زمانی‌که غده فوق‌کلیه به اندازه کافی هورمون تولید نکند، بیماری آدیسون رخ می‌دهد. در این بیماری، مقدار کمی کورتیزول و آلدوسترون تولید می‌شوند. همچنین بیماری آدیسون، نارسایی غده فوق‌کلیه نامیده می‌شود. بیماری آدیسون در تمام گروه‌های سنی رخ می‌دهد و بر هر دو جنس تأثیر می‌گذارد.

درمان آدیسون شامل مصرف هورمون‌هایی است که مقدار ناکافی تولید شده توسط غدد فوق کلیوی را جبران نماید؛ به این منظور که اثرات سودمند تولید شده توسط هورمون‌های ترشح شده به صورت طبیعی را تقلید نماید.

علائم و نشانه‌ها

علائم بیماری آدیسون معمولاً به آرامی و اغلب بعد از چند ماه ظاهر می‌شود، این علائم عبارتند از:

• خستگی شدید
• کاهش وزن و کاهش اشتها
• تیرگی پوست

• فشارخون پایین
• میل زیاد به مصرف نمک
• قندخون پایین
• تهوع، اسهال یا استفراغ
• درد شکم
• دردهای مفصلی یا عضلانی
• کج خلقی
• افسردگی
• ریزش موهای بدن یا اختلال در عملکرد جنسی در زنان

علائم نارسایی حاد غده فوق‌کلیه

گاهی، علائم و نشانه‌های بیماری آدیسون به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند. علائم نارسایی حاد غده فوق‌کلیه عبارتند از:

• درد در پایین کمر، شکم یا پا
• کاهش فشارخون
• استفراغ و اسهال شدید که منجر به کم آبی بدن می‌شود.
• عدم هوشیاری
• افزایش پتاسیم و کاهش سدیم

علل شایع

این نوع از بیماری آدیسون وقتی رخ می‌دهد که غده فوق‌کلیه آسیب ببیند و به مقدار کافی هورمون تولید نکند.

یکی از دلایل این نارسایی، بیماری خود ایمنی بدن است، یعنی سیستم ایمنی بدن، بافت غده فوق‌کلیه را نمی‌شناسد و در نتیجه به آن حمله می‌کند.

سایر علل نارسایی غده فوق‌کلیه عبارتند از:

• بیماری سل
• عفونت‌های غده فوق‌کلیه
• گسترش سرطان به غده فوق‌کلیه
• خونریزی در غده فوق‌کلیه
• نارسایی ثانویه غده فوق‌کلیه

عوارض احتمالی

بحران آدیسون

اگر بیماری آدیسون درمان نشود، ممکن‌ است فرد دچار حالتی به نام “بحران آدیسون” شود که در این حالت غدد فوق‌کلیه در تولید هورمون دچار ناتوانی می‌شود و باعث ایجاد بحران‌های اضافی می‌گردد.

بحران آدیسون می‌تواند باعث کاهش فشارخون، کاهش قندخون و افزایش سطح پتاسیم خون شود که در نتیجه فرد را در حالت خطرناکی قرار می‌دهد و ممکن ‌است به درمان اورژانسی نیاز شود.

تشخیص

ابتدا پزشک در مورد سوابق پزشکی و علائم و نشانه‌های این بیماری، سوالاتی را از فرد می‌پرسد. اگر پزشک احساس کند که فرد مبتلا به بیماری آدیسون شده، ممکن‌است انجام برخی آزمایش‌های زیر را تجویز نماید:

• آزمایش خون

اندازه‌گیری میزان سدیم، پتاسیم و کورتیزول خون به پزشک کمک می‌کند تا متوجه نشانه‌های اولیه نارسایی غده فوق‌کلیه شود. این روش همچنین آنتی‌بادی‌های مرتبط با نوع خودایمنی بیماری آدیسون را اندازه گیری می‌کند.

• تست تحریک (ACTH)

این آزمون سطح کورتیزول خون را قبل و بعد از تزریق ACTH مصنوعی اندازه‌گیری می کند. اگر در این آزمایش، مقدار کورتیزول کم بود یا وجود نداشت، نشان می‌دهد غده فوق‌کلیه آسیب دیده است.

• آزمایش وابسته به انسولین

اگر پزشک شک کند که آیا غده هیپوفیز موجب نارسایی غده فوق‌کلیه شده است یا نه، این آزمایش را توصیه می‌کند. انسولین را تزریق می‌کند و در فواصل مختلف، قندخون و کورتیزول را اندازه‌گیری می‌کند. در افراد سالم، میزان قندخون، کم و مقدار کورتیزول زیاد می‌شود.

• آزمایش‌های تصویربرداری

پزشک ممکن ‌است انجام سی تی اسکن شکمی را برای بررسی اندازه غده فوق‌کلیه و سایر اختلالات که ممکن‌است موجب علت نارسایی غده فوق‌کلیه شود، تجویز نماید.

درمان

تمامی گزینه‌های درمان بیماری آدیسون شامل استفاده از داروها و هورمون‌ها است. به این منظور به فرد هورمون‌هایی برای تنظیم سطح استروئید بدن داده می‌شود.

اگر فرد ورزش‌های سنگین انجام می‌دهد، زمانی‌که هوا گرم است و یا اگر دچار ناراحتی‌های گوارشی مثل اسهال شود، توصیه می‌شود از سدیم (نمک) به مقدار کافی در رژیم غذایی خود استفاده کند.

پزشک در صورت قرار گرفتن در یک موقعیت استرس‌زا مانند عمل جراحی، عفونت یا بیماری ممکن ‌است میزان دوز داروهای را به طور موقتی افزایش دهد.

بحران آدیسون، یک خطر جدی برای سلامتی می‌باشد، چرا که فشارخون و قندخون پایین می‌آید و پتاسیم خون بالا می‌رود. این بحران را باید درمان کرد.