برای درست صحبت کردن، مغز کودک باید یاد بگیرد که چطور عضلات لب، فک و زبان را به منظور ادای صحیح کلمات و صداها تنظیم کند. آپراکسی گفتاری دوران کودکی، یک اختلال گفتاری نادر در کودک است که باعث ایجاد اختلال در حرکات دهان در هنگام صحبت کردن می‌شود. درواقع چیزی در مغز کودک وجود دارد که اجازه نمی‌دهد پیام‌ها به عضلات دهان به درستی منتقل شوند. با این اختلال، عضلات گفتاری ضعیف نمی‌شوند اما به شکل طبیعی عمل نمی‌کنند چون مغز در هدایت و هماهنگی حرکات دهان دچار مشکل شده است.

علائم و نشانه‌ها

این اختلال ویژگی‌ها و علائم گفتاری زیادی دارد که به سن و شدت مشکل گفتاری، بستگی دارد.

این بیماری می‌تواند شروع سخن گفتن در کودک را به تأخیر بیاندازد. تعداد کلماتی که کودک می تواند ادا کند محدود است یا کودک می تواند تعداد کمی از صداها را تولید کند. این علائم ممکن است بین سنین ۱۸ ماهگی تا ۲ سالگی ظاهرشوند.

کودکان معمولا بین سنین ۲ تا ۴ سالگی بیشترحرف می‌زنند. علامتی که وجود این بیماری را نشان می‌دهد، ناتوانی در ادای حروف صدادار و بی‌صدا (ناتوانی در تولید صداهایی مثل آ، ای، او)، جدا کردن سیلاب‌های بین کلمات و یا تلفظ آواهای اشتباه است.

بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری، در قرار دادن فک، لب‌ها و زبان خود در موقعیت مناسب برای ایجاد صداها مشکل دارند .ازعلائم دیگراین بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مشکل حرکت از یک صوت، سیلاب یا کلمه به کلمه بعدی
• مشکل در حرکت دادن فک، لب‌ها یا زبان برای صحبت کردن
• تلاش برای ادای یک آوا ولی ادای آوای نادرست
• استفاده از تأکیدها و وقفه‌ها در محل نامناسب
• جدا کردن سیلاب‌هایی که باید باهم ادا شوند
• اشتباهات تلفظ کلمات به‌صورت غیرارادی

علل شایع

آپراکسی گفتاری در کودکی دلایل زیادی دارد، اما بسیاری از این دلایل قابل تشخیص نیستند. پزشکان اغلب وجود مشکلاتی در مغز کودکان مبتلا به این بیماری را مشاهده می‌کنند.

آپراکسی گفتاری ممکن است نتیجه‌ی یک بیماری یا آسیب مغزی مانند سکته مغزی و عفونت‌ها باشد. این بیماری همچنین ممکن است علامت یک بیماری ارثی یا نشانه‌هایی از یک بیماری متابولیک (سوخت و ساز) باشد. به عنوان مثال، این بیماری بیشتر در کودکان مبتلا به گالاکتوزمی (ناتوانی بدن درتبدیل قند شیر به گلوکز) رخ می‌دهد.کودکان مبتلا به این بیماری برای رسیدن به حداکثر توانایی درصحبت کردن، نیازمند به گفتاردرمانی هستند.

عوامل تشدید کننده خطر

به نظر می‌رسد اختلالات موجود در یک ژن خاص،خطر ابتلا به آپراکسی گفتاری را افزایش می‌دهد. این ژن ممکن است مسئول تعیین مسیرهای عصبی در مغز باشد.تحقیقات نشان می دهد که اختلال دراین ژن ممکن است هماهنگی حرکتی و گفتاری و زبانی را در مغزمختل کند.

عوارض احتمالی

بسیاری از کودکان مبتلا به این بیماری مشکلات زیادی در برقراری ارتباط با دیگران دارند. البته این مشکلات به دنبال این بیماری ایجاد می شوند مانند:

• زبان تأخیری مثل مشکل در درک کلمات، کاهش واژگان یا مشکل در چیدمان کلمات و جمله بندی‌ها وجود دارد.
• تأخیر در فعالیت‌های ذهنی و حرکتی که با خواندن، تلفظ و یا نوشتن همراه هستند.
• مشکلاتی در انجام فعالیت‌های حرکتی که نیازمند توانایی هماهنگی و مهارت آموزی هستند.
• حساسیت بیش از حد، مثل این‌که تنها برخی از لباس‌ها را دوست دارند یا غذاهای خاصی را می خورند یا علاقه‌ای به مسواک زدن ندارند.

