هیسترکتومی‌شکمی، یک روش جراحی است که در آن رحم را از طریق ایجاد شکاف در شکم خارج می‌کنند. رحم اندامی‌ است که جنین طی بارداری در آن رشد می‌کند.

در هیسترکتومی‌ جزئی، تنها رحم خارج می‌شود. در حالی که در هیسترکتومی ‌کامل، رحم و گردن رحم خارج می‌شود.

گاهی هیسترکتومی ‌شامل خارج کردن یکی یا هر دو تخمدان و لوله‌های رحمی‌ (فالوپ) است. روشی که به آن هیسترکتومی‌ کامل به همراه سالپینگو اوفورکتومی‌گفته می‌شود.

هیسترکتومی‌ همچنین می‌تواند از طریق ایجاد شکافی در واژن انجام شود یا به وسیله عمل لاپاروسکوپی یا روش جراحی رباتیک که در این روش از یک ابزار بلند و باریک که از میان شکافی در شکم عبور می‌کند، استفاده می‌شود.

هیسترکتومی‌شکمی‌ ممکن است با وجود سایر روش‌ها توصیه شود اگر:

• شما یک رحم بزرگ دارید.
• پزشک می‌خواهد سایر ارگان‌های لگنی شما را بررسی کند.
• جراح این روش را برای شما مناسب می‌داند.

دلایل انجام

انجام هیسترکتومی ‌ممکن است در صورت داشتن یکی از شرایط زیر لزوم یابد:

• سرطان

اگر فرد مبتلا به نوعی از سرطان زنان مثل سرطان رحم یا دهانه رحم باشد، احتمالاً هیسترکتومی‌ بهترین انتخاب درمانی است. بسته به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن، ممکن است پرتودرمانی یا شیمی ‌درمانی نیز از راه‌های دیگر درمان باشند.

• فیبروئیدها

هیسترکتومی ‌تنها درمان دائمی‌برای مشکل فیبروئید(تومورهای خوش خیم رحم که اغلب موجب خونریزی شدید، کم خونی، درد لگنی یا فشار مثانه می‌شوند) است. درمان‌های بدون نیاز به جراحی موجود برای فیبروئیدها به سطح وخامت و اندازه تومور بستگی دارند. بسیاری از زنان مبتلا به فیبروئیدها علائم بسیار کمی ‌دارند که نیازی به درمان ندارند.

• آندومتریوز

در این بیماری، بافت‌های پوشاننده داخل رحم (آندومتر)، در بیرون از رحم و روی تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی‌ (فالوپ) یا دیگر ارگان‌های لگنی رشد می‌کنند. هنگامی‌که دارو و روش‌های جراحی سنتی در بهبود این بیماری مؤثر نباشند، هیسترکتومی ‌به همراه خارج کردن تخمدان‌ها و لوله‌های (رحمی) فالوپ لزوم می‌یابد.

• افتادگی رحم

افتادگی رحم در واژن می‌تواند به خاطر ضعیف شدن رباط‌ها و بافت‌های حمایت کننده رحم، رخ دهد. افتادگی رحم می‌تواند منجر به بی‌اختیاری ادرار، فشار لگنی یا مشکل در حرکات روده‌ای شود. برای درمان این عوارض ممکن است به هیسترکتومی‌نیاز باشد.

• خونریزی غیرطبیعی از واژن

در صورتی که قاعدگی‌های فرد شدید، نامنظم یا طولانی است و کنترل خونریزی با روش‌های دیگر ممکن نیست، هیسترکتومی ‌می‌تواند برای رهایی از مشکل به کار آید.

• دردهای مزمن لگنی

گاهی آخرین روش درمانی در زنانی که از دردهای مزمن لگن که ناشی از رحم است رنج می‌برند، هیسترکتومی‌است. هر چند هیسترکتومی ‌در تسکین بسیاری از دردهای لگنی مؤثر نیست و انجام بی مورد آن باعث ایجاد مشکلات بیش‌تر می‌شود. قبل از انجام چنین جراحی عمده‌ای جوانب کار را دقیقاً ارزیابی نمایید.

هیسترکتومی ‌توانایی بارداری را از بین می‌برد. اگر شما می‌خواهید باردار شوید، از پزشک درباره گزینه‌های جایگزین این عمل بپرسید. در موارد سرطانی، هیسترکتومی‌ ممکن است تنها گزینه باشد اما برای دیگر بیماری‌ها مثل فیبروئید‌ها، آندومتریوز و افتادگی رحم، ممکن است بتوانید درمان‌هایی با عوارض کم‌تر را امتحان کنید.

در حین جراحی هیسترکتومی‌، جراح ممکن است یک عمل وابسته را هم انجام دهد که در آن تخمدان‌ها و لوله‌های رحمی (فالوپ) را نیز خارج می‌کند. شما و پزشک باید درمورد اینکه آیا به این جراحی نیاز دارید یا خیر صحبت کنید.

عوارض احتمالی

هیسترکتومی ‌به طور کلی بی‌خطر است، اما هر جراحی عوارض مربوط به خود را دارد.

