اسکیزوفرنی در کودکان امری نادر اما نوعی اختلال روانی شدید است که کودکان مبتلا به ‌این مشکل احساسی غیرواقعی و رفتاری غیرعادی از خود نشان می‌دهند. اسکیزوفرنی طیف وسیعی از مشکلات ازجمله افکار، رفتار و احساسات را در برمی‌گیرد. این عارضه باعث رفتارهای از هم گسیخته‌ای می‌شود که توانایی عملکرد کودک را مختل می‌کند.

اسکیزوفرنی کودکان در اصل همان اسکیزوفرنی در بزرگسالان است، اما ممکن‌است در اوایل زندگی بروزکند که تأثیر عمیقی بر رفتار و رشد کودک دارد. اسکیزوفرنی کودکان، در سال‌های اولیه باعث چالش ویژه‌ای برای تشخیص، درمان، آموزش و رشد عاطفی و اجتماعی می‌شود.

این عارضه نوعی بیماری مزمن است که نیاز به درمان مادام‌العمر دارد. شناسایی و درمان به موقع در این بیماری اهمیت بسیار زیادی داشته و می‌تواند وضعیت کودک را به طور قابل‌توجهی بهبود ببخشد.

علائم و نشانه‌ها

اسکیزوفرنی شامل طیف وسیعی از مشکلات افکاری، رفتاری و احساسی می‌شود. علائم و نشانه‌های ‌این اختلال متفاوت است، اما معمولاً شامل هذیان، توهم و یا درهم ریختگی گفتاری می‌شود.

علائم اسکیزوفرنی به‌طور کلی در سن 20 سالگی شروع می‌شود. درنتیجه این‌که کودکی مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده شود، امری غیرمعمول تلقی می‌شود. اسکیزوفرنی زودرس قبل از سن 18 سالگی رخ داده و تشخیص این عارضه در کودکان کمتر از 13 سال بسیار نادر است.

البته علائم با گذشت زمان ممکن‌است از نظر نوع و شدت تغییر پیدا کرده و بعد از مدتی بهبود یافته یا وخیم‌تر شود. البته بعضی از علائم ممکن‌است همیشه وجود داشته باشد. همچنین تشخیص اسکیزوفرنی در مراحل اولیه بروز بیماری کار بسیار دشواری است.

• علائم و نشانه‌های اولیه

اولین نشانه‌های اسکیزوفرنی درکودکان شامل مشکلات رشد می‌شود، از جمله:

• تأخیر در صحبت کردن
• دیر و یا به طور غیرمعمول چهار دست و پا رفتن
• دیر راه افتادن
• دیگر رفتار حرکتی غیرطبیعی

 برخی از این علائم گفته شده در کودکان مبتلا به اختلالات رشدی فراگیر مانند اختلال اوتیسم نیز شایع است. بنابراین اول قدم برای تشخیص اسکیزوفرنی، رد احتمال ابتلای کودک به اختلالات رشدی است.

• علائم اسکیزوفرونی در نوجوانان

علائم اسکیزوفرونی در نوجوانان همانند علائم بزرگسالان است، اما ممکن‌است‌ این بیماری در‌این گروه سنی به سختی قابل تشخیص باشد و به این دلیل است که برخی علائم اولیه اسکیزوفرنی در نوجوانان همانند نشانه‌های بلوغ در طول سال‌های نوجوانی است، به عنوان مثال:

• کناره‌گیری از دوستان و خانواده
• افت تحصیلی
• مشکل در خواب
• تحریک‌پذیری یا افسردگی
• عدم انگیزه
• رفتار عجیب و غریب
• استفاده از مواد مخدر

در مقایسه با علائم اسکیزوفرنی در بزرگسالان، نوجوانان ممکن‌است:

• کمتر هذیان بگویند.
• بیشتر توهم بصری داشته باشند.

