مدیریت بیماری
کاهش مایع جنینی (الیگوهیدرآمنیوس)
الیگوهیدروآمینوس شرایطی است که می‌تواند طی بارداری ایجاد شود. این شرایط زمانی ایجاد می‌شود که مایع درون رحمی (مایع آمنیوتیک) که کودک در آن شناور است، به اندازه کافی تولید نمی‌شود. این شرایط گاهی می‌تواند منجر به ایجاد برخی از ناهنجاری‌ها در جنین شود.
مایع آمنیوتیک از چسبندگی اعضای بدن جنین جلوگیری می‌کند. به عنوان یک ضربه‌گیر عمل کرده و منجر به تکامل ریه‌های کودک، دستگاه گوارش، ماهیچه‌ها و … می‌شود.
بسته به علت ایجاد الیگوهیدرآمنیوس درمان‌های اختصاصی که البته بسیار محدود هستند انجام می‌شود. اداره بیمار عمدتا شامل در نظر گرفتن دقیق وضعیت جنین به خصوص در اواخر حاملگی است. در صورت بروز علائم خطر در جنین ختم حاملگی صورت می‌گیرد.
علائم و نشانه‌ها
- اگر کمبود مایع شدید باشد، رحم، برای آن مرحله از حاملگی کوچک‌تر از حد طبیعی به نظر می‌رسد.
- در نتایج سونوگرافی نیز ناهنجاری‌هایی در چهره جنین مشاهده می‌شود.
- نشت مایع آمنیوتیک به بیرون از بدن مادر، هر چند که این اتفاق همیشه نمی‌افتد.
علل شایع
- علل ایجاد این شرایط همیشه مشخص نیست.
- ناهنجاری‌های جنینی: از آنجا که ریه و دستگاه گوارش جنین هم در ساخت و جذب مایع آمنیوتیک نقش دارد، اختلالات هر یک از این دستگاه‌ها می‌تواند به افزایش یا کاهش مایع داخل رحمی منجر شود. کلیه یک جنین سالم از هفته چهارم بارداری به بعد شروع به ترشح مایع درون رحمی (مایع آمنیوتیک) می‌کند. در صورتی که کلیه جنین دچار نقص باشد، این مایع ترشح نخواهد شد.
- نشت مایع از کیسه آب: شایع‌ترین علت آن سوراخ شدن یا پارگی کیسه آب قبل از موعد زایمان است.
- حاملگی طولانی مدت: با پیشرفت حاملگی، آرام آرام مایع اطراف جنین کم شده و جای بیشتری برای رشد جنین می‌دهد. در صورتی که موعد زایمان برسد و زایمان اتفاق نیافتد (زایمان دیررس)، آب بیشتری جذب شده و اطراف جنین تقریبا خشک می‌شود.
- عفونت داخل رحمی: ابتلا به برخی عفونت‌ها می‌تواند سبب کم شدن میزان مایع گردد.
- داروها: مصرف بعضی داروها در دوران بارداری از قبیل برخی مسکن‌ها نیز باعث کاهش حجم مایع درون کیسه آب می‌شود.
- مشکلات مرتبط با جفت مانند جدا شدن جفت از رحم که این شرایط در انتقال خون و مواد غذایی به جنین اختلال ایجاد می‌کند.
- برخی مشکلات مادر مانند فشار خون بالا.
عوارض احتمالی
- احتمال سقط جنین وجود دارد.
- زایمان زودرس
- افزایش احتمال سزارین
- به علت کمبود جا برای جنین در رحم مادر که ناشی از کمبود مایع آمنیوتیک می‌باشد، ناهنجاری‌های جسمی در ظاهر جنین رخ می‌دهد و شکل ظاهری برخی از اندام‌ها مانند سر و پاها تغییر می‌کند.
تشخیص
تشخیص توسط پزشک با اخذ شرح حال و معاینه دقیق بیمار صورت می‌گیرد و در صورت نیاز از دیگر روش‌های تشخیصی ذکر شده در زیر استفاده می‌شود:
- تصویر برداری با استفاده از اشعه ایکس از نوزاد بلافاصله پس از تولد برای تشخیص ناهنجاری‌ها
- سونوگرافی
درمان
کاهش مایع در اواخر بارداری بسیار شایع‌تر است و در صورت تشخیص و در صورتی که ریه جنین تکامل کافی یافته و جنین نارس نباشد باید به سرعت به ختم حاملگی اقدام کرد.
اما در مواردی که جنین نارس است تصمیم‌گیری مشکل است، چون از طرفی کاهش مایع داخل رحمی (مایع آمنیوتیک) می‌تواند به مرگ جنین منجر شود و از طرف دیگر تولد نوزاد نارس تبعات زیادی چون مرگ نوزاد دارد و در این موارد سعی می‌شود با روش‌هایی مقداری زمان به جنین و مادر داد، اما در نهایت در صورت ادامه مشکل با وجود نارس بودن جنین، پزشک برای نجات جان نوزاد به ختم حاملگی اقدام می‌کند.
اگر در خانم باردار، کم بودن مایع آمنیوتیک یا مایع درون رحمی تشخیص داده شود، معمولاً پزشک با دقت بیشتر سیر بارداری را زیر نظر می‌گیرد تا از بروز عوارض پیشگیری نماید و در صورتی که بیمار دچار بی آبی هم شده باشد، معمولاً توصیه می‌کند خانم باردار مایعات بیشتری بنوشد.
