مدیریت بیماری
تعویض مفصل زانو
درد زانو یکی از مشکلاتی است که اغلب افراد مسن از آن شکایت دارند و یکی از روش‌های درمان مشکلات زانو، تعویض مفصل زانو است. مفصل زانو یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن است. این مفصل به دلایل بیماری‌های استخوان مانند آرتروز استخوان، روماتیسم و ضربه به زانو تخریب می‌شود و نیاز به درمان دارد.
جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند به کاهش درد و بازگشت کارایی مفصل زانو کمک کند. در این عمل استخوان و غضروف آسیب دیده در ناحیه زانو برداشته می‌شوند و با یک مفصل مصنوعی (پروتز) تعویض می‌شود.
جراح ارتوپد برای تشخیص این‌که آیا تعویض مفصل زانو برای بیمار مؤثر است یا خیر، دامنه حرکت و قدرت زانو را بررسی می‌کند. عکس‌برداری با اشعه ایکس در تعیین میزان آسیب کمک‌کننده است.
پزشک می‌تواند با توجه به سن، وزن، مقدار فعالیت، اندازه و شکل زانوی بیمار از انواع پروتزهای جایگزینی زانو و روش‌های جراحی استفاده کند.
دلایل انجام
شایع‌ترین علت برای انجام این عمل جراحی، کم کردن درد ناشی از آرتروز استخوان است. افرادی که نیاز به این جراحی دارند، معمولاً در راه رفتن، بالارفتن از پله، بلندشدن و نشستن روی صندلی مشکل دارند. بعضی از افراد هنگام استراحت نیز درد دارند.
عوارض احتمالی
این جراحی نیز مانند هر عمل دیگری، دارای مشکلاتی است، از جمله:
- عفونت ناحیه عمل
- به وجودآمدن لخته‌های خون در رگ‌های پا یا ریه‌ها
- سکته قلبی
- سکته مغزی
- آسیب به عصب زانو
آمادگی قبل از مداخله
پزشک یا متخصص بی‌هوشی ممکن است مصرف برخی داروها و مکمل‌های غذایی را قبل از عمل قطع کند. شب قبل از جراحی نباید چیزی خورده شود.
این جراحی نیاز به بی‌هوشی دارد. شرایط بدنی بیمار به تیم‌درمان کمک می‌کند تا تصمیم بگیرند که آیا از بی‌هوشی عمومی استفاده کنند و بیمار به طور کامل به خواب برود یا ناحیه ستون فقرات بی‌حس شود تا بیمار درد را حس نکند.
قبل از عمل، هنگام عمل و پس از عمل جراحی، به بیمار آنتی‌بیوتیک تزریق می‌شود تا ازعفونت پس از جراحی جلوگیری شود. ممکن است در عصب اطراف زانوی بیمار نیز ماده بی‌حسی تزریق شود. اثر بی‌حسی به تدریج پس از عمل از بین می‌رود.
روش انجام
برای انجام عمل جراحی پس از ایجاد برش (۱۵ تا ۲۵ سانتی‌متر) روی زانو، جراح کاسه زانوی را کنار می‌زند و قسمت‌های آسیب دیده مفصل را خارج می‌کند. سپس جراح قطعات مفصل مصنوعی را به هم متصل می‌کند و به‌جای مفصل آسیب‌دیده قرار می‌دهد. قبل از بستن برش، زانوی بیمار را خم و راست می‌کند تا از درستی کار زانوی تعویض شده اطمینان یابد. این عمل حدود دو ساعت طول می‌کشد.
نتایج قابل انتظار
شما به مدت یک تا دو ساعت به بخش ریکاوری منتقل خواهید شد و سپس به اتاق خود یعنی جایی که احتمالا برای چند روز آنجا بستری خواهید بود، منتقل می‌شوید. ممکن است پزشک داروهایی را برای کنترل درد شما تجویز کند. در طول اقامت در بیمارستان، باید پای خود را تکان دهید تا جریان خون به عضلات پا افزایش یابد و از تورم و لخته شدن خون جلوگیری شود. به احتمال زیاد باید از رقیق‌کننده‌های خون و جوراب‌های محافظتی برای جلوگیری از تورم و لختگی استفاده کنید. از شما خواسته می‌شود تا تمرینات تنفسی مکرری انجام دهید و به تدریج میزان فعالیت خود را افزایش دهید. روز بعد از عمل، فیزیوتراپیست نحوه کار با زانو جدید را به شما نشان می‌دهد. پس از ترک بیمارستان، فیزیوتراپی را در خانه یا مرکز مخصوص به آن انجام میدهید.
برای اکثر افراد، این جراحی به تسکین درد، تقویت حرکت و بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کند. انتظار می‌رود که مفصل تعویض شده بیشتراز ۱۵ سال دوام داشته باشد.
