مدیریت بیماری
پیشگیری از دیابت
دیابت بیماری بسیار مهم و یکی از علل اصلی ابتلاء افراد به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، نارسایی کلیه، نابینایی و قطع عضو است. احتمال ابتلای افراد دیابتی به بیماری‌های قلبی و مرگ بر اثر حمله قلبی دو برابر بیشتر از غیر دیابتی‌ها است.
دیابت هنگامی اتفاق می‌افتد که بدن انسولین کمی تولید کند (دیابت نوع 1) یا از انسولین موجود به طور مناسب استفاده نکند (دیابت نوع 2)، بنابراین قند موجود در خون بالاتر از حد طبیعی می‌شود. دیابت نوع 2 رایج‌ترین نوع دیابت است. این نوع از دیابت معمولا بعد از 40 سالگی شروع می‌شود و احتمال آن با افزایش سن بیشتر می‌شود.
افرادی که سابقه‌ی خانوادگی دیابت دارند احتمال بیشتری برای ابتلا به آن دارند.
علائم ابتلا به دیابت نوع یک عبارتند از:
- تکرر ادرار و مقدار بیش از حد طبیعی ادرار به ویژه در شب
- خشکی دهان و تشنگی بیش از حد
- احساس خستگی ناگهانی
- کاهش وزن بدون دلیل
- تاری دید
دیابت نوع 2 روندی بسیار آهسته‌تر دارد و علائم آن کم‌تر قابل توجه هستند. متاسفانه عموماً زمانی دیابت 2 در فرد تشخیص داده می‌شود که فرد مبتلا به بیماری‌های دیگر شده است و به طور میانگین 5 سال از شروع آن می‌گذرد. بسیاری از علائم اولیه‌ی دیابت نوع 2 همانند نوع 1 است با این تفاوت که به آرامی بروز می‌کنند و بنابراین اغلب نادیده گرفته می‌شوند.
علائم ابتلا به دیابت نوع دو عبارتند از:
- سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی دست و پاها
- بریدگی‌ها و زخم‌هایی که مدت زمان بهبودی آن‌ها طولانی می‌شود
- ناتوانی جنسی یا اختلال در نعوظ
- احساس تشنگی و نوشیدن آب زیاد
- پر ادراری
- پرخوری و احساس گرسنگی بعد از خوردن غذا
- خشکی دهان
- مشکلات شدید لثه
- خستگی
- تاری دید
- عفونت‌های مکرر پوستی و یا دستگاه ادراری
- تهوع و استفراغ
- کاهش وزن
با توجه به اینکه تشخیص علائم بیماری دیابت نوع 2 دشوار است؛ تشخیص آن با انجام معاینات پزشکی و درخواست آزمایش خون توسط پزشک صورت می‌گیرد.
عوامل خطر ابتلا به دیابت شامل موارد زیر است:
- افرادی که 45 سال سن و یا بیشتر دارند.
- افرادی که دچار اضافه وزن هستند. به خصوص کسانی که چاقی شکمی دارند.
- افرادی که یکی از اعضای خانواده درجه 1 مانند پدر، مادر، برادر یا خواهر آن‌ها به دیابت نوع 2 مبتلا شده است.
- افرادی که کم‌تر از دو بار در هفته ورزش می‌کنند.
- افرادی که چربی خون (کلسترول و تری گلیسیرید بالا) دارند و به فشارخون مبتلا هستند.
- افرادی که تغذیه ناسالم (پرچرب، کم فیبر) دارند.
- افرادی که داروهایی که سبب بروز دیابت می‌شود مصرف می‌کنند مانند کورتن‌ها
- افرادی که دخانیات (سیگار، قلیان و …) مصرف می‌کنند.
- افرادی که استرس (فشارهای روانی) زیاد دارند.
- افرادی که سابقه قند خون ناشتا بالاتر از حد طبیعی (110- 126 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر) دارند.
توصیه‌های پیشگیری از ابتلا به دیابت
اغلب با اتخاذ سبک زندگی سالم می‌توان از ابتلا به بیماری دیابت نوع 2 پیشگیری کرد. و برای این کار نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
- رژیم غذایی مناسب
- تا حد امکان از مصرف انواع شیرینی‌جات، نوشابه‌های گازدار و کلیه مواد غذایی که از قندهای ساده تشکیل شده‌اند اجتناب کنید.
- از نان‌های روغنی کم‌تر استفاده کنید و مصرف نان‌های حاوی غلات کامل (نان سنگک، نان جو و …) و سبوس‌دار را افزایش دهید.
- تا حد امکان از ماکارونی سبوس‌دار استفاده کنید.
- برای برقراری تعادل با انسولین مورد نیاز، در هر یک از وعده‌های اصلی یا میان وعده‌ها مقداری کربوهیدرات (مواد غذایی قندی) مرکب یا غذاهای نشاسته‌ای از قبیل: نان گندم کامل، میوه، سیب زمینی، ماکارونی، برنج و حبوبات استفاده کنید.