• علائم و نشانه‌های بعدی

با افزایش سن افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، علائم شایع این اختلال نیز ظاهر خواهد شد. ‌این علائم و نشانه‌ها شامل موارد زیر می‌شود :

• هذیان: باورهای غلطی که بر اساس واقعیت نیستند. برای مثال،‌ این افراد فکر می‌کنند که در حال آسیب و یا مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، حرکات و یا نظرات خاصی دارند، احساس شهرت یا توانایی استثنایی دارند؛ احساس می‌کنند فردی عاشقشان است یا یک فاجعه بزرگ در حال وقوع است. هذیان در بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رخ می‌دهد.
• توهم:‌ این اختلال معمولاً شامل دیدن یا شنیدن چیزهایی است که وجود ندارد. توهم می‌تواند تمامی ‌حواس را درگیر کند، اما شنیدن اصوات شایع‌ترین نوع توهم است.
• افکار آشفته: این اختلال از گفتار آشفته تشخیص داد می‌شود. در این افراد برقراری ارتباط مؤثر می‌تواند دچار اختلال شود و ممکن‌است پاسخ به سوالات تا حدی یا کاملاً نامربوط باشد.
• رفتار حرکتی بسیار آشفته و یا غیرطبیعی: این نشانه با رفتارهای بچگانه نسبت به هیجانات غیرقابل پیش‌بینی، حالت‌هایی عجیب و نامناسب و حرکات بیش ازحد و غیرضروری بروز می‌کند.
• علائم منفی:‌ این علائم به کاهش و یا عدم توانایی عملکرد معمولی اشاره می‌کند به عنوان مثال، فرد ممکن‌است بهداشت شخصی را نادیده بگیرد یا به نظر می‌رسد که فاقد احساسات ( ارتباط چشمی ‌برقرار نمی‌کند، حالات چهره را تغییر نمی‌دهد، به صورت یکنواخت صحبت می‌کند، دست یا سر را به طور غیرمعمول تکان می‌دهد) است.

با گذشت زمان، علائم ممکن‌است شدیدتر و قابل توجه‌تر شود. در نهایت، کودک ممکن‌است دچار علائم و نشانه‌های روان‌پریشی، از جمله توهم، هذیان و افکارغیرعادی شود. هنگام بروز افکار آشفته‌تر، اغلب نیاز به بستری و دارودرمانی است.

علل شایع

این‌که چه چیزی باعث بروز اسکیزوفرنی در کودکان می‌شود هنوز مشخص نیست، اما تصور می‌شود همان عاملی که موجب اسکیزوفرنی در بزرگسالان شده است، نیز موجب‌ این اختلال در کودکان می‌شود. متخصصان بر‌این باورند که ترکیبی از ژنتیک، وضعیت شیمی ‌مغز و محیط‌ زیست منجر به رشد ‌این اختلال می‌شود. اما هنوز مشخص نیست که چرا اسکیزوفرنی در برخی افراد‌این قدر زود و در برخی دیگر دیرتر شروع می‌شود.

عوامل تشدیدکننده خطر

اگر چه علت دقیق اسکیزوفرنی مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد بعضی عوامل خطر و یا تحریک ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش دهد، از جمله:

• سابقه خانوادگی اسکیزوفرنی
• افزایش عملکرد سیستم‌ایمنی بدن، از جمله بیماری‌های التهابی یا خود‌ایمنی
• برخی عوارض بارداری و زایمان مانند سوءتغذیه یا قرار گرفتن در معرض سموم و یا ویروس‌ها که ممکن‌است بر رشد مغز تاثیر بگذارند.
• مصرف داروهای روانگردان در نوجوانی

عوارض احتمالی

در صورت عدم‌درمان، اسکیزوفرنی کودکان می‌تواند موجب مشکلات شدید روحی، رفتاری و سلامت شود. پیامدهای مرتبط با اسکیزوفرنی ممکن‌است در دوران کودکی و یا بعد از آن رخ دهد، از جمله:

