مدیریت بیماری
روان آشفتگی (دلیریوم)
دلیریوم یا روان آشفتگی یک اختلال در توانایی ذهنی و عملکرد شناختی است که در نتیجه گیجی و کاهش آگاهی محیط اطراف صورت می‌پذیرد. روان‌آشفتگی، درحقیقت اختلال کلیِ اعمالِ شناختی و عدم هوشیاری است. دلیریوم حاد (از چند ساعت تا چند روز) سیری کوتاه دارد و وقتی عوامل سببی حذف شوند با بهبود سریع همراه است. روان آشفتگی (دلیریوم) اغلب می‌تواند به یک یا چند عامل مرتبط باشد مانند بیماری شدید یا مزمن، تغییرات در تعادل متابولیکی (مانند سدیم کم)، دارو، عفونت، مصدومیت، ترک الکل و یا مواد مخدر.
از آنجا که علائم هذیان و زوال عقل می‌تواند مشابه هم باشد، برای تشخیص دقیق پزشک، توضیح علائم توسط اعضای خانواده یا پرستار بسیار مهم است.
علائم و نشانه‌ها
روان آشفتگی (دلیریوم) یا روان آشفتگی معمولا به مدت چند ساعت یا چند روز طول می‌کشد و اغلب در طول روز در حال نوسان است و ممکن است در این دوره هیچ علامتی نداشته باشد.
علائم و نشانه‌های اولیه این بیماری عبارت است از:
- کاهش آگاهی از محیط اطراف
در نتیجه ممکن است بیمار علائم زیر را داشته باشد:
- ناتوانی در تمرکز بر یک موضوع و یا پرش از موضوعی به موضوع دیگر
- گیرکردن بر یک موضوع به جای پاسخ به سوالات و گفت‌و‌گو
- پریشان شدن توسط چیزهای بی‌اهمیت
- آرام نشستن در گوشه‌ای، فعالیت کم و یا هیچ و پاسخی کمی به محیط اطراف ندادن
- مهارت‌های تفکر ضعیف (اختلال شناختی)
ممکن است بیمار علائم زیر را داشته باشد:
- حافظه ضعیف، به خصوص در یادآوری وقایع اخیر
- سردرگمی، برای مثال، نمی‌دانند که شما کی هستید و یا کجا هستید.
- مشکل در صحبت کردن یا یادآوری کلمات
- صحبت کردن درهم و برهم یا مزخرف
- مشکل با درک صحبت
- خواندن یا نوشتنبا سختی
- تغییرات رفتاری
این‌ها ممکن است بیمار علائم زیر را داشته باشد:
- دیدن چیزهایی که وجود ندارد (توهم)
- بی‌قراری، اضطراب و یا رفتار مبارز
- فریاد، ناله یا ایجاد صداهای دیگر
- آرام و ساکت – به خصوص در افراد مسن
- آهسته تکان خوردن یا بی‌حالی
- عادات خواب آشفته
- وارونگی شب و روز چرخه خواب و بیداری
- اختلالات عاطفی
ممکن است بیمار علائم زیر را داشته باشد:
- اضطراب، ترس و یا پارانویا
- افسردگی
- تحریک پذیری یا خشم
- احساس وجد (سرخوشی)
- بی‌علاقگی
- تغییرات خلق و خوی غیر قابل پیش‌بینی و سریع
- تغییرات شخصیتی
انواع روان آشفتگی (دلیریوم)
- روان آشفتگی بیش فعال یا هایپراکتیو
تشخیص این نوع روان آشفتگی (دلیریوم) به آسانی صورت می‌پذیرد و علائم این نوع روان آشفتگی (دلیریوم) شامل: بی‌قراری، تغییرات سریع خلق و خوی، توهم و هیجان است.
- روان آشفتگی کم فعالی یا هایپواکتیو
علائم این نوع روان آشفتگی (دلیریوم) شامل: خواب آلودگی غیر عادی، خیرگی و عدم فعالیت است.
- روان آشفتگی مختلط (درهم آمیخته)
این نوع روان آشفتگی (دلیریوم) شامل هر دو علائم هایپراکتیو (بیش فعالی) و هایپواکتیو (کم فعالی) می‌باشد. این نوع افراد ممکن است سریعا از هایپراکتیو به هایپواکتیو تغییر حالت دهند.
- روان آشفتگی و دمانس (زوال عقل)
تشخیص این دو نوع بیماری از هم به سختی صورت می‌گیرد و ممکن است یک نفر دچار هر دو بیماری شود. در حقیقت اغلب روان آشفتگی (دلیریوم) در افرادی با بیماری دمانس اتفاق می‌افتد.
دمانس: به زوال تدریجی عقل و از دست دادن دیگر مهارت‌های تفکر به علت اختلال تدریجی و از بین رفتن سلول‌های مغز می‌گویند.
علل شایع
دلیرییوم به هنگام دریافتن و فرستادن سیگنال (پیام) به مغز دچار اختلال می‌شود و بروز می‌کند. روان آشفتگی (دلیریوم) ممکن است یک یا بیش از یک علت، مانند یک بیماری‌های دیگر و مسمومیت دارویی داشته باشد و گاهی اوقات هم می‌تواند بدون علل زیر باشد.
