مدیریت بیماری
خونریزی مغزی
خونریزی مغزی، یک نوع سکته‌ی مغزی است. علت خونریزی، پاره شدن رگ‌های مغزی و ریخته شدن خون در بافت‌های اطراف مغز است. خونریزی باعث مرگ سلول‌های مغزی می‌شود.
زمانی‌که ضربه‌ای به بافت مغز وارد می‌شود، مغز ملتهب شده (ادم مغزی) و خون به شکل توده‌ای به نام هماتوما درمغزجمع می‌شود. دراین حالت، فشار بر بافت‌های اطراف مغز زیاد شده و جریان خون به سلول‌های مغزی کم می‌شود و در نهایت مرگ سلول‌های مغزی رخ می‌دهد.
علائم ونشانه‌ها
علائم با توجه به محل، شدت و قسمتی از مغز که دچارخونریزی شده، متفاوت است. علائم بیماری ممکن‌است به‌طور ناگهانی و یا در طول زمان خود را نشان دهند. علائم و نشانه‌های خونریزی مغزی عبارتند از:
- سردرد شدید و ناگهانی
- تشنج بدون سابقه‌ی قبلی
- ضعف در یک دست یا پا
- حالت تهوع و استفراغ
- عدم توانایی در بلع (بیمار نمی‌تواند چیزی را قورت دهد)
- کاهش هوشیاری و بی‌حالی
- تغییر در بینایی
- اختلال در صحبت کردن یا فهمیدن صحبت دیگران
- مشکل در حرکت کردن و از دست دادن تعادل و تلوتلو خوردن
- احساس مزه‌ی غیرطبیعی در دهان
- سوزن سوزن شدن و بی‌حسی اندام‌ها
به‌خاطر داشته باشید که این علائم ممکن‌است به‌خاطر بیماری‌های دیگری هم ایجاد شوند. پس در صورت مشاهده‌ی این علائم، بیمار را بهسرعت به یک مرکز درمانی ببرید.
علل شایع
علل خونریزی مغزی عبارت است از:
- ضربه (تروما) به سر
صدمات سر شایع‌ترین علت خونریزی مغزی در افراد کمتر از ۵۰ سال است.
- فشار خون بالا
این بیماری می‌تواند در طول زمان باعث ضعف دیواره‌ی رگ‌های مغزی شود. فشار خون درمان نشده یکی از علل اصلی خونریزی مغزی است.
- آنوریسم
آنوریسم یک بیرون‌زدگی به صورت حباب در دیواره رگ‌های مغزی است، که به‌تدریج به علت بالا بودن فشار در داخل رگ‌های مغز، این برجستگی و حباب ایجاد شده پاره شده و سبب خونریزی مغزی می‌شود.
- ناهنجاری شریانی (آنژیوپاتی آمیلوئید)
آنژیوپاتی آمیلویید یک درهم پیچیدگی غیرطبیعی رگ‌های خونی در مغز است که در جریان خون مشکل ایجاد می‌کند. این ناهنجاری گاهی اوقات به‌خاطر افزایش سن و فشار خون بالا ایجاد می‌شود. این وضعیت ممکن‌است قبل از آن‌که باعث بروز یک خونریزی مغزی بزرگ شود، خونریزی‌های کوچک بسیاری ایجاد کند که کسی متوجه‌ی آن‌ها نشود.
- مشکلات خونی
هموفیلی و یا دیگر بیماری‌های خونی می‌توانند مقدار پلاکت‌های خون (یک نوع سلول خونی) را کاهش دهند و باعث خونریزی مغزی شوند.
- بیماری کبد
این بیماری می‌تواند باعث خونریزی مغزی شود.
- تومورهای مغزی
تومورهای مغزی می‌توانند بر رگ‌های خونی مغز فشار آورده و باعث خونریزی مغزی شوند.
