مدیریت بیماری
دستگاه اسکلتی عضلانی
دستگاه اسکلتی عضلانی ساختار محرکه در مهره‌داران است و امکان جنبش را برای آن‌ها فراهم می‌نماید. این دستگاه شامل دو بخش است که در ارتباطی نزدیک کار می‌کنند. سیستم اسکلتی که منفعل است و سیستم عضلانی که فعال است.
ساختمان‌های استخوانی و بافت پيوندی در حدود 25 درصد وزن بدن و عضلات در حدود 50 درصد وزن بدن را تشكيل می‌دهند.
اجزای تشکیل دهنده دستگاه اسکلتی-عضلانی
اجزای تشکیل دهنده این دستگاه شامل استخوان‌ها، مفاصل، غضروف‌ها، ماهیچه‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها و دیگر بافت‌های همبند است که موجب پشتیبانی و اتصال بافت‌ها و اندام‌ها به یکدیگر می‌شوند.
دستگاه اسکلتی
دستگاه اسکلتی یا سیستم اسکلتی بزرگ‌ترین دستگاه بدن است، از مجموعه استخوان‌ها و مفاصل تشکیل می‌گردد که ازطریق عضلات اسکلتی یا ماهیچه‌های مخطط در اعمال حرکتی دخالت می‌کنند.
انسان‌ها در بدو تولد ۲۷۰ قطعه استخوان در بدن دارند، اما در بزرگ‌سالی و در پی ترکیب برخی استخوان‌ها با یکدیگر، مجموع استخوان‌های بدن انسان به ۲۰۶ استخوان کاهش می‌یابد. بيش از 99 درصد تمام كلسيم بدن در استخوان‌ها ذخيره می‌شود.
استخوان‌ها
- انواع استخوان‌ها
دسته‌بندی ذیل بر اساس شکل استخوان‌ها صورت گرفته است:
-
- استخوان‌های بلند: یک تنه و دو سر دارند، استخوان ران و بازو
- استخوان‌های کوتاه: استخوان‌های مچ دست
- استخوان‌های پهن: استخوانی بشقابی شکل هستند، استخوان جمجمه
- استخوان‌های نامنظم : شکل خاصی ندارند، استخوان بی‌نام و مهره‌ها
- استخوان‌های کنجدی: در لابلای وتر عضلات، استخوان کشکک زانو
- بافت استخوان‌ها:
استخوان‌های دراز معمولا دارای بافت استخوانی متراکم، و استخوان‌های پهن دارای بافت اسفنجی هستند.
- مغز استخوان:
- بافت نرم و پررگی است که بر روی آن سلول‌های گوناگون خونی، خونساز و چربی قرار دارد.
- حفره مرکزی استخوان‌های دراز و فضاهای بین استخوان‌های اسفنجی را پر می‌کند.
- به دو صورت مغز قرمز و مغز زرد دیده می‌شود که اولی عمدتا از سلول‌های خونساز تشکیل شده و دومی عمدتا حاوی سلول‌های چربی است.
- در مرحله جنینی و پس از زایش تا مرحله بلوغ همه استخوان‌ها در برگیرنده مغز قرمز می‌باشند ولی در بزرگسالان مغز قرمز محدود به مهره‌ها، استخوان‌های جناغ، دنده‌ها و استخوان‌های جمجمه می‌باشد و در بقیه جاها با مغز زرد جایگزین می‌شود.
مفصل‌ها
- محلی که استخوان‌ها در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند را مفصل می‌گویند.
- مهم‌ترین کارکرد مفاصل امکان حرکت است. مفاصل موجب می‌شوند تا استخوان‌ها بتوانند در کنار هم حرکت کنند و این حرکت موجب تغییر شکل اسکلت و به دنبال آن تغییر شکل کل بدن می‌شود.
- انواع مفصل‌ها:
مفصل‌ها را بر اساس نوع حرکت آن‌ها به سه دسته تقسیم می‌کنند:
-
- مفصل متحرک: در این نوع مفاصل دو استخوان تشکیل دهنده مفصل کاملا آزادانه در کنار یکدیگر حرکت می‌کنند. مانند مفصل مچ دست یا زانو.
- مفصل نیمه متحرک: در این نوع مفاصل استخوان‌های تشکیل دهنده مفصل توسط بافتی دیگر به یکدیگر چسبیده‌اند. گرچه این استخوان‌ها می‌توانند نسبت به هم حرکت کنند ولی این حرکت آزادانه و کامل نیست. به عنوان مثال مفاصل بین دو مهره کمری.
