آناتومی چشم

ساختمان چشم انسان شبیه یک کره است. در قسمت جلوی این کره یک پنجره شفاف به نام قرنیه وجود دارد. نور از محیط خارج وارد قرنیه شده و پس از عبور از مردمک به عدسی می‌رسد. عدسی نور را به صورت دقیق روی شبکیه متمرکز می‌کند تا تصویر واضحی بر روی شبکیه ایجاد شود. شبكیه این تصاویر را به صورت پیام‌های عصبی به مغز ارسال می‌كند و این پیام‌ها در مغز تفسیر می‌­شوند. بنابراین برای واضح دیدن، قبل از هر چیز لازم است كه نور به طور دقیق روی پرده شبكیه متمركز شود. چشم انسان قادر به تشخیص ۹۰۰ میلیون رنگ می‌باشد.

اجزای فرعی تشکیل دهنده چشم

  • حدقه یا خانه چشم
    • استخوان‌های متعددی هستند که به‌ یکدیگر پیوسته‌اند و یک صندوقچه محکم مخروطی‌شکل را به‌ وجود آورده‌اند تا کره چشم در میان آن محفوظ باشد.
    • فضای داخلی این صندوقچه استخوانی از یک ماده چرب که تا حدی سیال هم هست پر می‌باشد.
  • پلك­‌ها
    • پلك‌ها در حقیقت ساختمان­های تمایز یافته‌ای از جنس پوست و عضلات زیر پوستی هستند كه وظیفه محافظت از چشم‌­ها را بر عهده دارند.
    • وظیفه اول: مثل یك دیوار دفاعی جلوی قسمت عمده‌ای از كره چشم را می­‌گیرند و صفحه لطیف چشم را از گرما، سرما و غیره محافظت می‌کنند و در تعدیل نور نقش مهمی به عهده دارند.
    • وظیفه دوم: پلك ها هر ۵ تا ۱۰ ثانیه یك بار باز و بسته می­شوند در نتیجه مایع ویژه اشک را که از غده‌هایی که در قسمت فوقانی چشم قرار دارد تراوش کرده و بر روی صفحه چشم پهن می‌کنند تا آن‌ را شستشو داده، ضدعفونی کرده و همیشه تازه و مرطوب نگاه دارد و در نتیجه فعالیت آن را آسان گردانند.
  • مژه­‌ها

مژه­‌ها مثل یك صافی از ورود گرد و غبار و ذرات مختلف به داخل چشم جلوگیری می‌كنند و در برابر نورهای شدید نیز مقاومت کرده از شدت آن می‌کاهند.

  • ماهیچه‌های گرداننده چشم
    • برای اینکه عکس‌برداری چشم از اشیاء به‌ سرعت و سهولت انجام بگیرد و کره چشم با حرکت‌های متعدد خود این وظیفه حیاتی را انجام دهد.
    • شش ماهیچه پیرامون آن را فراگرفته است تا حرکت آن را در جهات گوناگون یعنی بالا و پائین و چپ و راست و به سوی درون و بیرون ممکن کنند.

اجزای اصلی تشکیل دهنده چشم

  • صلبیه
    • صلبیه پرده‌ای است سفید و محکم است که دورتا دور كره چشم به جز قرنیه را می‌پوشاند، ضخامت آن از یک میلی‌متر تجاوز نمی‌کند.
    • این بخش از چشم اثر مستقیمی در فرایند بینایی ندارد و در واقع مثل یك اسكلت خارجی از كره چشم محافظت می‌كند.
  • ملتحمه

یك لایه شفاف محافظ است كه سطح داخلی پلك‌ها و روی سفیدی كره چشم را می‌پوشاند و در لبه پلک به پوست و در وسط به قرنیه متصل می‌شود.