• خودکشی، اقدام به خودکشی و افکار خودکشی
• آسیب به خود
• اختلالات اضطرابی، اختلالات وحشت و اختلال و سواس
• افسردگی
• سوءاستفاده از الکل و مواد مخدر، از جمله توتون و تنباکو
• درگیری‌های خانوادگی
• عدم توانایی در زندگی به طور مستقل، حضور در مدرسه یا محل کار
• انزوای اجتماعی
• بهداشت و مشکلات پزشکی
• قربانی شدن

• مشکلات حقوقی، مالی و بی‎خانمانی
• رفتار پرخاشگرانه (اگر چه غیرمعمول است)

تشخیص

 تشخیص بیماری اسکیزوفرنی در دوران کودکی مستلزم رد سایر اختلالات سلامت روانی است. همچنین باید اطمینان حاصل کرد که این علائم ناشی از سوءمصرف مواد، دارو یا بیماری دیگری نیست.

روند تشخیص شامل:

• معاینه فیزیکی: این کار ممکن‎است برای کمک به رد کردن سایر بیماری‌ها و مشکلاتی که می‌توانند علائم مشابه اسکیزوفرنی را به دنبال داشته باشند، صورت گیرد.
• آزمایش و تصویربرداری: برای کمک به رد بیماری با علائم مشابه، آزمایش انجام می‌شود و تصویربرداری برای سوءمصرف الکل و مواد مخدر انجام می‌شود. همچنین پزشک ممکن‌است برای تشخیص دقیق‌تر، تصویربرداری‌های بیشتری را تجویز کند.
• ارزیابی روانی: ‌این روش شامل مشاهده ظاهر و رفتار، پرسش در مورد افکار، احساسات و الگوهای رفتاری (هر گونه افکار خودآزاری و یا آسیب رساندن به دیگران)، ارزیابی قدرت فکر و عملکرد متناسب با سن و ارزیابی خلق‌وخوی، اضطراب و علائم روان‌پریشی می‌شود.
• معیارهای تشخیصی بیماری اسکیزوفرنی: پزشک یا روانپزشک ممکن‌است از معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی منتشر شده توسط انجمن روانپزشکی آمریکا استفاده کند. به‌طور کلی معیارهای تشخیصی برای اسکیزوفرنی کودکان همانند معیارهای اسکیزوفرنی بزرگسالان است.

گاهی اوقات روند تشخیص اسکیزوفرنی کودکان طولانی‌مدت و چالش برانگیز است و ‌این می‌تواند به دلیل شرایط دیگر مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی که علائم مشابهی دارند، باشد.

روانپزشک اطفال ممکن‌است بخواهد رفتار، ادراکات و الگوهای تفکر کودک را به مدت شش ماه یا بیشتر تحت نظر داشته باشد. علائم و نشانه‌های الگوهای رفتاری و افکاری در طول زمان واضح‌تر شده و تشخیص اسکیزوفرنی را آسان‌تر می‌کند.

در برخی موارد، ممکن‌است روانپزشک قبل از تشخیص کامل، دارودرمانی را شروع کند. ‌این امر به‌ویژه برای علائم پرخاشگری یا خودآزاری حائزاهمیت است. مصرف برخی داروها می‌تواند‌ این نوع رفتارها را محدود کند و احساسات عادی را بازگرداند.

درمان

اسکیزوفرنی در کودکان نیاز به درمان مادام‌العمر دارد. حتی در دوره‌های زمانی که به نظر می‌رسد علائم از بین رفته باشد. درمان کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی چالش برانگیز است.