- مفصل بدون حرکت: در این مفاصل دو سر استخوان‌ها به توسط غضروف یا رباط به هم متصل شده و عملا حرکتی بین دو استخوان وجود ندارد. مثل مفصل بین استخوان‌های جمجمه.
غضروف‌ها
غضروف بصورت لایه‌ای است که انتهای استخوان‌ها را پوشانده و موجب روان شدن حرکت دو استخوان روی هم و عدم ساييده شدن آن‌ها هنگام حرکت می‌شود.
رباط‌ها
رباط دو استخوان دو طرف مفصل را به هم متصل می‌کنند. پس دو سر رباط به استخوان متصل می‌شود.
وظایف مهم سیستم اسکلتی عبارتند از:
- افزایش ثبات و حمایت بدنی
- محافظت از قسمت‌هایی چون مغز و اندام‌های داخل
- تسهیل حرکات به واسطه مفاصل که با کمک عضلات صورت می‌گیرد.
- سیستم اسکلتی به عنوان یک دستگاه اهرمی در حرکات نقش دارد که بیش‌تر در ارتباط با استخوان‌های بلند است. در این دستگاه، مفاصل به عنوان محور اهرم‌ها محسوب می‌گردند.
- تشکیل سلول خونی یا خون‌سازی
- ذخیره چربی و مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر
دستگاه عضلانی
دستگاه عضلانی از ماهیچه‌ها تشکیل می‌شود. ماهیچه‌ها برای حرکت بدن استفاده می‌شوند. آن‌ها انرژی شیمیایی مواد غذایی را به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کنند. بافت ماهیچه‌ای از سلول‌های ماهیچه‌ای تشکیل شده است که برای انقباض تخصیص یافته‌اند. حرکت بدن از انقباض و انبساط ماهیچه‌ها حاصل می‌شود. ماهیچه‌ها از ترکیب تارهای تند و کند انقباض تشکیل شده‌اند. تارهای تند انقباض به سرعت منقبض شده، ولی زود دچار خستگی می‌شوند در صورتی که تارهای کند انقباض به آرامی منقبض، ولی دیرتر خسته می‌شوند. اسکلت تکیه‌گاه ماهیچه‌های بدن می‌باشد و در مجموع ماهیچه‌ها و اسکلت حرکات جاندارن را کنترل می‌کنند.
ماهیچه‌ها
- انواع ماهیچه‌ها:
ماهیچه‌ها به نسبت شکل و اندازه‌ای که دارند تقسیم‌بندی می‌شوند.
عضلات اسكلتی يا عضلات ارادی: این ماهیچه‌ها که به استخوان‌های بازوها، ران‌ها و ستون فقرات چسبیده‌اند در حرکات پیچیده و هماهنگ مثل راه رفتن و نشستن دخالت دارند. این نوع عضله را به خاطر داشتن نوارهای تیره و روشن (در زیر میکروسکوپ) عضله مخطط، به علت چسبیده بودن آن‌ها به استخوان‌ها، عضله اسکلتی و به جهت عملکرد ارادی آن‌ها عضلات ارادی می‌نامند.
عضلات قلبی یا عضلات غير ارادی: انرژي انقباضی آن‌ها موجب جريان خون در عروق می‌شود. سلول‌های تشکیل دهنده عضله قلب مشابه سلول‌های ماهیچه مخطط بوده ولی تفاوت‌های عمده‌ای با سلول‌های عضله مخطط دارند.
عضلات صاف یا عضلات غيرارادی: مسئول حرکات غیرارادی اندام‌های داخل بدن است. این نوع ماهیچه‌ها در اطراف اندام‌های داخلی مثل روده، طحال، رگ‌های بزرگ، لوله گوارش، دستگاه تنفسی و قاعده موها و یا مثانه قرار دارند. آن‌ها تحت کنترل اراده نیستد و انقباض آن‌ها نسبتاً به کندی صورت می‌گیرد. ماهیچه صاف از تعدادی سلول‌های دوکی شکل طویل ساخته شده است که برخلاف ماهیچه‌های مخطط در زیر میکروسکوپ منظره مخطط ندارند.
وظایف دستگاه عضلانی:
- ماهیچه‌ها در انجام حرکات بدن به جاندارن کمک می‌کنند.
- ماهیچه‌ها به تنظیم و حفظ دمای بدن هم کمک می‌کنند.
- حفظ تعادل بدن و حرکت استخوان‌های بین مفاصل.
تاندون‌ها
تاندون بافتی است که عضله را به استخوان متصل می‌کند. قسمت عمده این بافت از پروتئین خاصی به نام کلاژن درست شده است.