  • مشیمیه
    • مشیمیه پرده نازك سیاه رنگی است كه دور شبكیه را احاطه كرده است. این پرده تعداد زیادی رگ‌‍های خونی دارد كه مواد غذایی را به بخش‌هایی از شبكیه می‌رساند.
    • به علاوه سلول های این لایه حاوی تعداد زیادی رنگ دانه سیاه ملانین است كه رنگ سیاهی به این بخش از چشم می‌دهد. وجود رنگ سیاه مانع از انعكاس نورهای اضافی در داخل كره چشم می‌شود و به تشكیل تصویر واضح‌تر كمك می‌كند.
  • قرنیه
    • قسمت شفاف و شیشه مانند جلوی چشم می‌باشد که بخشی از یک کره است.
    • اولین وظیفه: حفاظت از ساختارهای زنده و ظريف داخل چشم که از طريق ايجاد مانع براي ميکروب‌ها و عوامل مخرب بيرونی (مثلاً پاشيده شدن مواد شيميايی به چشم) صورت می‌گيرد.
    • دومین وظیفه: انکسار پرتوهای نوری به داخل کره چشم جهت کمک به تشکيل تصوير اشياء بيرون بر روی پرده شبکيه.
  • عنبیه

عنبیه بخش رنگی پشت قرنیه است كه رنگ چشم افراد را تعیین می‌‌كند.

  • مردمک

در وسط عنبیه سوراخی به نام مردمك وجود دارد كه مقدار نور وارد شده به چشم را تنظیم می­‌كند. وقتی چشم در محیط پر نور قرار می­‌گیرد مردمك تنگ می‌­شود تا مقدار نور كمتری وارد چشم شود. به همین صورت وقتی چشم در محیط كم نور قرار می­‌گیرد مردمك گشاد می­‌شود تا نور بیشتری وارد چشم شود.

  • اتاق قدامی و زلالیه

اتاق قدامی فضای كوچكی است كه بین قرنیه و عنبیه قرار دارد. در این فضا مایعی به نام زلالیه جریان دارد كه به شستشو و تغذیه بافت­های داخل چشم كمك می­كند.

  • عدسی

عدسی یك ساختمان شفاف و بدون رگ در پشت عنبیه است كه در متمركز كردن دقیق پرتوهای نور بر روی شبكیه به قرنیه كمك می­‌كند. ضخامت عدسی چشم در شرایط مختلف تغییر می­‌كند و بسته به آنكه شیء مورد نظر در چه فاصله‌ای از فرد قرار داشته باشد ضخامت عدسی كم و زیاد می‌­شود. بنابراین فرد می‌­تواند اشیاء را در فواصل مختلف به طور واضح ببیند. هر چه سن افراد بیشتر می‌شود قدرت تغییر شكل عدسی كمتر می­‌شود.

  • زجاجیه

زجاجیه مایع ژله مانند شفافی است كه داخل كره چشم را پر می‌­كند و به آن شكل می­‌دهد. زجاجیه از پشت عدسی تا روی پرده شبكیه وجود دارد.

  • شبكیه
    • شبكیه یك پرده نازك حساس به نور (شبیه فیلم عكاسی) است كه در عقب كره چشم قرار دارد. پرتوهای نوری كه به شبكیه برخورد می­‌كنند به پیام‌های عصبی تبدیل می­‌شوند كه از طریق عصب بینایی به مغز منتقل می‌شوند و در مغز تفسیر می­‌شوند.
    • در شبكیه انسان انواع مختلفی از سلول‌­های گیرنده نوری وجود دارد كه میزان حساسیت آن‌ها به نور متفاوت است. گیرنده­‌های نوری استوانه­‌ای بیشتر برای دید در محیط‌­های تاریك به كار می­‌روند. گیرنده‌­های مخروطی برای تشخیص رنگ و جزئیات ظریف تمایز یافته‌­اند.
  • عصب بینایی

عصب بینایی كه رابط كره چشم و مغز می‌باشد از عقب كره چشم خارج می‌شود و از طریق سوراخی در استخوان پروانه‌ای جمجمه به مغز می‌رسد. این عصب پیام‌های بینایی را به مغز ارسال می‌كند و این پیام‌­ها در مغز تفسیر می‌­شوند.

فهرست