تیم‌درمانی اسکیزوفرنی

درمان اسکیزوفرنی کودکان معمولاً توسط روانپزشک اطفال با تجربه در درمان اسکیزوفرنی انجام می‌شود. رویکرد تیمی‌ معمولاً در کلینیک و توسط کارشناسان درمان اسکیزوفرنی انجام می‌شود. تیم‌درمانی ممکن‌است شامل افراد زیر باشد:

• روانپزشک، روانشناس یا درمانگر
• پرستار
• اعضای خانواده
• داروساز

گزینه‌های اصلی درمان

درمان‌های اصلی برای اسکیزوفرنی کودکان عبارتند از:

• دارودرمانی
• روان‌درمانی
• آموزش مهارت‌های زندگی
• بستری شدن

دارو درمانی

بسیاری از داروهای ضدروان‌پریشی که برای بزرگسالان مبتلا به اسکیزوفرنی مورد استفاده قرار می‌گیرد در کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی نیز استفاده می‌شود. داروهای آنتی‌سایکوتیک اغلب کنترل علائمی ‌مانند توهم، از دست دادن انگیزه و فقدان احساس را کنترل می‌کند.

به طور کلی، هدف از درمان با داروهای ضدروان‌پریشی، مدیریت علائم با کمترین دوز ممکن‌ است. با گذشت زمان، پزشک اطفال ترکیبات داروهایی مختلف و یا دوزهای مختلفی را بر روی کودک امتحان می‌کند. بسته به علائم، سایر داروها مانند داروهای ضدافسردگی و یا داروهای ضداضطراب ممکن‌است مؤثر واقع شود

توصیه می‌شود با پزشک اطفال در مورد عوارض جانبی احتمالی و چگونگی مدیریت آن‌ها مشورت شود و در اسرع وقت هرگونه عوارض جانبی را به پزشک گزارش داده شود.

روان‌درمانی

علاوه بر دارودرمانی، روان‌درمانی و گفتاردرمانی گاهی اوقات می‌تواند به مدیریت علائم کمک کرده و همچنین می‌تواند به خانواده و کودک آن‌ها برای مقابله با ‌این اختلال کمک کند.

روان درمانی ممکن‌است شامل:

درمان فردی

روان‌درمانی مانند رفتاردرمانی شناختی توسط یک روانپزشک ماهر می‌تواند به کودک روش‌های مقابله با استرس و چالش‌های زندگی را آموزش دهد.‌ این روش درمانی می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. آموزش در مورد علائم اسکیزوفرنی می‌تواند به کودک کمک کند تا بهتر شرایطش را درک کند و با علائم کنار بیاید و برنامه درمانی را دنبال کند.

خانواده درمانی

یکی دیگر از شیوه‌های روان‌درمانی، خانواده درمانی است که در آن اطلاعات درمانی و مراقبتی از کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی در اختیار تمامی اعضای خانواده قرار خواهد گرفت. مراقبت از کودک مبتلا به این بیماری می تواند تا حد زیادی به کنار آمدن کودک با این بیماری کمک کند. همچنین این آموزش‌ها می‌تواند به بهبود ارتباط، مقابله با استرس‌ها کمک کند.

آموزش مهارت‌های زندگی

برنامه های درمانی شامل آموزش مهارت‌های زندگی می‌توانند به عملکرد بهتر کودک و کنار آمدن او با این بیماری کمک کند.

آموزش مهارت‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آموزش مهارت‌های اجتماعی و دانشگاهی

آموزش مهارت‌های اجتماعی و دانشگاهی بخش مهمی ‌از درمان اسکیزوفرنی کودکان محسوب می‌شود. کودکان مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب در برقراری ارتباط در مدرسه و هم سالانشان مشکل دارند. آن‌ها همچنین ممکن‌است در انجام وظایف روزانه، مانند استحمام و یا پوشیدن لباس نیز مشکل داشته باشند.

• توانبخشی شغلی و حمایت از اشتغال

‌این مهارت به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک می‌کند تا برای پیدا کردن و حفظ شغل آماده شوند .

افکار و رفتار خودکشی

افکار و رفتار خودکشی در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی رایج است. اگر فررزند در معرض خطر اقدام به خودکشی قرار دارد و یا تلاش به خودکشی می‌کند، نباید او را به هیچ وجه تنها گذاشت و حتماً فردی برای مراقب از او گذاشته شود.