بیوفیدبک، روشی است که در آن با استفاده از ابزارها و سنسورهای الکترونیکی که به نقاط خاصی از بدن متصل می‌شوند، اطلاعاتی در مورد قسمت‌هایی از بدن مانند ضربان قلب، اعصاب و عضلات، در قالب صوت یا تصویر مورد بررسی قرار می‌گیرند و با استفاده از اطلاعات کسب شده و توصیه‌های پزشک، فرد قادر خواهد بود کنترل بهتری روی عملکرد اندام‌هایش داشته باشد. از این روش به عنوان نوعی درمان غیرتهاجمی به منظور کاهش علائم استفاده می‌شوند که ممکن است روی افراد مختلف، تأثیرات مختلفی بگذارد.

انواع بیوفیدبک

پزشک با توجه به وضعیت سلامتی فرد و اهداف مورد نظر، ممکن است از روش‌های مختلفی استفاده کند که عبارتند از‌:

• امواج مغزی

در این روش حسگرهایی روی سر نصب می‌شود و از این طریق، امواج مغزی مورد بررسی و تفسیر قرار می گیرند.

• تنفس

در طول روش بیوفیدبک تنفسی، نوارهایی در اطراف شکم و قفسه سینه قرار داده می‌شود تا الگو و تعداد تنفس مورد بررسی قرار گیرد.

• ضربان قلب

در این روش، حسگر روی انگشت یا لاله گوش قرار گرفته و تپش و نحوه تغییر ضربان قلب مورد بررسی قرار می‌گیرد. همچنین ممکن است از حسگرهایی در قفسه سینه، نیم تنه پایین بدن یا مچ دست استفاده شود.

• انقباض عضلانی

در این روش، حسگرها روی عضلات مورد نظر قرار گرفته و فعالیت‌های الکتریکی حین انقباض عضلات مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

• غدد تعریق

حسگرها در اطراف انگشتان، کف دست یا مچ دست قرار گرفته و با استفاده از دستگاه مخصوص، فعالیت غدد عرق و میزان تعریق آن‌ها اندازه‌گیری می‌شود.

• درجه حرارت

حسگرها در این روش به انگشتان دست یا پا متصل شده و جریان خون ورودی به پوست اندازه‌گیری می‌شود. از آنجا که هنگام استرس، دمای بدن کاهش می‌یابد، بنابراین کاهش درجه حرارت می‌تواند هشداری برای شروع تمرینات آرام بخشی اعصاب باشد.

دلایل انجام روش

بیوفیدبک به منظور درمان گروه وسیعی از اختلالات عصبی و عضلانی مانند اختلالات عضلات لگنی (بی‌اختیاری ادراری، بی‌اختیاری مدفوع، التهاب واژن، یبوست و …)، ضعف عضلانی به خاطر سکته، دردهای تنشی، مشکلات معده روده‌ای مانند سندرم روده تحریک‌پذیر، حالت تهوع و استفراغ، موثر است.

از این روش برای کمک به درمان بسیاری از موضوعات جسمانی و روانی استفاده می‌شود که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• اضطراب و استرس
• آسم
• اختلال بیش فعالی
• عوارض جانبی شیمی‌درمانی
• دردهای مزمن
• یبوست
• بی‌اختیاری ادرار و مدفوع
• ضعف عضلانی
• سردرد
• فشارخون بالا
• سندرم روده تحریک‌پذیر
• زنگ زدن و وزوز گوش
• سکته مغزی

برخی از دلایل تمایل بیماران به استفاده از این روش عبارتند از:

• کاهش و یا حذف نیاز به مصرف دارو
• افزایش کارآیی و تأثیر مثبت دارودرمانی
• زنانی که قادر به مصرف دارو در بارداری نیستند.
• قابلیت کنترل بیشتری روی سلامتی توسط خود بیمار

خطرات و عوارض احتمالی

بیوفیدبک به طور کلی روش ایمن و بدون خطری است اما عوارضی مانند اضطراب، اختلالات خواب، تهوع و سردردهای خفیف ممکن است به ندرت اتفاق بیافتند. همچنین وسایل بیوفیدبک ممکن است در مورد افراد مبتلا به مشکلات قلبی یا پوستی، به درستی کار نکنند که در این مورد با پزشک خود صحبت کنید.

نحوه آمادگی و انجام روش

برای انجام بیوفیدبک، نیاز به آمادگی خاصی نیست. پزشک می‌تواند در یافتن یک درمانگر بیوفیدبک به بیمار خود کمک کند.

در طول جلسه درمانی، درمانگر حسگرهای الکترونیکی را به قسمت‌های مورد نظر بدن وصل می‌کند که بر امواج مغزی، دمای پوست، انقباضات عضلانی، ضربان قلب و تنفس نظارت داشته باشد. این اطلاعات از طریق نشانه‌هایی در مانیتور، به صورت صوتی یا تصویری، نمایش داده می‌شوند.

در این روش بیمار می‌آموزد که با تغییر در افکار، احساسات و رفتارها می‌توان تغییراتی در کنترل بر عملکرد بدن داشت و می‌تواند به درمان علائمی که برای آن مراجعه کرده‌اید، کمک کند. به عنوان مثال، بیوفیدبک می‌تواند فشار عضله‌ای که باعث ایجاد سردرد شده است را مشخص و سپس با تغییرات در این عضله، سردرد را بهبود بخشد. هدف نهایی از بیوفیدبک، یادگیری این روش‌ها به منظور انجام در منزل می‌باشد.

جلسه‌ی بیوفیدبک در شرایط معمولی، حدود 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد. طول و تعداد جلسات با توجه به شرایط بیمار و نحوه یادگیری روش‌های کنترل، می‌تواند متغیر باشد. همچنین تعداد جلسات بیوفیدبک از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

اگر بیوفیدبک موفقیت‌آمیز باشد، ممکن است به کنترل علائم بیماری و یا کاهش نیاز مصرف دارو و یا افزایش تأثیر دارو کمک کند.