مدیریت بیماری
آسیب ای سی ال (ACL)
در بیماری آسیب ای سی ال، رباط متقاطع قدامی یا ای سی ال (ACL) که در مفصل زانو قرار گرفته است، آسیب میبیند. این رباط بیشتر در ورزشهایی آسیب میبیند که دارای توقفهای ناگهانی و تغییر مسیر میباشند مانند بسکتبال، فوتبال و والیبال و پس از آن هم زانو ورم کرده و نمیتواند وزنی را تحمل کند. بسیاری از افراد در هنگام ورزش صدایی را در زانوی خود میشنوند که همان آسیب وارده بر رباط یاد شده میباشد.
درمان این بیماری به نسبت آسیب وارد شده متفاوت میباشد و شامل جراحی به منظور جایگزینی مفصل تا تمارین توانبخشی است. در صورتی که فرد به ورزشی علاقه دارد که تمارین پرشی زیادی دارد، میتواند با مشورت پزشک خود از بروز این بیماری جلوگیری نماید.
علائم و نشانهها
نشانههای بروز این آسیب عبارتند از:
- ایجاد صدای بلند در زانو هنگام آسیب دیدگی
- درد شدید و ناتوانی در ادامه دادن تمارین ورزشی
- تورم زانو که پس از چند ساعت وخیمتر میشود
- ناتوانی زانو در تحمل وزن
علل شایع
مفاصل، بافتهای قوی هستند که استخوانها را به هم متصل میکنند. رباط متقاطع قدامی (رباط صلیبی)، یکی از دو رباطی است که از میانهی زانو عبور میکند و استخوان ران را به استخوان قلم پا وصل میکند.
این بیماری زمانی بروز میکند که فرد در حال انجام تمرینهای ورزشی است و به طور ناگهانی مسیر خود را تغییر میدهد و در حالی که وضعیت پای او ثابت است، میچرخد و یا زانوی خود را بیش از محدودهی طبیعی باز میکند.
همچنین زمانی که فرد در طی ورزش میپرد و به طور نامناسبی به زمین میآید، احتمال بروز این بیماری وجود دارد. برخوردهای طی ورزش فوتبال و تصادف با موتورسیکلت هم باعث بروز این بیماری میشوند.
عوامل تشدید کننده خطر
زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به این بیماری میباشند. عضلهی چهارسر ران زنان به نسبت عضلهی پشتی ران (همسترینگ)، قویتر میباشد و به همین دلیل دچار عدم تعادل توانی میباشند.
عوارض احتمالی
افراد مبتلا به این بیماری به احتمال بالاتری به آرتروز دچار میشوند که در آن غضروف مفصلی تحلیل میرود و سطح نرم آن زبر میشود. حتی اگر فرد برای نوسازی مفصل مورد جراحی قرار گیرید، ممکن است به آرتروز مبتلا شود.
تشخیص
در طی معاینهی جسمانی، پزشک وضعیت زانوی فرد را بررسی میکند و آن را با زانوی سالم مقایسه میکند و ممکن است زانو را در جهات مختلف حرکت دهد تا بتواند تشخیص بهتری داشته باشد.
معمولا تشخیص بر پایهی آزمونها فیزیکی صورت میگیرد ولی ممکن است از روشهای دیگر به منظور کشف بیماری و دلایل آن استفاده شود.
- اشعهی ایکس
در این روش تصویربرداری، اشعهی ایکس میتواند شکستگیهای استخوانی را به خوبی نشان دهد ولی گزینهی مناسبی برای بافتهای نرم همانند تاندونها و رباطها نمیباشد.
- ام آر آی (MRI)
در این روش از امواج رادیویی به همراه میدانهای مغناطیسی قوی استفاده میشود و میتوان تصاویر دقیقی از میزان آسیب وارده بر زانو در طی بیماری تهیه کرد و احتمال آسیب دیدگی دیگر رباطهای زانو یا غضروف مفصل را تشخیص داد.
- سونوگرافی
در این روش از امواج صوتی استفاده میشود و با آن آسیب دیدگی رباط، تاندون و عضلات زانو بررسی میشود.
درمان
در درمان اولیهی این بیماری سعی میشود تا درد و تورم زانو کاهش یابد و زانو بتواند به میزان قبل حرکت کند و عضلات دور زانو تقویت شوند.
معمولا بیمارانی که میخواهند ورزشهای مورد علاقهی خود را ادامه دهند مورد جراحی قرار میگیرند. ولی افرادی که دچار آسیب دیدگیهای شدید غضروف یا رباط نمیباشند، با توانبخشی درمان میشوند.
در هر صورت، توانبخشی در روند درمانی وجود دارد و شامل این موارد میشود:
- استفاده از عصا یا در صورت امکان، زانوبند
- تمرینات افزایش دهندهی محدودهی حرکتی برای زانو
- تمرینات تقویتی و استواری برای عضلات
جراحی
در صورتی که رباط متقاطع قدامی (رباط صلیبی) آسیب ببیند، نمیتوان به راحتی آن را به هم دوخت و باید رباط را با بخشی از تاندون متعلق به قسمتی دیگر از زانو یا پا جایگزین نمود. پیوند تاندون از یک عضو مرده هم گزینهی دیگری میباشد. در این جراحی برشهای کوچکی در اطراف مفصل زانو زده میشود و با استفاده از یک دستگاه کوچک، محل دقیق جایگذاری پیوند مشخص میشود.
- با مشورت پزشک خود از رژیم غنی از ویتامین سی، حاوی آهن، سرشار از کلسیم و حاوی کالری فراوان استفاده کنید و از مواد غذایی پرچرب پرهیز داشته باشید.
- برای جلوگیری از یبوست، از میوه، سبزیجات تازه و مایعات فراوان (روزی 8 لیوان) استفاده کنید.
- با پزشک خود در مورد مصرف مکملهای مناسب مشورت کنید.
- از مصرف نوشیدنیهای حاوی کافئین مانند چای و قهوه خودداری کنید.
- بهتر است با رژیم غذایی مناسب و ورزش از چاقی جلوگیری کنید.
- بهتر است تا زمان اجازهی پزشک، به زانوی خود استراحت دهید.
- تا مدتی برای حرکت کردن از عصا استفاده کنید.
- در هنگام استراحت، پای تحت جراحی قرار گرفته را روی بالش یا سطح نرمی بالاتر از قلب قرار دهید.
- با استفاده از روشهای آرام سازی خود، از استرس و فشارهای روانی دوری کنید.
- جهت تسکین درد از کمپرس گرم و سرد استفاده کنید شل کردن عضلات، پرت کردن حواس جهت تسکین درد مفید است.
- ورزشهای کششی و قدرتی را که پزشکتان تجویز کرده است را انجام دهید.
- فشارهای روحی میتوانند مقدار دردی را که توسط بیمار احساس میشود تشدید کند و روند بیماری را بدتر کند، پس از آن اجتناب کنید.
- دستورات دارویی پس از ترخیص را طبق دستور پزشک مصرف کنید از مصرف بیرویه داروها خصوصاً مسکن خودداری کنید. از قطع دارو بدون اجازه پزشک خودداری کنید.
- در صورت تجویز آتل، بریس و سایر تجهیزات کمک به مفاصل، از آنها به طور صحیح استفاده کنید.
- جلسات معاینه و ملاقات با پزشک خود را دنبال کنید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- افزایش تورم و یا درد
- بیحسی و ضعف پا
- تغییر رنگ یا سردی پا
- بروز علائم عفونت مانند تب یا ترشح از محل جراحی یا قرمزی
- سایر موارد نگران کننده و یا اورژانسی