عوارض احتمالی مربوط به هیسترکتومی ‌شکمی‌عبارتند از:

• لخته شدن خون
• عفونت
• خونریزی شدید
• واکنش‌های منفی به بی‌هوشی
• آسیب به مجاری ادراری، مثانه، راست روده یا سایر ارگان‌های لگنی در حین جراحی، که ممکن است برای ترمیم به جراحی مجدد نیاز شود.
• شروع زودتر یائسگی، حتی اگر تخمدان‌های خارج نشوند.

شما همچنین ممکن است با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی – عروقی و مشکلات سوخت و ساز (متابولیکی) پس از هیسترکتومی ‌مواجه شوید. مخصوصاً اگر قبل از 35 سالگی عمل کرده باشید. با پزشک خود درمورد گزینه‌های درمانی صحبت کنید تا بتوانید اگر درمان جایگزینی وجود دارد آن را انتخاب کنید.

آمادگی قبل از مداخله

اضطراب در رابطه با عمل جراحی یک احساس طبیعی است. راه‌هایی که شما می‌توانید برای آمادگی خود انجام دهید عبارتند از:

• جمع آوری اطلاعات

 پیش از جراحی، اطلاعاتی را که احساس می‌کنید برای اطمینان درباره هیسترکتومی‌نیاز دارید را بدست آورید. از پزشک و جراح خود سوالاتی را در مورد مراحل عمل و … بپرسید.

• دنبال کردن دستورات دارویی پزشک

اگر باید در میزان یا نوع داروهای مصرفی خود در زمان جراحی تغییراتی ایجاد کنید، از پزشک خود بپرسید. همچنین درمورد رژیم غذایی و مکمل‌های گیاهی مصرفی با پزشک مشورت کنید.

• صحبت کردن درمورد نوع بی‌هوشی

هیسترکتومی‌شکمی‌به بی‌هوشی عمومی‌نیاز دارد که در این صورت شما در حین عمل بی‌هوش خواهید بود.

• برنامه‌ریزی کردن برای اقامت در بیمارستان

مدت زمان بستری شدن شما به نوع جراحی و توصیه پزشک بستگی دارد. عموماً بستری پس از جراحی هیسترکتومی‌شکمی‌، حداقل یک تا دو روز است.

• برنامه‌ریزی برای استراحت پس از مرخصی

بهبود کامل چند هفته طول می‌کشد. پزشک ممکن است در این مدت شما را از برخی فعالیت های روزانه مثل رانندگی یا بلند کردن اجسام سنگین محدود کند. برای این مدت سعی کنید برنامه‌ریزی کنید.

قبل از جراحی، ممکن است آزمایش‌های انجام شده برای بررسی سرطان انجام شود که می‌تواند روش جراحی شما را تغییر دهد. آزمایش‌ها شامل:

• آزمایش پاپ اسمیر

که وجود سلول‌های غیرطبیعی در دهانه رحم یا سرطان دهانه رحم را تشخیص می‌دهد.

• نمونه برداری (بیوپسی) آندومتر

نمونه برداری آندومتر، که سلول‌های غیرطبیعی در جداره رحم یا سرطان آندومتر را تشخیص می‌دهد.

• سونوگرافی لگن

سونوگرافی لگن، که ممکن است اندازه فیبروئیدهای رحم، پولیپ آندومتر یا کیست تخمدان را نشان دهد.

روز قبل و صبح جراحی، به شما توصیه می‌شود با استفاده از صابون که توسط جراح تجویز می‌شود، دوش بگیرید تا خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهد. پاکسازی قبل از عمل از واژن (دوش واژن) یا پاکسازی قبل از عمل از راست روده (انما) نیز ممکن است انجام شود. بلافاصله قبل از عمل، داروهای آنتی‌بیوتیک داخل وریدی را دریافت خواهید کرد تا خطر ابتلا به عفونت پس از این روش کاهش یابد.

چه انتظاری می‌توانید داشته باشید.

در طی هیسترکتومی‌شکمی، جراح رحم را از تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و واژن فوقانی و همچنین از عروق خونی و بافت پیوندی که از آن حمایت می‌کند، جدا می‌کند. قسمت پایین‌تر رحم (گردن رحم) معمولاً برداشته می‌شود (هیسترکتومی‌کامل). اما گاهی اوقات ممکن است در جای خود باقی بماند (هیسترکتومی‌جزئی). در صورت لزوم، جراح ممکن است اندام‌ها و بافت‌های اضافی لگن مانند تخمدان‌ها یا لوله‌های فالوپ را نیز خارج کند.

اقدامات و توصیه‌های قبل از عمل

• شب قبل از عمل، شام سوپ میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
• در صورت داشتن آرایش و لاک ناخن آن را پاک کنید.
• موهای موضع عمل، قبل از عمل باید بتراشید.
• قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید.
• قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید.
• کلیه لباس ها (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید .
• در صورت داشتن سابقه بیماری و سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
• در صورتی که بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
• قبل از رفتن به اتاق عمل برای شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی بیوتیک تزریق می‌شود.
• بی حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه ها گردد، لذا ورزش های تنفسی (تنفس عمیق و سرفه) و چرخش پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.