عوارض احتمالی
مشکلاتی که پس از خونریزی مغزی برای بیمار به‌وجود می‌آیند، با توجه به محل خونریزی و میزان آسیب‌دیدگی بافت مغز عبارتند از:
- فلج شدن
- بی‌حسی یا ضعف در بخشی از بدن
- مشکلات بلع (قورت دادن)
- مشکلات بینایی
- ناتوانی در صحبت کردن
- گیجی یا از دست دادن حافظه
- افسردگی و مشکلات عاطفی
تشخیص
راه‌های تشخیص خونریزی مغزی متفاوت است، زیرا همه‌ی افراد علائم جسمی را نشان نمی‌دهند. پزشک در ابتدا علائم بیمار را بررسی می‌کند. سپس باید معاینات و آزمایش‌هایی را برای تعیین محل دقیق خونریزی انجام دهد، از جمله:
- تصویربرداری از رگ‌های مغزی (آنژیوگرافی مغز)
در این روش، یک لوله‌ی باریک را از طریق یک رگ بزرگ وارد رگ‌های مغز می‌کنند، سپس یک ماده رنگی در رگ‌های مغز تزریق می‌کنند و با استفاده از اشعه‌ی ایکس تصویربرداری از مغز انجام می‌شود.
- سی‌تی‌اسکن
در این روش، تصاویری از رگ‌های خونی مغز تهیه می‌شود.
- ام.آر.آی( MRI)
در این روش، از یک آهنربای قوی، امواج رادیویی و یک رایانه برای دیدن جزئیات عروق و بافت‌های مغزی استفاده می‌شود که پزشک قادر است با این روش، نحوه درمان را نیز تعیین کند.
- گرفتن مایع مغزی نخاعی
دراین روش، پزشک با کمک یک سوزن از ناحیه کمر وارد نخاع می شود و مقداری از مایع نخاع را کشیده و به آزمایشگاه می‌فرستد. وجود خون در این مایع نشان‌دهنده خونریزی مغزی است.
درمان
درمان خونریزی مغزی بستگی به وسعت خونریزی، محل و میزان ورم بافت مغز دارد. پس از این‌که پزشک منبع خونریزی را تعیین کرد، باروش‌های زیر خونریزی را درمان می‌کند:
- دارو
ممکن‌است از داروهایی برای کنترل فشار خون، جلوگیری از تشنج یا سردرد استفاده شود.
- جراحی
ممکن‌است پزشک برای خارج کردن لخته‌ی خون از جراحی استفاده کند. درعمل جراحی خون داخل مغز خارج و یا پارگی رگ‌های مغزی برطرف می‌شوند.
- گفتاردرمانی
ممکن‌است برای بازگشت وضعیت بیمار به حالت قبلی از گفتاردرمانی استفاده شود.
- فیزیوتراپی
در برخی موارد بیماری که دچار خونریزی مغزی شده، با اختلالات حرکتی مواجه می‌شود،که به منظور بهبود وضعیت حرکتی بیمار، پزشک فیزیوتراپی را توصیه می‌کند.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- هنگام خواب زاويه سر بايد 30درجه بالاتر از بدن باشد.
- ناحيه‌اي از موي سرشما يا همه آن تراشيده مي‌شود. بهداشت مو و پوست سر بايد با دقت رعايت شود.
- اغلب بعد از جراحي، شما به واحد مراقبت‌هاي ويژه منتقل مي‌شوید.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را از خود دور کنید.
- کلیه لباس‌های خود (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید .
- در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی ) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل برای شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی بیوتیک تزریق می‌شود .
- عمل شما تحت بیهوشی عمومی‌انجام شود.
- شما با باندي كه دور سر پيچيده شده و توري سفيدي كه روي سر است، در حالت نيمه هوشيار وارد اتاق آي‌سي‌يو يا بخش مراقبت‌هاي ويژه مي‌شوید. توري و باند نبايد خيلي سفت باشد.