تشخیص

به منظورتشخیص بیماری، پزشک گفتاردرمانی، علائم و سابقه‌ی پزشکی کودک را بررسی می‌کند، معاینات جسمی در عضلات گفتاری را انجام می‌دهد و به نحوه‌ی صداسازی و صدای کودک گوش می‌دهد.

پزشک همچنین مهارت‌های زبانی مثل ادای کلمات، ساختن جملات و توانایی فهم گفتار در کودک را بررسی می‌کند. تشخیص این بیماری تنها با یک آزمایش یا مشاهده علایم، مقدور نیست. معاینات خاصی انجام می‌گیرد که بستگی به سن، توانایی هماهنگی درعضلات دهان و شدت مشکل گفتاری کودک دارد. در برخی موارد تشخیص این بیماری مشکل است، به‌خصوص زمانی که کودک بسیار آرام صحبت می‌کند.

بعضی از روش‌های تشخیصی عبارتند از:

• روش تشخیص شنوایی

پزشک، این معاینه را برای تعیین مشکلات شنوایی و ارتباط آن با مشکلات گفتاری کودک انجام می‌دهد.

• ارزیابی حرکات دهان

پزشک لب‌ها، زبان، فک و کام کودک را برای بررسی مشکلات ساختاری مانند شکاف کام یا گره خوردگی زبان یا دیگر مشکلات مانند قوام نداشتن عضلات، بررسی می‌کند.

• ارزیابی گفتار

توانایی کودک برای گفتن صداها، کلمات و جملات در حین یک بازی یا فعالیت‌های دیگر، مورد بررسی قرار می‌گیرد. از کودک، نام تصاویر، پرسیده می‌شود تا نحوه‌ی ادای آواها مشخص شود. اگر کودک بتواند جمله‌سازی را انجام دهد، پزشک نحوه‌ی گفتن ریتم‌ها و آواها را بررسی می‌کند.

درمان

• گفتار درمانی

پزشک ممکن است از انواع روش‌های گفتار درمانی استفاده کند. برای مثال، پزشک از کودک می‌خواهد تا به دقت گوش دهد و نحوه‌ی ادای کلماتی که پزشک با دهان خود ایجاد می‌کند را مشاهده کند.

همچنین با استفاده از لمس کردن صورت کودک، سعی می‌کند تا با دستان خود کودک را مجبور به ادای کلمات کند. هیچ کدام از روش های گفتار درمانی به تنهایی برای درمان مؤثر نخواهند بود اما برخی از موارد مهم در گفتار درمانی عبارتند از:

• پزشک بر مهارت‌های شفاهی مثل درخواست از کودک برای گفتن کلمات و عباراتی خاص تمرکز می‌کند.
• از کودک خواسته می‌شود تا با گوش دادن و مشاهده‌ی دهان، نحوه ی ایجاد صداها را یاد بگیرد.
• بیان سیلاب‌ها، کلمات یا عبارات با کودک تمرین می‌شود.
• اگر کودک دچار مشکل شدید است، پزشک تمرینات را از ساده شروع کرده و به تدریج تعداد کلمات را افزایش می‌دهد.

تمرینات گفتاری در خانه

از آنجا که تمرینات گفتاری بسیار مهم هستند، پزشک توصیه می‌کند تا این تمرینات را در خانه هم انجام دهد.

پزشک کلمات و عباراتی را برای تمرین کردن با کودک در خانه مشخص می‌کند. تمرینات گفتاری در خانه می‌تواند کوتاه مدت مانند ۵ دقیقه و دو بار در روز باشد.

کودکان همچنین لازم است که در موقعیت‌های زندگی هم تحت تمرین قرار گیرند. موقعیت‌هایی را برای کودک ایجاد می‌کنند تا کودک به طور ناخودآگاه کلماتی را بگوید. به عنوان مثال، از کودک می‌خواهند که هر بار که مادر وارد اتاق می شود بگوید “سلام مامان”.

اگر کودک دچار مشکلات شدید گفتاری باشد، برای راحت شدن ارتباط کودک با جامعه می‌توان از روش‌های جایگزینی مثل استفاده از زبان اشاره یا زبان بدن و یا حتی استفاده از ابزارهایی مثل تبلت یا موبایل و تایپ کردن استفاده کرد.