سردرد کودکان مشکل رایجی است که معمولاً زیاد هم جدی نیست. مانند بزرگسالان، کودکان نیز دچار انواع مختلف سردردها می‌شوند مانند سردردهای میگرنی و سردردهای استرسی. به علاوه کودکان دچار سردردهای مزمن روزانه نیز می‌شوند.

برخی موارد سردردها به خاطر عفونت، استرس بالا و اضطراب و ضربات خفیف به سر بروز می‌کنند. به هرحال مهم است که به علائم سر درد کودک توجه شود و اگر سردردها به طور مداوم بروز می‌کنند یا بدتر می‌شوند، با پزشک مشورت شود. سردردهای کودکان معمولاً با داروهای موجود در بازار و تغییراتی در سبک زندگی بهبود می‌یابند.

علائم و نشانه‌ها

سردرد در کودکان مشابه بزرگسالان است، اما علائم آن‌ها متفاوت است. به عنوان مثال درد میگرنی در کودکان ممکن‌است کمتر از 4 ساعت طول بکشد، در حالی که در بزرگسالان حداقل 4 ساعت طول می‌کشد. چنین تفاوت‌هایی تشخیص نوع سردرد در کودکان را دشوار می‌کند، خصوصاً که کودکان کوچک‌تر نمی‌توانند علائم سردرد را به درستی توضیح دهند.

علل شایع

برخی از عوامل می تواند باعث سردرد در کودکان شوند، از جمله:

• بیماری و عفونت: بیماری‌های رایج مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، عفونت گوش و عفونت سینوسی.
• ضربه به سر: کبودی‌ها و ضربات باعث بروز سردرد می‌شوند. گرچه اکثر صدمات وارد شده به سر خفیف هستند، اما اگر ضربه شدیدی به سر کودک وارد شد یا اگر سردرد او پس از ضربه بدتر شد، فوراً به پزشک مراجعه شود.
• عوامل عاطفی: اضطراب (که عامل بروز آن معلم‌ها، هم‌سن‌و‌سالان و والدین می‌باشند) نقش مهمی در بروز سردرد کودکان دارند. کودکان مبتلا به افسردگی معمولاً دچار سردرد می‌شوند، به ویژه اگر احساس تنهایی و اندوه داشته باشند.
• استعداد ژنتیکی: سردرد، به خصوص میگرن، در بین اعضای خانواده موروثی می‌باشد.
• برخی غذاها و نوشیدنی‌ها: نیترات (یک ماده نگهدارنده موجود در گوشت‌) و برخی افزودنی‌های غذایی، باعث بروز سردرد می‌شوند. به علاوه کافئین زیاد در نوشابه‌ها، شکلات، قهوه و چای نیز باعث بروز سردرد می‌شوند.
• مشکلات مغزی: مشکلاتی مانند آبسه یا خونریزی مغزی به ندرت، باعث بروز سردرد می‌شوند و معمولاً با مشکلات دیگری مانند مشکلات بینایی، سرگیجه و عدم‌تعدل همراه است.

عوامل تشدیدکننده خطر

هر کودکی ممکن‌است به سردرد مبتلا شود، اما این مشکل در برخی کودکان رایج‌تر است:

• دختران پس از رسیدن به سن بلوغ
• کودکانی که دارای سابقه خانوادگی سردرد هستند.
• نوجوانان بزرگسال

تشخیص

برای شناخت علت سردرد کودکان، پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:

• بررسی سابقه سردرد: پزشک از والدین یا کودک می‌خواهد که جزئیات سردرد را توصیف کند تا علت بروز سردرد را مورد بررسی قرار دهد. به علاوه پزشک برای مدتی رژیم‌غذایی خاصی را توصیه خواهد کرد. والدین نیز باید جزئیات سردرد کودک خود را ثبت کنند، جزئیاتی مانند شدت سردرد، استمرار آن و عوامل بروز سردرد.
• معاینه جسمی: پزشک معاینات جسمی ‌بر روی فرد انجام می‌دهد از جمله اندازه‌گیری قد و وزن کودک، دور سر، فشارخون و نبض. همچنین چشم‌ها، گردن، سر، شانه‌ها و ستون فقرات کودک را نیز معاینه می‌کند.
• معاینات عصبی: پزشک مشکلات حرکتی، هماهنگی و حسی فرد را مورد بررسی قرار می‌دهد.