پس از بهبودی، می‌توانید فعالیت‌های مختلفی مانند راه رفتن، شنا، گلف یا دوچرخه‌سواری انجام دهید. اما باید از فعالیت‌های سنگین مانند دویدن، اسکی، تنیس و ورزش‌هایی که پرش دارند اجتناب کنید. در مورد محدودیت‌های خود با پزشک صحبت کنید.
در صورت بستری شدن در بیمارستان نکات زیر را رعایت نمائید:
- شب قبل از عمل، شام سوپ میل کرده و از نیمه شب ناشتا باشید.
- در صورت داشتن آرایش و لاک ناخن آن را پاک کنید.
- موهای موضع عمل، قبل از عمل لازم است تراشیده شود.
- قبل از انتقال به اتاق عمل، مثانه (ادرار) را تخلیه نمایید. ممکن است جهت سهولت در دفع ادرار، سوند ادراری برای شما گذاشته شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل زیور آلات، اجسام فلزی، گیره سر، دندان مصنوعی و غیره را خارج کنید.
- کلیه لباس‌ها (لباس زیر، جوراب و … ) را در آورید و لباس مخصوص اتاق عمل بپوشید.
- در صورت داشتن سابقه بیماری، سابقه حساسیت (دارویی، غذایی) پرستار و پزشک معالج را در جریان امر قرار دهید.
- در صورتی که بیماری خاصی دارید که تحت درمان هستید، به پزشک و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممکن است نیاز باشد داروهای شما قطع و داروهای جدید جایگزین شود.
- قبل از رفتن به اتاق عمل برای شما سرم وصل شده و برای پیشگیری از عفونت طبق دستور پزشک آنتی‌بیوتیک تزریق می‌شود.
- بی‌حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها می‌گردد ، لذا ورزش‌های تنفسی (تنفس عمیق و سرفه)و مچ و انگشتان پا را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- طبق دستور پزشک، بعد از شروع حرکات دودی روده‌ای (دفع گاز) رژیم مایعات را شروع کرده و در صورت عدم تحمل (حالت تهوع و استفراغ) به پرستار اطلاع دهید.
- در صورت تحمل به تدریج با نظر پزشک می‌توانید از سایر مواد غذایی استفاده کنید.
- با مصرف رژيم غذايی با فيبر زياد و مايعات می‌توانید سيستم گوارشی را تحريك و از ايجاد يبوست و نفخ جلوگيري و به بهبود اشتها كمك کنید.
- جهت بهبود گردش خون و جلوگيري از ايجاد عوارض بايد هر چه سريع‌تر پس از اجازه پزشك معالج با كمك تیم مراقبتی از بستر خارج شده و با حمايت راه بروید.
- جهت راه رفتن طبق توصیه پزشک و فیزیوتراپیست از عصا و واکر استفاده می‌شود و تیم مراقبتی به کمک شما می‌آیند.
- فعاليت بايد از كم شروع و به تدريج به مدت و دامنه آن افزوده گردد تا سبب خستگی شما نشود.
- در صورت داشتن درد، به پرستار اطلاع داده تا طبق تجویز پزشک اقدامات لازم جهت تسکین درد شما را انجام دهد.
- درد شديدي را كه با مسکن و روش‌های آرام‌‍‌سازی و … درمان نشده را به پرستار اطلاع دهید .
- آنتی‌بیوتیک جهت جلوگیری از عفونت و مسکن برای تسکین درد به شما داده می‌شود.
- دستورات دارویی طبق دستور پزشک در فواصل و زمان معین توسط پرستار اجرا می‌شود.
- بی‌حرکتی پس از عمل می‌تواند باعث رکود خون در پاها و افزایش احتمال عفونت ریه‌ها گردد، لذا ورزش‌های تنفسی و چرخش اندام سالم را بلافاصله پس از عمل انجام دهید.
- مچ پا و انگشتان پا را در زمانی که خوابیده‌اید حرکت دهید.
- تغيير وضعيت در بستر داشته باشید تا از فشار طولانی بر روي برجستگی‌هاي استخوانی جلوگيري شود.
- از دراز كشيدن به سمت عمل شده اجتناب کنید.
- در صورت داشتن سوند ادراری كيسه ادرار را بالاتر از سطح بدن قرار ندهید زيرا باعث عفونت مثانه می‌شود.
- از دستكاری بی‌دليل لوله وكيسه تخليه(درن و هموواگ) خودداري كنيد.
نکاتی که لازم است پس از ترخیص از بیمارستان و بازگشت به منزل رعایت نمائید.
- از رژيم غذايی با فيبر زياد و مايعات استفاده نمایید که باعث تحریک سيستم گوارشی شده و از ايجاد يبوست و نفخ جلوگيری كرده و به بهبود اشتها كمك می‌كند، استفاده نمایید.