- ناحيه جراحي‌شده به يک يا چند لوله به نام درن متصل است. اين لوله‌ها دو نوع‌اند؛ نوعي كه داراي خلاء است كه روي زمين قرار مي‌گيرد و ترشحات خوني را تخليه مي‌كند. نوع ديگر که خلاء ندارد، مسوول خالي‌كردن مايع مغزي- نخاعي است. اين لوله بايد حتما هم سطح سر شما يا بالاتر قرار بگيرد.
- وضعيت سر باید 30درجه بالاتر از سطح قلب قرار گرفته شود مگر اينكه جراح توصيه ديگري در اين مورد داشته باشد. قرار گرفتن سر در اين وضعيت باعث مي‌شود تخليه وريدي مغز بهتر انجام شود و فشار مغز پايين آيد.
- اغلب بعد از هر جراحي، آنتي‌بيوتيك و مسكن تجويز مي‌شود. همچنین داروهاي ديگر مانند ضدتشنج‌ها، استروييدها (براي جلوگيري از تورم مغز) و… طبق دستور پزشك به شما داده خواهد شد.
- ممكن است لوله‌اي داخل بيني (که به داخل معده براي تغذيه يا تخليه مي‌رود) يا لوله‌اي داخل ناي شما وجود داشته باشد که براي تنفس و تخليه ترشحات وارد ريه مي‌شود. پس از کشیدن آن ها خودداری نمایید.
- سطح هوشياري و مردمك‌هاي شما مرتب بررسي مي‌شود.
- شما را با سي‌تي‌اسكن‌هاي متعدد از نظر احتمال خونريزي و عوارض كنترل مي‌كنند و در صورت نبود مشكل، به بخش مغز و اعصاب منتقل مي‌شوید.
- در صورت ثابت ماندن وضعيت و نبود خطر براي بيمار، حركت دادن و تغذيه دهاني با صلاحديد پزشك آغاز می‌شود.
- نكته مهم در مورد اين گروه از بيماران، مشكلات بلعي است و تغذيه سريع، مي‌تواند باعث ورود غذا به مجاري تنفسي و ايجاد حالت خفگي يا ذات‌الريه شود. پس غذا خوردن بايد كاملا با احتياط باشد و از غذاهاي مايع و رقيق شروع و به‌تدريج به مقدار آن افزوده شود.
- ممکن است مدتي قادر به حرکت نباشید و نتوانید موقع راه رفتن تعادل خود را حفظ كنید و زمين بخورید . پس نظارت و كمك اطرافيان و كاركنان پزشکي هنگام راه‌رفتن شما ضروري است. به تنهایی اقدام به راه رفتن نکنید.
- از کلاه‌های ایمنی محافظ جهت جلوگیری وارد آمدن ضربه به سر استفاده کنید.
- از چرخاندن بیش از حد سر خودداری کنید.
- در صورت داشتن مزه شور در دهان یا ترشح از محل عمل باید پزشکیا پرستاردر جریان قرار گیرد.
- از سرفه، عطسه و باد انداختن در بینی خودداری کنید. زیرا باعث فشار آمدن به ناحیه عمل خواهد شد.
- پوست سر کودکان نازک است به همین دلیل جهت کم کردن خطر عفونت پوست سر به علت اثرات فشاری کودک را بطور مکرر هر 10 دقیقه یک بار جابه جا کنید.
- 1تا 24 ساعت بعد از عمل كودك را به صورت طاقباز قرار داده و سپس جهت پيشگيري از فشار به دريچه شنت به پهلوي سالم قرار دهید.
- سر کودک بايد در امتداد بدن قرار داده شود تا از تخليه سريع جلوگيري شود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- جهت پیشگیری از یبوست از رژیم پرفیبر (میوه ها و سبزیجات) حاوی سبوس و مایعات فراوان استفاده کنید.
- از یک رژیم غذایی سالم و کم چرب پیروی کنید.
- در صورت مصرف الکل یا نوشیدنی های کافئین دار،آن را از رژیم غذایی خود حذف نمایید.
- از استرس، عصبانیت، فعالیت بدنی بیش از اندازه و انجام فعالیتهای سنگین به خصوص درگرما اجتناب کنید.