علل احتمالی این بیماری عبارتند از:
- برخی داروها یا مسمومیت مواد مخدر
- سوء مصرف الکل و مواد مخدر
- عدم توازن در متابولیک‌ها مانند کمبود سدیم و کلسیم
- سایر بیماری‌های مزمن و حاد
- قرار گرفتن در معرض سم
- سوء تغذیه یا کم شدن آب بدن
- مشکلات عاطفی
- تب و عفونت‌های شدید
- محرومیت از خواب
مصرف برخی داروها یا ترکیبی از چندین دارو می‌تواند باعث دلیریوم شود که برخی از آن‌ها شامل:
- داروهای اختلال رفتاری
- داروهای خواب‌آور
- داروهای ضد حساسیت مانند آنتی هیستامین‌ها
- داروهای ضد درد
- داروهای ضد تشنج
- داروهای آسم
- داروهای بیماری پارکینسون
عوامل تشدید کننده خطر
شرایطی که منجر به ماندن در بیمارستان شود مخصوصا در بخش مراقبت‌های ویژه و با بعد از عمل جراحی خطر ابتلا به روان آشفتگی را افزایش می‌دهد.
شرایطی که خطر ابتلا به روان آشفتگی را افزایش می‌دهند عبارت است از:
- اختلالات مغزی مانند: دمانس، سکته مغزی و بیماری پارکینسون
- سالمندی
- اختلال بینایی و شنوایی
- داشتن مشکلات و بیماری‌های متعدد
عوارض احتمالی
روان آشفتگی (دلیریوم) ممکن است تنها چند ساعت یا چند هفته یا چند ماه طول بکشد. اگر مسائل مرتبط با روان آشفتگی (دلیریوم) سریع شناخته شود، اغلب زمان بهبودی کوتاه‌تر خواهد بود.
درجه بهبودی بستگی به سلامت و وضعیت ذهنی قبل از شروع بیماری دارد. افراد مبتلا به زوال عقل، برای مثال، ممکن است یک کاهش کلی قابل توجهی در مهارت‌های حافظه و تفکر را تجربه کنند. احتمال بهبودی کامل در افرادی که از سلامتی بهتری برخوردار باشند، بیشتر است.
افراد مبتلا به بیماری‌های جدی، مزمن و یا پایانی امکان ندارد سطح عملکرد و مهارت‌های تفکر قبل از شروع روان آشفتگی (دلیریوم) را بدست آورند. روان آشفتگی (دلیریوم) در افرادی که به طور جدی بیمار هستند ممکن است منجر به:
- کاهش سلامت عمومی
- بهبودی کم بعد از عمل جراحی
- نیاز پیدا کردن به مراقبت نهادی
- افزایش خطر مرگ، به خصوص با روان آشفتگی (دلیریوم)
تشخیص
دکتر روان آشفتگی (دلیریوم) را براساس تاریخچه پزشکی، ارزیابی وضعیت ذهنی و شناسایی عوامل موثر تشخیص می‌دهد.
معاینه ممکن است شامل موارد ادامه باشد:
- ارزیابی وضعیت ذهنی
دکتر در ابتدا با ارزیابی آگاهی، توجه و تفکر کار خود را شروع می‌کند. که ممکن است به صورت غیررسمی از طریق گفت و گو یا نمایش فیلم برای ارزیابی وضعیت روانی، گیجی، ادراک و حافظه انجام شود.
- بررسی جسمی و عصبی
دکتر برای چک کردن علائم مشکلات سلامت یا بیماری زمینه‌ای یک معاینه جسمی انجام می‌دهد.
بررسی سیستم عصبی نورولوژیک (چک کردن بینایی، تعادل، هماهنگی و رفلکس) می‌تواند به تعیین اینکه آیا سکته مغزی یا بیماری‌های عصبی دیگری باعث روان آشفتگی (دلیریوم) شده باشد کمک کند.
- سایر اقدامات تشخیصی
ممکن است دکتر آزمایش خون، ادرار و سایر اقدامات تشخیصی را تجویز نماید. آزمایش عکسبرداری از مغز ممکن است هنگامی که نتوان با دیگر اطلاعات موجود این بیماری را تشخیص داد، از روش‌های تصویربرداری استفاده شود.
درمان
اولین هدف برای درمان روان آشفتگی (دلیریوم) بر طرف کردن علت بیماری (مانند داروها یا عفونت) می‌باشد. درمان سپس بر روی ایجاد بهترین محیط برای بهبود بدن و آرامش مغز تمرکز می‌کند.
زمان مناسب مراجعه به پزشک
اگر علائم و نشانه‌های روان آشفتگی را در بستگان، خانواده یا دوستان خود مشاهده کردید، سریعا وی را به دکتر نشان دهید. شاید شما بهتر از خود فرد این بیماری را تشخیص دهید. اگر علائم و نشانه‌های روان آشفتگی را در فرد تحت مراقبت بیمارستان یا آسایشگاه مشاهده نمودید، لطفا این علائم را به پزشک گزارش نمایید. سالمندانی که در حال گذراندن دوره نقاهت در بیمارستان یا در مرکزهای مراقبتی هستند بیشتر در معرض خطر ابتلا به روان آشفتگی می‌باشند.
