اختلال در تکلم (آفازی) اختلالی است که توانایی‌های ارتباطی فرد را مختل می‌کند و می‌تواند بر قدرت تکلم، نوشتار و یا درک زبان به صورت شفاهی و کتبی اثر بگذارد.

اختلال در تکلم (آفازی) پس از سکته و یا ضربه به سر بروز می‌کند ولی یک تومور با رشد ملایم هم می‌تواند تأثیری فزاینده و دائمی داشته باشد. مکان و نحوه‌ی آسیب به مغز و دلیل این آسیب می‌تواند تعیین‌کننده‌ی میزان ناتوانی باشد.

پس از آنکه دلیل اصلی این بیماری مشخص شد، می‌توان با گفتار درمانی به بهبود بیمار کمک کرد. فرد مبتلا به آفازی مهارت‌های زبانی را دوباره آموخته، تمرین می‌کند و یاد می‌گیرد که چگونه با دیگران ارتباط برقرار نماید. معمولا افراد خانواده به فرد بیمار در این فرایند کمک می‌کنند.

علائم و نشانه‌ها

اختلال در تکلم (آفازی) نشانه‌ای از سایر انواع بیماری‌ها مانند سکته و یا تومور مغزی می‌باشد و علائم آن عبارتند از:

• حرف زدن به صورت مقطع و ناکامل
• صحبت کردن به صورتی مبهم و غیر واضح
• جایگزینی یک کلمه به جای کلمه دیگر و یا جایگزینی صداها
• استفاده از واژه‌های نامفهوم
• ناتوانی در درک صحبت‌های دیگران
• نگارش جملاتی نامفهوم

شدت و میزان این اختلال به اندازه آسیب و ناحیه‌ی آسیب دیده وابسته است.

• انواع اختلال در تکلم (آفازی)

آفازی انواع مختلفی دارند که عبارتند از: بروکا، ورنیکه و سراسری

• آفازی بروکا (غیر رسا)

در این حالت شبکه زبانی که در کنار لوب فوقانی سمت چپ مغز قرار دارد، آسیب می‌بیند. افراد مبتلا به این اختلال در استفاده از واژگان مشکل دارند و آنها را حذف می‌کنند و یا جملات کوتاهی را ادا می‌کنند. ممکن است آنها جملاتی همانند “غذا خواست” و یا “پارک رفت” را ادا کنند و فرد شنونده باید مفهوم آن را درک نماید.

آنها در درک حرف‌های دیگران توانایی دارند و از ناتوانی خود در تکلم آگاهند که این آنها را آزار می‌دهد. ممکن است این افراد به ضعف و یا فلج سمت راست بدن هم مبتلا شوند.

• آفازی ورنیکه (رسا)

این افراد قادرند به آسانی صحبت کنند و از جملات طولانی و پیچیده‌ای استفاده کنند که نامفهوم است و یا واژگان ناشناخته‌ای دارد. آنها نمی‌توانند صحبت های دیگران را بفهمند و حتی نمی‌دانند که دیگران قادر به درک آنها نیستند. این اختلال در اثر آسیب به سمت چب میانی مغز بوجود می‌آید.

• آفازی سراسری

این اختلال در اثر آسیب شدید به شبکه زبانی مغز بوجود می‌آید و آنها قادر به درک و فهم واژگان و جملات نیستند.

علل شایع

دلیل اصلی بروز آفازی سکته مغزی است (انسداد و یا پارگی رگ‌های خونی در مغز). فقدان جریان خون به مغز باعث مرگ سلول‌های این ناحیه و یا آسیب به نواحی کنترل‌کننده‌ی توانایی‌های زبانی می‌شود.

آسیب شدید مغزی، تومور، عفونت و یا یک فرایند تخریبی نیز چنین تأثیری دارند. در این موارد آفازی با سایر انواع مشکلات شناختی همراه است مانند: فقدان حافظه و یا گیجی.

آفازی پیش‌رونده نوعی اختلال گفتاری است که به صورت تدریجی پیشرفت می‌کند و به دلیل نابودی تدریجی سلول‌های مغزی که در شبکه زبانی قرار دارند، بوجود می‌آید. گاهی اوقات این نوع از آفازی به زوال عقل سراسری تبدیل می‌شود.

عوارض احتمالی

آفازی می‌تواند مشکلات زیادی را در برقراری ارتباط با دیگران بوجود آورد . این مشکلات بر حوزه‌های زیر در زندگی فرد اثر می‌گذارند:

• شغل
• ارتباطات
• فعالیت های روزانه

همچنین ناتوانی‌های زبانی، خود باعث بروز افسردگی، شرم و اختلال در روابط می‌شود.

تشخیص

 احتمالا پزشکتان از معاینات اعصاب، جسمی، حسی و واکنشی استفاده می‌کند و به ضربان قلب گوش می‌دهد و عروق گردنی شما را بررسی می‌کند. احتمال استفاده از ام‌آر‌آی (MRI) هم وجود دارد تا بتوان دلیل بروز آفازی را به سرعت تشیخص داد. ممکن است مهارت‌های زبانی شما هم مورد بررسی قرار گیرند، مانند:

• نام گذاری اشیای معمول
• شرکت در یک گفت و گو
• درک و استفاده از واژگان
• پاسخگویی به سوالاتی در خصوص آنچه که می خوانید و می شنوید
• تکرار واژگان و جملات
• پیروی از قواعد
• پاسخگویی به سوالات با بله و خیر و یا سوالات ناتمام در خصوص اشیا
• نوشتن و خواندن

درمان

در صورتی که آسیب وارده بر مغز خفیف باشد، فرد بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابد ولی بیشتر مردم از گفتار‌درمانی برای بهبود توانایی‌های گفتاری و ارتباطی خود استفاده می‌کنند.

• توان‌بخشی زبانی و گفتاری

معمولا بهبود توانایی‌های گفتاری روندی آرام دارد. بیشتر افراد به خوبی در این زمینه پیشرفت می‌کنند و تمام توانایی‌های گفتاری و ارتباطی خود را بدست می‌آورند. گفتاردرمانی سعی می‌کند تا با بازگردانی میزان بیشینه زبان و آموزش چگونگی جبران مهارت‌های زبانی و یافت سایر روش‌های ارتباطی، به بیمار کمک نماید.

مواردی که در انجام مراحل درمان باید رعایت شوند عبارتند از:

• درمان باید زود شروع شود

برخی از مطالعات نشان می‌دهد که درمان‌هایی که سریعا پس از آسیب مغزی آغاز می‌شوند، نتیجه‌ی بهتری دارند.

• درمان می‌تواند به صورت گروهی انجام گیرد

در یک گروه، افراد مبتلا به آفازی در محیط احساس امنیت می‌کنند و می‌توانند روی مکالمه، صحبت‌های نوبتی، روشن‌سازی سوء تفاهم‌ها و بهبود مکالمات کار کنند.

• درمان می‌تواند با کامپیوتر همراه باشد

استفاده از این درمان‌ها برای یادگیری مجدد افعال و صداها موثر است.

• دارو درمانی

از داروهای خاصی به منظور بهبود آفازی استفاده می‌شود مانند، داروهایی که میزان جریان خون به مغز و توانایی بهبود مغز را افزایش می‌دهند و به جایگزینی مواد شیمیایی از دست رفته مانند انتقال‌دهنده‌های عصبی کمک می‌کنند.