مدیریت بیماری
گاستروانتریت (اسهال و استفراغ) ویروسی
اسهال و استفراغ ویروسی (گاستروانتريت)، نوعی عفونت روده است كه مشخصه آن اسهال آبكی، درد شكم، تهوع و استفراغ است كه در برخی موارد با تب همراه است.
رايج‌ترين روش شيوع اسهال و استفراغ (گاستروانتريت)، تماس با فرد آلوده يا بلع غذا و آب آلوده می‌باشد. اين بيماری در افراد سالم، بدون هيچ عوارضی بهبود می‌یابد. اما اين بيماری در نوزادان، سالمندان و افراد دارای سيستم ايمنی ضعيف می‌تواند باشد.
هيچ درمان خاصی در اين زمينه وجود ندارد، بنابراين پيشگيری امر مهمی تلقی می‌شود. علاوه بر اجتناب از آب و غذای آلوده، شستن دقيق و مكرر دست‌ها، بهترين روش دفاعی محسوب می‌شود.
علائم و نشانه‌ها
- اسهال و استفراغ (گاستروانتريت) به روده حمله كرده و منجربه بروز علائم زير می‌شود:
- اسهال آبكی (اغلب بدون وجود خون)
- گرفتگی، درد شكم، تهوع و استفراغ
- درد عضلانی و گهگاه همراه با سردرد
- تب ناچيز
علائم اسهال و استفراغ (گاستروانتريت) بسته به علت آن از 1 تا 3 روز ظاهر می‌گردد و از خفيف تا شديد متغير می‌باشد. علائم اين بيماری تنها 1 يا 2 روز طول می‌کشد، اما گاهی پيش می‌آيد كه تا 10 روز به طول بيانجامد.
از آنجايی كه علائم اسهال ويروسی و اسهال باكتريايی و اسهال انگلی مشابه يكديگرند، به راحتی با يكديگر اشتباه گرفته می‌شوند.
علل شایع
در صورت خوردن و آشاميدن غذا و آب آلوده، يا استفاده از ظروف، حوله و مواد غذايی يك فرد آلوده، احتمال ابتلا به اسهال و استفراغ (گاستروانتريت) ويروسی افزايش می‌یابد.
عوامل تشدید کننده خطر
اسهال و استفراغ (گاستروانتريت) در سرتاسر جهان اتفاق می‌افتد و همه اقشار را در هر سن و نژادی مبتلا می‌سازد. افرادی كه بيش‌تر مستعد ابتلا به اسهال و استفراغ (گاستروانتريت) می‌باشند به قرار زير است:
- كودكان
- سالمندان
- دانش آموزان، افراد مقيم در اماکن عمومی، ساكنين خوابگاه‌ها
- افراد دارای سيستم ايمنی سركوب شده (مانند افراد مبتلا به ايدز و افرادی كه شيمی‌درمانی می‌كنند)
عوارض احتمالی
اصلی‌ترين پيامد اسهال و استفراغ (گاستروانتريت)، دهيدراسيون (از دست دادن بخش عمده‌ای از آب، املاح معدنی و نمك‌های ضروری) می‌باشد. در صورتی كه يك فرد سالم به ميزان كافی مايعات بنوشد، می‌تواند مايعاتی را كه از طريق اسهال و استفراغ از دست داده است، جبران نمايد.
نوزادان و سالمندان و افراد داراي سيستم ايمنی سركوب شده بيش‌تر در معرض کم‌آبی (دهيدراسيون) قرار دارند. حتی گاهی هم نياز به بستری شدن فرد برای جبران آب از دست رفته، به صورت تزريق وريدی است. ندرتا، در برخی موارد دهيدراسيون می‌تواند كشنده باشد.
تشخیص
پزشك مربوطه بر اساس علائم و معاينات قادر به تشخيص اسهال و استفراغ (گاستروانتريت) خواهد بود. آزمايش مدفوع فوری در تشخيص كمك خواهد كرد. ممكن است پزشك براي رد عفونت باكتريايی و انگلی از شما درخواست ارائه نمونه مدفوع كند.
