سندرم کوشینگ زمانی اتفاق می‌افتد که سطح هومون کورتیزول، برای طولانی‌مدت در بدن بالا باشد. این بیماری که گاهی به نام هایپرکورتیزولیسم هم شناخته می‌شود، ممکن‌است به خاطر مصرف کورتیکواستروئیدهای خوراکی هم ایجاد شود. این بیماری همچنین می‌تواند به خاطر تولید بیش از حد کورتیزول توسط خود بدن به وجود آید.

سطح بالای کورتیزول باعث بروز علائم مشخصی از سندرم کوشینگ از جمله ایجاد برآمدگی چربی بین شانه‌ها، باد کردن صورت و نشانه‌های صورتی یا بنفش روی پوست می‌شود.

این بیماری می‌تواند منجر به بالا رفتن فشارخون، کاهش تراکم استخوان یا گاهی دیابت نوع دو هم بشود. درمان سندرم کوشینگ می‌تواند سطح هورمون کورتیزول را به حالت طبیعی خود بازگرداند و علائم را بهبود بخشد. هرچه درمان زودتر آغاز شود، شانس بهبودی هم بالاتر می‌رود.

علائم و نشانه‌ها

علائم و نشانه‌های سندرم کوشینگ می‌تواند بسته به میزان ازدیاد کورتیزول، متفاوت باشد. از جمله علائم و نشانه‌های شایع این بیماری عبارتند از:

• افزایش وزن و رسوبات بافت چربی به‌خصوص در نواحی مرکزی کمر، صورت و بین شانه‌ها
• نشانه‌های قرمز رنگ ناشی از کشیدگی پوست روی شکم، ران‌ها، پستان‌ها و بازوها

• نازک و شکننده ‌شدن پوست که باعث کبودی آن می‌شود.
• روند کند بهبود زخم‌ها، نیش حشرات و عفونت‌ها
• آکنه
• دوره‌های قاعدگی نامنظم در زنان
• ضخیم شدن موهای بدن و صورت
• کاهش میل جنسی
• کاهش باروری
• اختلالات جنسی
• خستگی مفرط
• ضعف عضلانی
• افسردگی، اضطراب و حساسیت
• از دست دادن کنترل احساسات
• اختلالات شناختی
• سردرد
• بدتر شدن وضعیت فشارخون
• کاهش تراکم استخوان که منجر به شکستگی استخوان در طول زمان می‌شود.
• مشکلات رشد در کودکان

علل شایع

بالا رفتن سطح کورتیزول، علت اصلی سندرم کوشیگ است. کورتیزول که توسط غدد فوق کلیه ترشح می‌شود، نقش‌های متعددی در بدن ایفا می‌کند.

به طور مثال کورتیزول سطح فشارخون را تنظیم می‌کند، التهاب را کاهش می‌دهد و عملکرد قلب و عروق خونی را متعادل نگه می‌دارد. همچنین وظیفه‌ی تبدیل پروتئین، کربوهیدرات و چربی را به انرژی قابل استفاده برای بدن، برعهده دارد.

با وجود این، هنگامی که سطح این هورمون در بدن بیش از حد بالا می‌رود، ممکن‌است باعث ایجاد بیماری سندرم کوشینگ شود.

دلایل مختلفی در بدن وجود دارد که می‌توانند منجر به افزایش تولید کورتیزول شوند. این دلایل عبارتند از:

• بالا بودن سطح استرس، از جمله استرس مربوط به بیماری‌های حاد، عمل جراحی، آسیب و یا بارداری، به ویژه در سه ماهه آخر آن
• عضله‌سازی و ورزش‌های مرتبط با آن
• سوء‌تغذیه
• اعتیاد به نوشیدن الکل
• افسردگی، اختلالات روانی و یا سطح بالایی از استرس عاطفی در زندگی

شایع‌ترین علت سندرم کوشینگ استفاده از داروهای کورتیکواستروئید در دوزهای بالا برای یک دوره طولانی است. پزشکان معمولاً این داروها را برای جلوگیری از پس زدن عضو پیوندی توسط بدن، تجویز می‌کنند. این دسته از داروها همچنین برای درمان بیماری‌های التهابی، مانند لوپوس و آرتریت نیز کاربرد دارد. دوزهای بالای استروئیدهای تزریقی برای درمان کمر درد، نیز عامل دیگری برای ایجاد این سندرم می‌باشد.

همچنین استروئیدها در دوز پایین‌تر در قالب مواد استنشاقی، برای درمان افراد مبتلا به آسم و افراد مبتلا به اگزما، وجود دارد. اگر این داروها به میزان زیادی استفاده شوند، می‌توانند به علتی برای ابتلا به سندرم کوشینگ تبدیل شوند.

علل دیگر این بیمار عبارتند از:

• سندرم کوشینگ اکتوپیک، که به علت ایجاد تومورهایی در ریه، پانکراس، تیروئید، یا غده تیموس رخ می‌دهد.
• وجود تومور در غده آدرنال
• سندرم کوشینگ معمولاً ارثی نیست، اما ویژگی تومورهای غدد درون‌ریز که عاملی برای ابتلا به این سندرم هستند، ارثی است.