- از رژيم غذايی پرپروتئين، پركالری و سرشار از ويتامين استفاده كنيد. مصرف سبزيجات و مركبات و آبميوه‌های تازه حاوي ويتامين ث(C)، می‌تواند به بهبود سريع‌تر زخم كمك كند.
- جهت بهبود گردش خون جلوگیری از ایجاد عوارض باید هر چه سریع‌تر تمرینات ورزشی خود را زیر نظر پزشک معالج و فیزیوتراپ شروع کنید و به تدریج به مدت و دامنه آن اضافه کنید.
- در شروع حركت، تغيير وضعيت و نقل و انتقال می‌توانيد از وسايل كمك حركتی نظير عصا، واکر، ويلچر و … استفاده كنيد.
- به صورت تدریجی دامنه حرکتی و فعالیت‌های خود را در منزل افزایش دهید.
- مواظب باشید زمین نخورید، هر بار افتادن موجب آسیب به زانوی تعویض شده می‌شود.
- کلیه فعالیت‌های خود را بعد از مشورت با پزشک و طبق توصیه‌های پزشک و فیزیوتراپیست انجام دهید.
- بخیه‌ها ی محل عمل جراحی در طی چند هفته بعد از جراحی بهبود می‌یابد و نیازی به کشیده شدن ندارد.
- محل زندگی شما بهتر است پله نداشته باشد و پله‌های منزل حتما نرده داشته باشند.
- از توالت فرنگی بلند استفاده کنید که جایی برای قرار گرفتن دست‌ها داشته باشد که با فشار دادن دست‌ها بلند شوید.
- یک صندلی بلند در حمام قرار دهید.
- فرش نرم و کف پوش‌های صیقلی که سبب لیز خوردن شوند را جابجا کنید.
- از صندلی بلند راحت یا صندلی کوتاه که روی آن بالشتک قرار گرفته و پشت آن محکم است در کنار صندلی نیز محلی برای قرار گرفتن دست‌ها وجود دارد استفاده کنید.
- یک میز یا چهار پایه کوچک در هنگام نشستن زیر پاها برای بالا نگه داشتن پاها قرار دهید.
- حدود 4 تا 6 هفته بعد از جراحی، زمانی‌که زانوهای شما خوب خم شود و به راحتی توانستید به ماشین داخل شوید و بنشینید و پاها قدرت کافی برای ترمز کردن پیدا کرد بعد از مشورت با پزشک می‌توانید حرکت کنید.
- در طی 2 سال اول بعد از جراحی، قبل از هر پروسیجر جراحی یا دندانپزشکی، آنتی‌بیوتیک طبق تجویز پزشک استفاده کنید.
- به دندانپزشک و هر پزشک دیگر در مورد عمل تعویض مفصل صحبت کنید.
- استفاده ازتكنيك‌هاي آرامسازي مانند تنفس عميق، استفاده ازمسكن‌ها و شل‌كننده‌هاي عضلانی تجويز شده توسط پزشک سبب کاهش درد می‌شود.
- تخلیه ناقص مثانه در اثر وضعیت خوابیده در رختخواب می‌تواند سبب عفونت ادراری گردد لذا مقدار کافی مایعات مصرف کرده و در صورت بروز تب یا سوزش ادرار به پزشک مراجعه کنید.
- كم تحركی، تعريق وكاهش بافت‌هاي زيرجلدی بخصوص درافراد مسن و ديابتی سبب ايجاد شكنندگی پوست و زخم فشاری می‌گردد لذا از باقی ماندن در یک وضعیت بیش از 2 ساعت خودداری کنید و روزانه پوست را از نظر قرمزی، سائیدگی و تورم کنترل کنید.
- مصرف دخانيات و الكل بايد قطع گردد. محدوديت فعاليت و تحمل وزن توصيه شده ازطرف پزشك معالج خود را رعايت كنيد.
- در صورت نیاز به تعویض پانسمان طبق نظر پزشک به بیمارستان مراجعه نمایید.
- داروهای تجويزشده از طرف پزشك معالج) آنتی‌بيوتيك‌ها، ضددردها، ضدالتهاب و …) بايد در فاصله زمانی معين و یک دوره کامل مصرف گردد.
- جهت تسکین درد طبق دستور پزشک از مسکن استفاده نمایید.
زمان مراجعه بعدی
- در صورت ایجاد ناگهانی تنگی نفس، و درد قفسه سینه و تب و لرز و افزایش تورم و درد در ساق پاها و افزایش درد زانو با فعالیت و حتی در زمان استراحت و در صورت هرگونه قرمزی، ترشح و التهاب پوست اطراف پانسمان، احساس بی حسی و سوزن سوزن شدن انتهای عضو آسیب دیده و دردی که با مسکن برطرف نمی‌شود و یا لحظه به لحظه شدت می‌یابد و بوی نامطبوع و ترشح چرکی از محل عمل به پزشک مراجعه نمایید.
