گاهی سلول‌های سرطانی از بافت اولیه‌ای که در آن ایجاد شده‌اند جدا شده و از راه جریان خون یا عروق لنفاوی خود را به دیگر اعضای بدن می‌رسانند و در محل جدیدی لانه‌گزینی و تکثیر کرده و کانون سرطانی جدیدی می‌سازند. متاستاز مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های سرطانی از محل خود به مغز راه پیدا می‌کنند. هر سرطانی می‌تواند وارد مغز شود.

در برخی از افراد مبتلا به سرطان، متاستاز مغز یا تومور ثانویه‌ی مغزی، ایجاد می‌شود. با رشد تومورهای متاستازشده به مغز، به بافت‌های اطراف مغز فشار بیشتری وارد شده و مشکلات زیادی ایجاد می‌کند.

علائم و نشانه‌ها

علائم تومورهای مغزی با توجه به اندازه‌ی تومورها، تعداد، موقعیت و میزان رشد آن‌ها، متفاوت است.

علائم و نشانه‌های تومور مغزی عبارتند از:

• سردرد، گاهی همراه با حالت تهوع و استفراغ
• تغییرات خلقی و ذهنی مانند کم‌ شدن حافظه
• گیجی و تشنج

علل شایع

متاستاز مغزی معمولاً زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‎های سرطانی از طریق جریان خون یا دستگاه لنفی، از محل تومور اولیه به سمت مغز حرکت می‌کنند و سپس زیاد می‌شوند. سرطانی که ازطریق متاستاز از محل اصلی خود به سمت مغز رفته، با همان نام سرطان اول شناخته می‌شود. به عنوان مثال سرطانی که از پستان به سمت مغز رفته باشد، سرطان متاستازیافته پستان نامیده می‌شود نه سرطان مغز.

عوامل تشدید کننده خطر

هر سرطانی می‌تواند به مغز سرایت کند اما برخی از سرطان‌ها احتمال بیشتری برای نفوذ به مغز دارند از جمله این سرطان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سرطان ریه
• سرطان پستان
• سرطان روده
• سرطان کلیه
• سرطان پوست

تشخیص

اگر پزشک به متاستاز مغزی شک داشته باشد، ممکن‌است از روش‌های زیر برای تشخیص استفاده کند:

• معاینه‌ی دستگاه عصبی

این معاینه شامل بررسی بینایی، شنوایی، حس تعادل، هماهنگی عضلات ، قدرت و واکنش بدن است. وجود هرگونه مشکل در هر کدام از این قسمت‌ها ممکن‌است نشان دهنده آن  باشد که قسمتی از مغز تحت تأثیر تومور قرار گرفته است.

• روش های تصویربرداری

در روش ام.آر.آی(MRI)، با استفاده از امواج مغناطیسی، متاستاز مغزی تشخیص داده می‌شود. ممکن‌است از تزریق ماده رنگی داخل رگ‌های بدن استفاده شودکه به آن تصویربرداری با کنتراست، می‌گویند.

سایر روش‌های تصویربرداری مانند سی.تی.اسکن و یا روش پی.ایی.تی هم کمک‌کننده هستند. به عنوان مثال تومورهای اولیه که با علت نامشخص در مغز ایجاد می‌شوند با استفاده از سی.تی.اسکن قابل ردیابی هستند.

• نمونه‌برداری از بافت مغز (بیوپسی مغز)

با استفاده از سوزن مخصوصی، نمونه‌ای از بافت تومور سرطانی در مغز را برداشته و به آزمایشگاه می‌فرستند. در آزمایشگاه با استفاده از میکروسکوپ، خوش‌خیم بودن یا بدخیم بودن سرطان و همچنین منشأ اولیه‌ی سرطان را مورد بررسی قرار می‌دهند.

درمان

اگر متاستاز مغزی، زود تشخیص داده شود، قابل درمان است. این درمان‌ها می‌توانند به کاهش علائم، کند کردن رشد تومور و افزایش طول زندگی کمک کنند. روش‌های درمانی برای افراد مبتلا به متاستاز مغزی شامل دارودرمانی، جراحی و درمان با پرتودرمانی (اشعه‌درمانی) است. در برخی موارد، شیمی‌درمانی و ایمنی‌درمانی هم کمک‌کننده‌اند. تومورها ممکن‌است پس از درمان دوباره عود کنند.

• دارودرمانی

داروی کورتون با دوز بالا ممکن‌است برای کاهش ورم و التهاب اطراف تومور و کاهش علائم عصبی مورد استفاده قرار گیرد.

• جراحی

در جراحی، پزشک جراح تا حد امکان بخش‌های سرطانی را خارج می‌کند. حتی خارج کردن قسمتی از تومور هم در کاهش علائم و نشانه‌ها کمک‌کننده است.

جراحی خطراتی مانند ایجاد مشکلات عصبی، عفونت و خونریزی به همراه دارد. مشکلات ایجادشده بعد ازجراحی به محل قرارگیری تومور بستگی دارد. به عنوان مثال، جراحی تومورهایی که در پشت چشم‌ها وجود دارند، ممکن‌است باعث نابینایی شود.

• پرتودرمانی (اشعه‌درمانی)

در پرتودرمانی از امواجی با انرژی زیاد مانند اشعه ایکس برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند. در متاستاز مغزی، درمان بیمار با پرتودرمانی کل مغز یا قسمت خاصی از مغز انجام می‌شود.

• فیزیوتراپی

این درمان می‌تواند در بازگشت مهارت‌های حرکتی یا قدرت عضلات بیمار کمک‌کننده باشد.

• کاردرمانی

این درمان توانایی انجام فعالیت‌های روزانه را برای بیمار ایجاد می‌کند.

• گفتاردرمانی

متخصص گفتاردرمانی می‌تواند به بیمار در بهبود وضعیت گفتار و رفع لکنت زبان کمک کند.