عوارض احتمالی

اگر این بیماری درمان نشود، ممکن‌است عوارض احتمالی را به همراه داشته باشد، مانند:

• پوکی استخوان که باعث شکستگی‌های غیرطبیعی مثل شکستگی دنده‌ها و یا استخوان کف پا می‌شود.
• فشارخون بالا
• دیابت نوع دو
• عفونت‌های مکرر و غیرطبیعی
• از دست دادن تراکم و قدرت عضلانی

تشخیص

تشخیص سندرم کوشینگ می‌تواند سخت باشد، زیرا بیماری‌های دیگری هم علائم و نشانه‌هایی شبیه به کوشینگ دارند. تشخیص این بیماری ممکن‌است فرآیندی طولانی و سخت داشته باشد. فرد بیمار ممکن‌است تا مدت‌ها، هیچ پاسخ قاطعی از سوی پزشک خود مبنی بر ابتلا به این بیماری دریافت نکند.

پزشک در ابتدا معاینه‌ی بدنی انجام می‌دهد و علائمی از جمله بررسی قوز چربی بین شانه‌ها و نشانه‌های روی پوست را بررسی می‌کند.

اگر از داروهای کورتیکواستروئیدی استفاده می‌‌شود، پزشک به وجود بیماری سندرم کوشینگ شک می‌کند و ممکن‌است انجام آزمایش‌های تشخیصی زیر را به توصیه کند:

• آزمایش‌های خون و ادرار

این آزمایش، سطح هورمون‌های موجود در ادرار و خون را اندازه‌گیری کرده و در صورتی‌که بدن در حال تولید سطح زیادی از کورتیزول باشد، آن را نشان می‌دهد.

• آزمایش بزاق

سطح کورتیزول معمولاً در طول روز بالا و پایین می‌رود. در افرادی که مبتلا به سندرم کوشینگ نیستند، سطح کورتیزول به خصوص در عصر، افت می‌کند. با معاینه‌ی سطح کورتیزول در نمونه‌ی بزاق، پزشک می‌تواند سطح این هورمون را اندازه‌گیری کند.

• آزمایش‌های تصویربرداری

سی.تی.اسکن یا ام.آر.آی (MRI) می‌توانند تصاویری از غدد آدرنال و هیپوفیز تهیه کنند تا پزشک بتواند اختلالاتی مثل تومور را تشخیص دهد.

درمان

درمان این بیماری با هدف کاهش سطح هورمون کورتیزول بدن برنامه‌ریزی می‌شود. بهترین درمان، بستگی به علت بیماری دارد. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• کاهش مصرف کورتیکواستروئید

اگر علت بیماری ، مصرف طولانی‌مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی باشد، پزشک ممکن‌است بتواند علائم بیماری را با کاهش دوز دارو و در طول زمان، کاهش دهد.

در مورد بیماری‌هایی که باعث مصرف کورتیکواستروئیدها شده‌اند، پزشک می‌تواند داروهای غیرکورتیکواستروئیدی تجویز کند. از کاهش دوز داروها به صورت خودسرانه باید خودداری شود.

قطع خودسرانه‌ی این داروها می‌تواند باعث کاهش کورتیزول بدن شوند. داروها باید به آرامی کاهش یابند تا بدن قادر به ادامه‌ی تولید طبیعی هورمون کورتیزول باشد.

• جراحی

اگر علت سندرم کوشینگ، تومور باشد، پزشک ممکن‌است از عمل جراحی برای خارج کردن کامل تومور استفاده کند. تومورهای هیپوفیزی معمولاً توسط جراح اعصاب و از راه بینی خارج می‌شوند. اگر تومور در غدد فوق کلیه، ریه‌ها یا پانکراس باشد، جراح با انجام یک عمل جراحی استاندارد یا با استفاده از روش‌هایی با حداقل تهاجم، اقدام به خارج کردن تومور می‌کند.

پس از جراحی، نیاز است تا از داروهای جایگزین کورتیزول استفاده شود تا بدن بتواند میزان کورتیزول را تنظیم کند. در اکثر مواقع، پس از عمل سطح هورمون‌های بدن به حالت طبیعی باز می‌گردد و پزشک می‌تواند مصرف داروهای را قطع کند.

همچنین پزشک ممکن‌است خارج کردن غدد فوق کلیه (آدرنالکتومی) را توصیه کند. این روش تولید بیش از حد کورتیزول را درمان می‌کند اما ممکن‌است برای ادامه‌ی زندگی نیاز به مصرف داروهای جایگزین باشد.

• پرتودرمانی

اگر جراح نتواند کل تومور هیپوفیز را خارج کند، احتمالاً از پرتودرمانی برای درمان استفاده می‌کند. پرتوها به تومور تابانده می‌شوند و باعث تخریب آن‌ها خواهند شد.

• داروها

داروها می‌توانند در صورت مؤثر نبودن پرتودرمانی، استفاده شوند. پزشک ممکن‌است دارودرمانی را پیش از جراحی برای بهبود علائم و به حداقل رساندن خطرات جراحی، تجویز کند.