- از انجام ورزش های سنگین مانند: کوهنوردی، غواصی، وزنه برداری و….اجتناب کنید.
- پیاده روی منظم و انجام سایر انواع ورزش ها زیر نظر پزشک، در افزیش زمان بهبودی موثر است.
- از انجام هرگونه ورزش های برخوردی حداقل به مدت 12 ماه بعد از عمل خودداری کنید تا مانع از ایجاد تورم در سر شود.
- زمانی که هوشياري کامل، کنترل ادراری، اجابت مزاج و بلع غذا را دوباره به‌دست آورید، ترخيص مي‌شوید.
- مصرف منظم داروها ضروري است.
- ممکن است بعد از عمل جراحي نقايص عصبي پيدا كنید. اختلال تكلم، انحراف در صورت، ضعف در دست و پا و مشکلات بينايی، از عوارض احتمالي جراحي هستند که در صورت ایجاد عوارض نیاز به توانبخشي شامل فيزيوتراپي، كاردرمانی، گفتاردرمانی و ديگر اقدام‌هاي حمايتی به‌وسيله روان‌پزشك، مددكار اجتماعی و… می‌باشد.
- ممکن است احساس خستگی بیشتری کنید. این حالت عادی است و معمولا در اواسط روز نیاز به استراحت کردن و خوابیدن دارید. این خستگی به تدریج و به مرور زمان از بین می‌رود.
- بخیه‌ها یا گیره های زخم به طور کامل در مدت 14-7 روز اول بعد از جراحی برداشته می‌شوند.
- برای مدتی طولانی قادر به تمرکز بر یک موضوع نخواهید بود. اگر شما در گذشته زیاد مطالعه می‌کردید، ممکن است در این وضعیت این کار برایتان دشوار باشد. این وضعیت به تدریج بهبود می‌یابد.
- تا 2 هفته بعد از عمل، سردردها، فروکش می‌کنند. در برخی شرایط، ممکن است تا چندین ماه ادامه یابند. اگر بعد از دراز کشیدن که می‌خواهید از جا برخیزید به سرعت سرتان را بالا بیاورید، نه تنها ممکن است مبتلا به سردرد شوید، بلکه دچار سرگیجه هم می‌شوید. با قرار دادن سر خود بین زانوهایتان، فشار در سر افزایش یافته و همین امر موجب افزایش درد می‌شود.
- از رفتن به ساحل بپرهیزید و اگر به استخر می‌روید باید عمق آب به قدری کم باشد که فردی که همراه شماست بتواند سرتان را در زمان تشنج، بالای آب نگه دارد. به تنهایی شنا نکنید.
- می‌توانید 2 روز بعد از کشیدن بخیه‌ها، موهایتان را بشویید. می‌توانید 4 هفته بعد از عمل، موهایتان را رنگ کنید.
- تا زمانی‌که جراح اعصاب به شما اجازه نداده است نباید رانندگی کنید. معمولاً 4-2 هفته بعد از عمل با اجازه پزشک می‌توانید رانندگی کنید.
- بهتر است در هنگام شب رانندگی نکنید. در مسافات کوتاه رانندگی کنید.همواره در حین رانندگی کسی در کنار شما باشد. در ساعات شلوغ و اوج ترافیک رانندگی نکنید.
- در مسیرهای آشنا حرکت کنید.
- معمولاً لازم است که حداقل 6 هفته به طور کامل از کار خود دور بمانید. بعد از این مدت، می‌توانید در ساعات کاری محدود و با انجام وظایف سبک به محل کار خود بازگردید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید:
- فزایش شدت سردرد خواب آلودگی و کسالت
- ضعف و ناتوانی
- گیجی
- مشکل در تکلم اختلال در دید
- افتادن یا غش کردن
- حمله صرع یا تشنج
- حالت تهوع و استفراغ
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی حساسیت پوستی
- احساس درد یا تورم در پا و ماهیچه ساق پا
- تب بالا و تعرق و گرفتگی عضلات گردن
- بیقراری
