گره زبانی، یک بیماری زبان است که در بدو تولد وجود داشته و حرکت این عضو را محدود می‌کند. در صورت ابتلا به گره زبانی یک طناب بافتی ضخیم و باریک، قسمت پایینی نوک زبان را به کف دهان چسبانده و شیر خوردن کودک از پستان مادر را با مشکل همراه می‌کند.

کودکی که به عارضه گره زبانی مبتلا باشد، در بیرون آوردن زبان از دهان مشکلاتی خواهد داشت. همچنین این بیماری می‌تواند غذا خوردن، صحبت کردن و حتی بلعیدن کودک را با مشکلاتی همراه کند. البته همیشه گره زبانی باعث بروز مشکل و عوارض جانبی نخواهد بود. در بعضی افراد با یک عمل جراحی ساده قابل اصلاح و درمان است.

علائم و نشانه‌ها

• حرکت سخت زبان به دندان‌های بالایی یا حرکت از یک سمت دهان به سمت دیگر
• مشکل در حرکت زبان به سمت بیرون و به سمت دندان‌های پایین و جلویی
• زبانی که در هنگام بیرون آمدن پاره و صدمه‌دیده به نظر بیاید.

علل شایع

علت اصلی بروز این عارضه نیز تا حد زیادی ناشناخته است با این حال برخی از متخصصان در بعضی از موارد این بیماری را با عوامل ژنتیکی مرتبط می‌دانند.

عوامل تشدیدکننده خطر

اگرچه این عارضه می‌تواند هر شخصی را تحت‌تأثیر قرار دهد اما در دختران و پسران جوان شایع‌تر است. گره زبانی گاهاً عارضه‌ای خانوادگی است.

عوارض احتمالی

گره زبانی می‌تواند رشد دهانی (نحوه‌ی خوراک، تکلم و بلع) را تحت‌تأثیر قرار دهد. گره زبانی می‌تواند منجر به عوارض احتمالی زیر شود:

• مشکلات شیردهی 

شیردهی نیازمند این است که نوزاد زبانش را در هنگام مکیدن روی لثه‌ی پایینی نگه دارد. اگر در حرکت دادن زبان یا نگه داشتنش در موقعیت مناسب ناتوان باشد، نوزاد ممکن‌است به جای مکیدن نوک پستان آن را گاز بگیرد. که باعث ایجاد اختلال در شیر خوردن نوزاد و کاهش رشد می‌شود.

• دشواری تکلم

گره زبانی می‌تواند در توانایی ایجاد برخی اصوات مانند “ت”، “د”، “ز”، “س”، “ث” و “ل” مشکل ایجاد کند. این امر می‌تواند به‌خصوص در تلفظ “ر” دشواری ایجاد کند.

• بهداشت نامناسب دهانی

برای کودک بزرگتر یا بالغ، گره زبانی می‌تواند در پاک کردن اجرام باقی مانده از غذا روی دندان مشکل ایجاد کند. این امر می‌تواند باعث پوسیدگی دندان و التهاب لثه شود و همچنین منجر به شکل گرفتن فاصله بین دو دندان پایینی و جلویی شود.

• ایجاد چالش با دیگر فعالیت‌های دهانی.

 گره زبانی می‌تواند در فعالیت‌هایی از جمله لیسیدن بستنی، بوسیدن و سوت زدن تداخل ایجاد کند.

تشخیص

گره زبانی معمولاً طی یک معاینه ساده تشخیص داده می‌شود. ممکن‌است از ابزار تصویربرداری برای تعیین ابعاد ظهور گره زبانی و توانایی حرکت دادن زبان استفاده شود.

درمان

انتخاب بهترین شیوه درمانی یک موضوع بحث برانگیز و چالشی است. بعضی از پزشکان و مشاوران شیردهی اصلاح این عارضه را بلافاصله بعد از تشخیص بیماری توصیه می‌کنند. اما برخی از پزشکان ترجیح می‌دهند تا تأثیر این عارضه بر روی زندگی کودک را مشاهده و سپس اقدام به تصمیم‌گیری کنند. زیرا گره زبانی ممکن‌است با گذشت زمان شل شده و تا حد زیادی برطرف شود.

در موارد دیگر نیز ممکن‌است گره زبانی به قوت خود باقی بوده و کودک با هیچ مشکلی مواجه نشود. در بعضی از موارد با علائم حداقلی و با مشاور شیردهی، گفتار درمانی، می‌توان این مشکلات را تا حد زیادی برطرف کرد. با وجود همه این موارد بازهم در صورت وجود مشکل یا علائم به‌خصوص در کودکان و بزرگسالان مبتلا به گره زبانی، فرد ممکن‌است نیاز به عمل جراحی داشته باشد.

روش‌های جراحی برای درمان گره زبانی شامل فرنوتومی و فرنوپلاستی می‌شود.

• فرنوتومی

این عمل جراحی بسیار ساده بوده و بدون بی‌حسی در بیمارستان یا مطب پزشک قابل انجام خواهد بود. برای انجام فرنوتومی پزشک ابتدا وضعیت زبانی را به طور کامل بررسی و معاینه کرده و سپس با استفاده از یک قیچی استریل اقدام به آزاد کردن نوک فرنولوم خواهد کرد. این عمل سرعت بسیار زیادی داشته و به علت وجود تعداد کم عصب و رگ‌های خونی در دیواره فرنولوم زبانی، احساس ناراحتی پس از عمل جراحی فرنوتومی نیز بسیار کم خواهد بود. در صورت بروز خونریزی ناشی از این عمل نیز خونریزی احتمالاً فقط یک یا دو قطره خواهد بود. بعد از انجام عمل جراحی نیز کودک می‌تواند فوراً از شیر مادر تغذیه کند.

عوارض جانبی ناشی از عمل جراحی فرنوتومی بسیار کم است. با این حال می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:

• عفونت
• خون‌ریزی
• آسیب به بافت زبان یا غدد بزاقی
• جای زخم بر روی قسمت‌های دهان

• فرنولوپلاستی

یکی دیگر از شیوه‌های پیشنهادی برای درمان گره زبانی، عمل جراحی فرنولوپلاستی است که بسیار گران‌تر از شیوه قبلی است. فرنولوپلاستی تحت بی‌هوشی عمومی همراه با عمل جراحی انجام می‌شود. البته تنها در صورتی از این شیوه درمانی استفاده می‌کنند که درمان‌های دیگر پاسخگو نبوده یا فرنولوم زبانی بیش از حد ضخیم باشد. بعد از انجام این عمل جراحی نیز فرنولوم آزاد شده و زخم به وجود آمده در حین عمل به سادگی با بخیه قابل جذب، برطرف خواهد شد. این شیوه درمانی به ندرت با عوارض جانبی همراه خواهد بود با این حال عوارض جانبی شامل خونریزی، عفونت، آسیب دیدگی به زبان یا غدد بزاقی می‌شود.

بعد از بهبود کامل گره زبانی، ورزش‌های زبانی برای بازگرداندن محدوده حرکتی زبان اهمیت زیادی داشته و می‌تواند تا حد زیادی زبان را به وضعیت طبیعی بازگرداند.