌شود که بر کار یا ساختمان مغز تأثیر می‌گذارند. آنسفالوپاتی مجموعه‌ای از علائم خفیف مانند از دست دادن قسمتی از حافظه و تغییر در شخصیت افراد، تا علائم شدید مانند ازدست رفتن کامل حافظه، تشنج و کما را نشان دهد.

واژه‌ی آنسفالوپاتی (آسیب مغزی) در اکثر موارد با دلایل ایجاد کننده این آسیب  نام‌گذاری می‌شود. به عنوان مثال آنسفالوپاتی هیپوکسیک به معنی آسیب به مغز است که به‌خاطر نرسیدن اکسیژن به مغز ایجاد می‌شود و یا آنسفالوپاتی کبدی، اشکالی در کار مغز است که به‌خاطر بیماری کبد ایجاد می‌شود. تقریبا حدود ۱۵۰ نام وجود دارد که بعد از کلمه آنسفالوپاتی قرار گرفته و هر کدام به نوع خاصی از بیماری مغزی اشاره دارد.

علائم و نشانه‌ها

آنسفالوپاتی به دلایل زیادی ایجاد می‌شود، ولی تغییرات ذهنی مانند ازدست دادن حافظه درهمه آن‌ها مشترک است. تغییرات ذهنی ممکن‌است به‌طور ناگهانی یا تدریجی و با گذشت سال‌ها ایجاد شود (بستگی به علت بیماری دارد).

از دیگر نشانه‌های آنسفالوپاتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بی‌حالی وسردرد شدید وگیجی
• تب و تشنج
• کاهش حافظه و زوال عقل (دمانس)
• لرزش اندام و عصبی شدن
• سفتی و ضعف عضلات وخشک شدن گردن
• مشکلات تنفسی
• لوچ شدن چشم‌ها
• ترس از نور
• کما

در اغلب موارد، شدت علائم ایجاد شده به شدت عامل بیماری یا آسیب مغزی بستگی دارد. به عنوان مثال اگر مصرف الکل باعث آسیب به کبد شده باشد، می‌تواند منجر به لرزش غیرارادی دست شود. علائم دیگر مانند فلج عصبی جمجمه ممکن‌است شدید نبوده و موضعی باشند.

برخی از علائم ممکن‌است بسیار خفیف و ناشی از آسیب مجدد به مغز باشد. به عنوان مثال، آنسفالوپاتی ترومای مزمن (آنسفالوپاتی دراثر ضربه به سر) مانند بازی فوتبال یا ورزش بوکس به راحتی قابل تشخیص نیستند. چنین آسیب‌هایی ممکن‌است منجر به افسردگی طولانی‌مدت و یا سایر تغییرات شخصیتی شوند و مشکلات زیادی در زندگی فرد ایجاد می‌کنند.

علل شایع

علل آنسفالوپاتی هم متعدد و هم متفاوت هستند. برخی از علل آنسفالوپاتی عبارتند از:

• عفونت‌ها
• آنوکسی (نرسیدن اکسیژن به مغز به دلایل متفاوتی مثل ضربه و …)
• مسمومیت‌های الکلی
• بیماری‌های کبدی مثل نارسایی یا سرطان کبد
• بیماری‌های متابولیکی مثل قند خون بالا یا پایین و …
• تومورهای مغزی
• نارسایی کلیه
• بسیاری از مسمومیت‌ها با مواد شیمیایی مثل جیوه، سرب یا آمونیاک
• سوء تغذیه
• افزایش فشار در مغز که اغلب به‌خاطر خونریزی، تومور یا آبسه اتفاق می‌افتد.

