سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان روشی است که با استفاده از آن می‌توان تراکم، سختی و درجه محکم بودن استخوان‌های بدن را تعیین کرد. این آزمایش یکی از راه‌های سنجش سلامتی است. پزشک با مشاهده نتیجه این آزمایش، می‌تواند پوکی استخوان را بهتر تشخیص دهد و در صورت نیاز از شکستگی و تحلیل استخوان‌ها جلوگیری نماید.

در گذشته پوکی استخوان تنها پس از شکستگی استخوان تشخیص داده می‌شد و در این زمان استخوان‌ها به طور قابل توجهی ضعیف شده بودند. تست چگالی استخوان کمک می‌کند که پیش از رسیدن به مراحل حاد و شکستگی استخوان از میزان خطر و احتمال به وقوع پیوستن آن با اطلاع شوید.

در این روش تشخیصی چگالی استخوان با استفاده از اشعه  X به منظور اندازه‌گیری میزان کلسیم و دیگر مواد معدنی تجمع یافته در هر تیغه استخوانی استفاده می‌شود. در این آزمایش اغلب از استخوان ستون فقرات، ران و ساعد نمونه‌برداری انجام می‌شود.

دلایل انجام

پزشکان در موارد ذیل انجام سنجش تراکم استخوان را توصیه می‌کنند:

•  تشخیص کاهش تراکم استخوانی قبل از شکستگی استخوان.
• تعیین احتمال شکستگی استخوان.
•  تأیید تشخیص پوکی استخوان در فردی که دچار شکستگی استخوان شده است.
• پیگیری درمان پوکی استخوان.

هر اندازه محتوای مواد معدنی استخوان‌ها بالاتر باشد، استخوان متراکم‌تر است. هر اندازه استخوان متراکم‌تر باشد قوی‌تر خواهد بود و احتمال شکستگی استخوان به طور عمومی کاهش خواهد داشت.

به طور کلی پوکی استخوان بیش‌تر در میان زنان بزرگسال شیوع دارد، با این حال احتمال بروز و پیشرفت پوکی استخوان در مردان نیز وجود دارد. صرف نظر از فاکتورهای سن و جنس، پزشکان در موارد زیر توصیه به انجام آزمایش تراکم استخوان می‌کنند:

• کوتاه شدن قد

افرادی که کاهش قد داشته باشند احتمالاً دچار بهم فشردگی استخوان‌های ستون فقرات هستند. پوکی استخوان یکی از دلایل اصلی به وجود آمدن بهم فشردگی استخوانی می‌باشد.

•  شکستگی در استخوان‌ها

زمانی این اتفاق می‌افتد که استخوان‌ها ترد و شکننده‌تر از حالت عادی هستند و بسیار ساده‌تر از حالت قابل انتظار می‌شکنند. این گونه شکستگی‌ها گاهی ممکن است با عطسه و یا سرفه قوی نیز اتفاق بیافتد.

•  مصرف برخی داروها

استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی، در فرایند بازسازی استخوان‌ها تداخل ایجاد می‌کنند و در نهایت منجر به پوکی استخوان می‌شوند.

•  پیوند عضو

افرادی که جراحی پیوند عضو انجام می‌دهند یا پیوند مغز استخوان انجام داده‌اند بیش‌تر در معرض خطر پوکی استخوان قرار دارند زیرا در برخی موارد داروهایی که به منظور جلوگیری از پس زدن پیوند مورد استفاده قرار می‌گیرند با فرایند دوباره‌سازی سلول‌های استخوانی تداخل ایجاد می‌کنند.

• افت سطح برخی هورمون‌ها

به غیر از افت طبیعی هورمون‌ها پس از دوران یائسگی، برخی از زنان در طی درمان برخی از سرطان‌ها افت سطح استروژن را تجربه می‌کنند. همچنین برخی درمان‌های سرطان پروستات در مردان سطح تستوسترون را کاهش می‌دهد. کاهش سطح این هورمون‌ها سبب ضعیف شدن استخوان‌ها می‌شود.

آمادگی پیش از مداخله

انجام سنجش تراکم استخوان، ساده، سریع و بدون درد است. در حقیقت به هیچ آمادگی پیش از انجام نیاز نیست. در صورتی که اخیرا آزمایش باریم و یا تزریق مایع ایجاد کننده کنتراست به منظور انجام سی.تی.اسکن و یا آزمایش‌های هسته‌ای انجام داده‌اید، حتماً پیش از سنجش تراکم استخوان پزشک خود را مطلع سازید. این گونه مواد ایجاد کننده کنتراست ممکن است با انجام صحیح سنجش چگالی استخوان تداخل ایجاد کنند.

حداقل 24 ساعت پیش از انجام این روش، از مصرف مکمل‌های کلسیم خودداری کنید.

روش انجام

سنجش تراکم استخوان معمولاً بر روی استخوان‌هایی که به علت پوکی استخوان احتمال شکستگی آن‌ها بیش‌تر است انجام می‌شود:

•  استخوان‌های پایین ستون فقرات.
•  گردن باریک استخوان ران و نزدیک مفصل ران
•  استخوان‌های جلوی بازو

سنجش تراکم استخوان حدود 10 تا 20 دقیقه طول می‌کشد.

بیمار روی یك تخت دراز می‌کشد و از دو منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند فرستاده می‌شود. مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج می‌شود. مقدار هر کدام از این دو اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه‌گیری می‌شود. هر چه تراکم استخوانی بیش‌تر باشد مقدار بیش‌تری از اشعه ایکس را جذب کرده و اجازه عبور اشعه کم‌تری را داده است و در نتیجه مقدار اشعه کم‌تری به گیرنده می‌رسد. اشعه دریافتی توسط گیرنده به یک رایانه رسیده و در آنجا مقیاس مقدار اشعه به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل می‌شود. استفاده از دو منبع اشعه ایکس به منظور دقیق‌تر کردن اندازه‌گیری می‌باشد.

نتایج قابل انتظار

پزشک متخصص رادیولوژی آزمایش تراکم استخوان را بررسی و نتایج را به صورت مکتوب گزارش می‌کند. در مورد چگونگی دریافت نتایج و زمان آن با مرکز صحبت کنید. بعد از دریافت جواب از مرکزی که آزمایش را انجام دادید، به منظور تصمیم‌گیری برای ادامه درمان با برگه گزارش سنجش تراکم استخوان به پزشک معالج خود مراجعه نمایید.

در صورت نیاز به درمان و یا آزمایش‌های بیش‌تر، پیگیر درمان خود باشید.

از پزشک خود در مورد نتایج آزمایش اطلاعات کسب کنید و با افرادی که در این زمینه اطلاعاتی ندارند مشورت نکنید.