درمان
اغلب درمان خاصی برای اسهال و استفراغ (گاستروانتريت) ويروسی درنظر گرفته نمی‌شود. آنتی‌بيوتيك‌ها در مقابل ويروس‌ها موثر نيستند و استفاده بيش از حد آن‌ها به گسترش باكتری‌های مقاوم به آنتی‌بيوتيك كمك می‌كند. درمان اوليه شامل اقدامات خود مراقبتي و اصلاحاتی در سبک زندگی می‌باشد.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- در مرحله حاد ممکن است با دستور پزشک برای چند ساعت خوردن و نوشیدن را قطع کنید تا معده در حالت استراحت قرار گیرد.
- پس از فروکش کردن علائم، ابتدا مایعات صاف شده محدود و اگر تا 12 ساعت با مایعات مشكلی پیش نیامد، مقادیر كمی‌از غذاهای نرم و سریع الهضم مثل غلات، برنج، موز، جوجه یا سیب‌زمینی پخته شده و ماست بخورید.
- در حین بستری مشاوره تغذیه انجام می‌شود.
- جهت جلوگیری از کم‌آبی مایعات فراوان میل کنید.
- در مرحله حاد، باید در تخت استراحت کنید.
- کم‌آبی می‌تواند باعث ضعف و خستگی در شما گردد، لذا برای کاهش اتلاف انرژی زمان استراحت بیش‌تری داشته باشید.
- مرتب دستان خود را بشویید به خصوص پس از توالت رفتن و قبل از غذا خوردن.
- در هنگام تهوع نفس عمیق و آهسته بکشید و به آرامی تغییر وضعیت دهید.
- پس از هر بار استفراغ بهداشت دهان خود را رعایت کنید.
- مدفوع را از نظر خون بررسی کنید و در صورت مشکل به پرستار اطلاع دهید.
- ممکن است آزمایشات خون ومدفوع برای شما انجام و در صورت نیاز تکرار شوند.
- پس از هربار دفع ناحیه اطراف رکتوم را به خوبی تمیز کنید و از پماد محافظت کننده طبق تجویز پزشک استفاده کنید.
- ممکن است مایع درمانی (سرم) و در صورت نیاز آنتی‌بیوتیک طبق دستور پزشک معالج تجویز شود.
- داروها طبق دستور پزشک پزشک توسط پرستار در فواصل و ساعات معین تجویز می‌شود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی کافئین (قهوه، چای) الکل، مصرف سیگار و غذاهای محرک، تند و پرادویه اجتناب کنید.
- پس از متوقف شدن اسهال و استفراغ، مقادیر كمی از مایعات رقیق مثل چای، سوپ رقیق یا ژلاتین بنوشید.
- از خوردن یا آشامیدن موارد زیر تا چند روز خودداری كنید: الكل، غذاهای پر ادویه (پیتزا، اسپاگتی، پیاز)، انواع سس، سبزیجات و میوه‌های خام، قهوه و شیر.
- تا یک هفته ممکن است ضعف و بی‌حالی داشته باشید بنابراین از فعالیت‌های شدید پرهیز کنید.
- وزن خود را در حد متعادل حفظ کنید.
- تا زمانی كه تهوع، استفراغ، اسهال و تب برطرف نشده باشد در رختخواب استراحت كنید.
- سیگار نکشید زیرا باعث تحریک دستگاه گوارش می‌شود.
- شستن دست‌ها مهم‌ترین اقدام جهت پیشگیری از انتشار این بیماری‌هاست. این کار باید قبل از آماده‌سازی مواد غذایی و صرف غذا بعد از رفتن به توالت و لمس وسایل شخصی صورت گیرد.
- ممکن است مایع درمانی (سرم) و در صورت نیاز آنتی‌بیوتیک طبق دستور پزشک معالج تجویز شود.
- داروها طبق دستور پزشک پزشک توسط پرستار در فواصل و ساعات معین تجویز می‌شود.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- اگر علائم كم‌آبی مثل خشكی دهان، پوست چروكیده، تشنگی زیاد، یا كاهش ادرار به وجود آیند. درد شدید در شكم یا راست روده، خصوصاً دردی كه از وسط شكم شروع شود و تدریجاً به قسمت پایینی شكم در سمت راست تغییر مكان دهد. در موارد استفراغ بیش‌تر از دو روز، اسهال بیش‌تر از چندین روز، اسهال خونی، تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد، دردهای شکمی شدید، ضعف و گیجی به پزشک مراجعه کنید.