عوارض احتمالی

مشکلات آنسفالوپاتی از کم تا خیلی زیاد که منجر به مخاطرات شدید می‌شوند، متفاوت است. این مشکلات شامل:

• آنسفالوپاتی هپاتیک (کبدی): درنتیجه بیماری کبدی است و مشکلات آن شامل: التهاب و ورم مغز، کما و مخاطرات شدید است.
• آنسفالوپاتی متابولیک: دراثر عفونت‌ها، جمع شدن سموم در بدن یا نارسایی اندام‌ها است و مشکلات آن شامل بی‌حالی، افسردگی، تومور و گاهی کما است.
• آنسفالوپاتی آنوکسیک یا هیپوکسیک: زمانی‌که مغز اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند، ایجاد می‌شود و مشکلات آن شامل تغییرات شخصیتی، آسیب شدید مغزی و مخاطرات شدید است.
• آنسفالوپاتی اورمیک: نتیجه نارسایی کلیه است و مشکلات آن شامل بی‌حالی، توهم، سفت شدن عضلات، تشنج و مخاطرات شدید است.
• آنسفالوپاتی استاتیک: ناشی از آسیب مغزی دائمی یا اختلال درفعالیت مغز است. مانند نرسیدن اکسیژن به مغز مانند زمانی‌که جنین در رحم مادر و در معرض الکل قرار دارد که مشکلات دائمی برای بیمار ایجاد می‌کند.

بهترین راه برای شناخت مشکلات احتمالی آنسفالوپاتی صحبت کردن با پزشک معالج است، زیرا آنسفالوپاتی انواع مختلفی دارد که مشکلات هرکدام ممکن‌است با دیگری متفاوت باشد.

تشخیص

تشخیص آنسفالوپاتی معمولاً با معاینات پزشکی انجام می‌شود. پزشک وضعیت ذهنی، حافظه و همچنین هماهنگی عضلات بیمار را معاینه می‌کند. در اکثر موارد، تشخیص زمانی انجام می‌شود که تغییرات ذهنی و دیگر علائم بیماری ایجاد شده باشند.

پزشک معمولاً از معاینات وآزمایش‌های مختلفی برای تشخیص آنسفالوپاتی و همچنین بیماری ایجاد کننده‌ی آسیب مغزی، استفاده می‌کند. برخی از این آزمایش‌ها و معاینات عبارتند از:

• آزمایش خون برای کشف عفونت یا کم‌خونی
• بررسی فشار خون
• آزمایش‌ها تعیین سطح داروها یا وجود سم در خون مانند الکل، کوکائین، آمفتامین و …
• آزمایش فعالیت کلیه
• سونوگرافی و گرفتن نوار مغز (انسفالوگرافی یا ایی.ایی.جی (EEG))
• بررسی وضعیت سلول‌های ایمنی بدن
• بررسی داروهایی که فرد مصرف می‌کند و ممکن‌است باعث بروز علائم آنسفالوپاتی شده‌باشد.

این آزمایش‌ها و معاینات برای همه‌ی بیماران مورد نیاز نیست. آزمایش‌ها معمولاً برای هر بیمار و با توجه به وضعیت سلامتی و سوابق پزشکی‌اش به طور خاص توصیه می‌شوند.

درمان

درمان آنسفالوپاتی با توجه به علت اولیه و علائم بیمار متفاوت است. درمان آنسفالوپاتی بر اساس علت عبارتند از:

• اگربیماری در اثر کمبود اکسیژن ایجاد شده باشد، درمان آن دادن اکسیژن به بیمار است.
• اگربیماری در اثر مسمومیت با الکل ایجاد شده باشد، درمان آن تزریق داروی ضد سم الکل داخل رگ است.
• اگربیماری در اثر آنسفالوپاتی دیابتی ایجاد شده باشد، درمان آن تزریق گلوکز( قند) برای درمان افت قند خون (هیپوگلیسمی) و تزریق انسولین برای درمان بالا رفتن قند خون( هیپرگلیسمی) است.
• اگرآنسفالوپاتی در اثر بالارفتن فشار خون ایجاد شده باشد، درمان دارویی برای کاهش و یا افزایش فشار خون توصیه می‌شود.

نکته‌ی کلیدی در درمان آنسفالوپاتی، فهمیدن علت اصلی آن است، زیرا یک برنامه‌ی درمانی مشخص می‌تواند علت بیماری را برطرف کند. درمان آنسفالوپاتی استاتیک به سختی انجام می‌شود زیرا اثرات این بیماری روی مغز دائمی است. بهترین درمان در این مورد، استفاده از درمان‌هایی است که تا حد ممکن از آسیب‌های آینده جلوگیری کند.