در حین عمل

هیسترکتومی ‌به طور معمول تحت بی‌هوشی عمومی‌انجام می‌شود، بنابراین در طی عمل جراحی بیدار نخواهید شد. این عمل به طور معمول حدود یک تا دو ساعت طول می‌کشد.

برای شروع این عمل، یک عضو تیم جراحی، کاتتر ادراری را برای تخلیه مثانه قرار می‌دهد. کاتتر در طول عمل جراحی و برای مدت کوتاهی بعد از آن باقی می‌ماند. شکم و واژن قبل از عمل با یک محلول استریل تمیز می‌شوند.

برای انجام هیسترکتومی‌، جراح یک برش را در قسمت پایین شکم با استفاده از یکی از این دو روش ایجاد می‌کند:

• یک برش عمودی، که از وسط شکم شروع می‌شود و از زیر ناف درست به بالای استخوان شرمگاهی گسترش می‌یابد.
• یک برش خط افقی بیکینی که در حدود 2.5 سانتی‌متر بالای استخوان شرمگاهی شما قرار دارد.

اینکه جراح کدام برش را انتخاب می‌کند، بستگی به عوامل زیادی از جمله علت انجام هیسترکتومی، نیاز به جستجوی بخش‌های فوقانی شکم، اندازه رحم و وجود جوشگاه (جوش خوردگی زخم) از عمل قبلی شکم دارد. به عنوان مثال، هیسترکتومی‌انجام شده برای اندومتریوز، فیبروئیدهای بزرگ و سرطان زنان به طور عمده از طریق یک برش عمودی انجام می‌شود.

پس از عمل

پس از عمل جراحی، شما در اتاق ریکاوری برای ساعاتی می‌مانید. تیم پزشکی اقدامات زیر را انجام خواهد داد.

• برعلائم و نشانه‌های درد شما نظارت می‌کند.
• به شما برای تسکین درد و پیشگیری از عفونت دارو داده می‌شود.
• شما تشویق می‌شوید تا بلند شوید و راه بروید.

هیسترکتومی‌شکمی‌معمولاً نیاز به یک تا دو روز بستری در بیمارستان دارد، اما ممکن است طولانی‌تر باشد. شما به پدهای بهداشتی برای خونریزی و ترشحات واژنی نیاز دارید. این طبیعی است که خونریزی برای چند روز تا چند هفته پس از هیسترکتومی‌ادامه داشته باشد. با این حال، اگر خونریزی شما به عنوان یک دوره قاعدگی شدید است لازم است به جراح خود اطلاع دهید.

جراحت شکم به تدریج بهبود می‌یابد، اما جای یک زخم در شکم شما باقی خواهد ماند.

نتایج

هیسترکتومی‌دائمی‌برخی از جنبه های زندگی شما را تغییر خواهد داد. برای مثال:

• شما دیگر دوره های قاعدگی نخواهید داشت.
• از علائمی ‌که شما را مجبور به عمل کرده بود آسوده می‌شوید.
• توانایی بارداری خود را از دست می‌دهید.
• اگر در دوره پیش از یائسگی هستید، برداشتن تخمدان‌ها در هیسترکتومی‌ آغازی بر یائسگی است.
• اگر قبل از یائسگی هیسترکتومی ‌دارید و تخمدان‌ها را نگه دارید، ممکن است یائسگی را در سن کم‌تر از سن معمول آن تجربه کنید.
• اگر هیسترکتومی ‌جزئی دارید، گردن رحم شما در جای خود باقی می‌ماند، بنابراین شما هنوز در معرض خطر سرطان دهانه رحم هستید و نیاز به آزمایش پاپ اسمیر به طور منظم برای غربالگری سرطان دهانه رحم خواهید داشت.

سایر موارد زندگی شما به احتمال زیاد به حالت طبیعی برمی‌گردد و یا پس از هیسترکتومی‌ بهبود می‌یابند. مثلا

اگر قبل از هیسترکتومی‌یک زندگی جنسی خوب داشته‌اید، احتمالا بعد از عمل هم باقی خواهد ماند. بعضی از زنان پس از هیسترکتومی ‌حتی لذت جنسی بیشتری را تجربه می‌کنند که ممکن است به دلیل تسکین درد مزمن یا خونریزی شدید ناشی از بیماری باشد.

تسکین علائم، کیفیت زندگی شما را بالا می‌برد و به شما احساس بهتری می‌دهد.

زنانی که قبل از یائسه شدن به دلیل سرطان مجبور به هسترکتومی‌می‌شوند، ممکن است دچار غم و اندوه و احتمالاً افسردگی در اثر ازدست دادن باروری شوند. اگر غم و اندوه یا احساسات منفی باعث عدم لذت از زندگی در شما شد باید با پزشک خود مشورت نمایید.