- میوه‌ها و سبزی‌ها، پیاز و سیر را به مقدار کافی در غذای روزانه خود بگنجانید.
- تا حد امکان از سبزی‌های خام یا بخارپز استفاده کنید.
- از سس سالاد بدون چربی یا کم چرب، آبغوره و آب لیمو برای سالاد استفاده کنید.
- تا حد امکان میوه‌ها را به صورت خام و همراه با پوست مصرف کنید و از مصرف انگور، هندوانه و خربزه به علت دارا بودن قند زیاد اجتناب کنید یا کم‌تر مصرف کنید.
- تا حد امکان از ماست، دوغ و شیر کم چرب یا بدون چربی استفاده کنید.
- از بستنی کم‌تر استفاده کنید.
- در صورت مصرف تخم مرغ، حداکثر هفته‌ای دو بار آن را مصرف کنید.
- سعی کنید تا حد امکان گوشت کم‌چرب خریداری و آن را بدون افزودن چربی بپزید.
- از گوشت سفید، بیشتر از گوشت قرمز استفاده کنید.
- قبل از پختن مرغ، پوست آن را به طور کامل جدا کنید.
- سعی کنید ماهی بیشتری مصرف کنید. ماهی آبپز یا کبابی مناسب‌تر از ماهی سرخ کرده است.
- از کره حیوانی، خامه، کره مغزها، روغن نارگیل و … به ندرت استفاده کنید.
- از مصرف روغن‌های اشباع شده و جامد، خودداری و به جای آن، از روغن زیتون، روغن کانولا، روغن آفتابگردان، روغن سویا، روغن ذرت (خیلی کم) و روغن‌های مخصوص سرخ کردنی استفاده کنید.
- از روغن زیتون جهت سرخ کردن غذا استفاده نکنید.
- روزانه شش تا هشت لیوان مایعات بدون شیرینی بنوشید.
- مصرف کمی گردو در روز به دلیل دارا بودن امگا ۳ می‌تواند مفید باشد.
- کاهش وزن
- حتماَ زیر نظر متخصص تغذیه و با پیروی از یک رژیم غذایی سالم اقدام به کاهش وزن کنید. چاقی یکی از عوامل خطر مهم برای ابتلا به دیابت نوع دو است.
- به مقدار کافی آب مصرف کنید.
- فعالیت بدنی مناسب و منظم داشته باشید.
- غذا را در ظرف کوچک‌تری بکشید.
- از مصرف غذای پر انرژی که قند و چربی بالا دارند خودداری کنید.
- فشارخون خود را تحت کنترل داشته باشید.
- انجام فعالیت بدنی و ورزش کردن به صورت منظم
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید. فعالیت بدنی و ورزش موجب مصرف قند در ماهیچه‌ها، کاهش میزان قند خون و تأثیر بهتر انسولین در پایین آوردن قند خون می‌گردد.
- از ورزش‌های خیلی سنگین پرهیز کنید.
- ورزشی را که به آن علاقه دارید، انجام دهید. بهتر است ورزش، به صورت هوازی باشد. ورزش‌هایی مانند دویدن آرام در مسافت‌های طولانی، پیاده‌روی تند، شنا و دوچرخه سواری که با مصرف زیاد اکسیژن همراه هستند.
- البته به منظور کاهش خطر ابتلا به دیابت، لازم است خواب و استراحت کافی، مناسب و منظم داشته باشید. خواب بیش از حد یا کم‌تر از حد نیاز، خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.
- کنترل استرس (فشارهای روانی)
- برای حل مشکل استرس‌زا با دیگران مشورت کنید و از آن‌ها کمک بگیرید. استرس یا فشارهای روحی روانی در ایجاد دیابت نقش دارد و یکی از عوامل خطر دیابت محسوب می‌شود.
- به آهنگ‌های آرام بخش و نشاط آور گوش کنید، به مسافرت بروید، با افراد گوناگون ارتباط ایجاد کنید.
- ورزش و فعالیت‌های منظم بدنی را همواره دنبال کنید.
- زمان‌های معینی در طول روز را به استراحت خود اختصاص دهید.
- دوری از سیگار و قلیان
- از مصرف سیگار و دخانیات بپرهیزید. مصرف دخانیات مانند سیگار و قلیان منجر به ایجاد دیابت نوع دو می‌شود. نیکوتین موجود در سیگار منجر به افزایش استرس (فشارهای روانی) و در نهایت ایجاد دیابت در افراد می‌شود.
- اگر به تنهایی قادر به ترک سیگار نمی‌باشید، از افراد مورد اعتماد و پزشک خود برای این کار کمک بگیرید.