در طول زایمان نیز برای رفع فشار وارده بر بند ناف، می‌توان از آمنیواینفیوژن استفاده کرد. در این روش، یک سوند یا کاتتر (لوله) را در گردن رحم قرار می‌دهند و محلول نمکی را قطره قطره وارد کیسه آمنیوتیک می‌نمایند. در صورتی که سرعت قلب کودک کاهش پیدا کند یا در طول زایمان بیش از حد طبیعی افزایش پیدا کند و یا بند ناف فشرده شود، لازم است سزارین انجام شود.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- ابتدا تغذیه با مایعات آغاز می‌شود و در صورت توانایی هضم مایعات رژیم غذایی عادی آغاز می‌شود.
- توصیه می‌شود برای جلوگیری از یبوست از مواد غذایی فیبردار استفاده کنید.
- جهت خارج شدن ابتدا لبه تخت نشسته و در صورت نداشتن سرگیجه می‌توانید با کمک همراه یا پرستار خود از تخت خارج شوید.
- در بستر پاها را حرکت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود. بهتر است هر چه زودتر از بستر خارج و راه بروید.
- در هنگام راه رفتن، سرفه و تنفس عمیق محل بخیه را با دست گرفته یا با بالش ثابت نگه دارید تا از درد در ناحیه عمل جلوگیری نمائید.
- برای خروج از بستر، ابتدا مدتی در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان نمائید، در صورت نداشتن سرگیجه، تاری دید و … با کمک تیم مراقبتی راه بروید.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- بدون هماهنگی با پرستار به تجهیزات متصل به خود دست نزنید.
- داروهای تجویز شده توسط پزشک، توسط پرستار به شما داده می‌شود.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از یک رژیم غذایی متعادل و سالم سرشار از کلسیم و پروتئین پیروی کرده و از مصرف غذاهای پرکالری و با ارزش غذایی کم خودداری کنید.
- از مصرف غذاهای نفاخ و دیر هضم اجتناب کنید.
- جهت جلوگیری از یبوست از رژیم غذایی پرفیبر و مایعات مصرف کنید.
- مواد غذایی سرشار از ویتامین ث مصرف کنید. مانند: پرتقال، لیمو شیرین، سبزی خوردن، گوجه فرنگی، فلفل دلمه‌ای و نارنگی.
- از یک رژیم غذایی سرشار از سبزیجات و انواع میوه‌جات استفاده کنید.
- غلات کامل را به رژیم غذایی خود بیافزایید.
- مصرف آب را افزایش دهید.
- مصرف ماهی و امگا 3 را نیز افزایش دهید.
قبل از زایمان:
- در صورتی که برای شما استراحت مطلق توصیه شده باشد، دقیقا باید طبق دستورات پزشک تا زمانی که وی توصیه کرده است در تخت استراحت نمایید.
- برای حمام نباید از وان استفاده کنید.
- از مقاربت خودداری کنید.
پس از زایمان:
- جهت خارج شدن ابتدا لبه تخت نشسته و در صورت نداشتن سرگیجه با کمک همراه خود از تخت خارج شوید.
- از زور زدن، بلند کردن اجسام سنگین و رانندگی تا زمانی که پزشک توصیه کرده است خودداری کنید.
- بهتر است 6 تا 4 هفته پس از زایمان از انجام مقاربت خودداری کنید.
- از بلند کردن اشیاء سنگین‌تر از وزن نوزاد تا 8 هفته پرهیز نمایید.
- تا مدتي از انجام كارهاي سنگين خودداری كنيد.
- سعی کنید مرتباً راه بروید، چرا که راه رفتن هم از نفخ شما جلوگیری می‌کند و هم از یبوست.
- به خاطر داشته باشید استراحت کافی، در فواصل فعالیت، به تسریع بهبودی دوران پس از زایمان کمک می‌کند.
- سعی کنید در ساعاتی که نوزاد خواب است شما نیز استراحت نمایید و از دید و بازدید‌های طولانی بستگان حتی الامکان بپرهیزید.
- پس از بهبودی و با مشورت با پزشک شروع به انجام ورزش‌های روزانه کنید.
- از نشستن طولانی مدت در صندلی و فشار بر زانوها انداختن پاها روی یکدیگر و بی‌حرکتی اجتناب نمائید.
- لباس زیر را روزانه تعویض و از لباس‌های زیرنخی استفاده کنید. از پوشیدن لباس‌های حاوی الیاف مصنوعی و جوراب شلوارهای تنگ و پلاستیکی خودداری کنید.
- لباس زیر همیشه باید خشک باشد و از مرطوب شدن آن پرهیز کنید.
- از شکم بند استفاده کنید.
- روزانه استحمام کنید.
- كليه داروها از قبيل آنتی‌بيوتيك و مسكن را كه پزشك تجويز كرده است را به موقع مصرف كنيد.
- چون باید به نوزاد خود شیر بدهید، نمی‌توانید رژیم لاغری بگیرید ولی می‌توانید با کاهش مصرف چربی‌ها، شیرینی‌ها و جایگزینی میوه، سبزی و پروتئین در غذاهای روزانه خود، به کالری و انرژی لازم برای تغذیه فرزند خود دست یابید.
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- در صورت مشاهده دفع ناگهانی مایع از واژن.
پس از زایمان از طریق سزارین:
- در صورت ایجاد علائمی مانند تب بالای 38 درجه و لرز، احساس درد قرمزی، درد، تورم یا احساس گرمی در محل جراحی زیر به پزشک مراجعه نمایید.
- در زمان تعیین شده توسط پزشک و حداکثر تا هفت روز بعد از عمل سزارین جهت کشیدن بخیه‌ها به پزشک مراجعه نمایید.
- در صورت بروز هرگونه علایم نگران کننده دیگر