اگر کودک از نظر ظاهر سالم باشد و سردرد تنها علامت آن است، معمولاً نیاز به آزمایش بیشتر ندارد. در برخی موارد، آزمایش‌های تصویربرداری و ارزیابی‌های دیگر می‌تواند به تشخیص بیماری کمک کند. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سی.تی.اسکن: با استفاده از این روش، پزشکان می‌توانند عواملی مانند عفونت، تومور یا سایر مشکلات پزشکی که باعث بروز سردرد می‌شوند را تشخیص ‌دهند.
• ام.آر.آی: این روش به پزشکان در تشخیص تومورها، سکته‌های مغزی، آنوریسم‌ها، بیماری‌های عصبی و سایر ناهنجاری‌های مغزی کمک می‌کند.
• مایع نخاعی: اگر پزشک نسبت به مننژیت باکتریایی یا ویروسی تردید داشته باشد که باعث بروز سردرد کودک شده است، نمونه‎ای از مایع نخاعی کودک را می‌گیرد. در این روش یک سوزن نازک بین دو مهره در کمر قرار گرفته و بخشی از مایع نخاعی برای بررسی آزمایشگاهی گرفته می‌شود.

درمان

معمولاً می‌توان سردرد کودک را در منزل با استراحت، کاهش سروصدا، مایعات زیاد، وعده‌های غذایی متعادل و داروهای مسکن بدون نسخه، تسکین داد. اگر کودک بزرگتر است و سردردهای مکرر دارد، یادگیری راهکارهای مدیریت استرس از طریق اَشکال مختلف درمانی نیز می‌تواند مؤثر باشد.

داروها

• مسکن: به طور معمول استامینوفن می‌توانند سردرد را برای کودک تسکین دهند. در هنگام دادن آسپرین به کودکان یا نوجوانان احتیاط شود. اگرچه آسپرین برای استفاده در کودکان بزرگتر از 3 سال مورد تأیید است، اما كودكان و نوجوانانی كه از بیماری آبله‌مرغان یا علائم شبه آنفولانزا بهبود می‌یابند، هرگز نباید آسپرین مصرف كنند.

• داروهای تجویزی برای میگرن: داروهای تجویزی استفاده شده برای درمان میگرن، مؤثر هستند و می‌توان با خیال راحت در کودکان بزرگتر از 6 سال استفاده کرد. اگر کودک دچار حالت تهوع و استفراغ با میگرن شود، پزشک ممکن‌است داروی ضدتهوع را تجویز کند

احتیاط: استفاده بیش از حد از داروها خود عامل مهمی ‌در سردردها است. با گذشت زمان، مسکن‌ها و سایر داروها ممکن‌است اثربخشی خود را از دست دهند. علاوه بر این، تمام داروها دارای عوارض جانبی هستند. در مورد مصرف دارو با پزشک مشورت شود.

روش‌های درمانی

اگرچه به نظر نمی‌رسد استرس باعث سردرد شود اما می‌تواند به عنوان محرک سردرد عمل کند یا سردرد را بدتر کند. افسردگی و سایر اختلالات سلامت روان نیز می‌توانند نقش مؤثری در سردرد کودکان داشته باشند. برای این شرایط، پزشک ممکن‌است یک یا چند روش درمانی را توصیه کند:

• درمان شناختی رفتاری: این روش درمانی می‌تواند به کودک در مدیریت استرس کمک کند تا دفعات و شدت سردرد را کاهش دهد.
• آموزش آرامش: روش‌های آرامش شامل تنفس عمیق، یوگا و مدیتیشن است. کودک بزرگتر می‌تواند روش‌های آرامش را در کلاس‌ها یا در خانه با استفاده از کتاب یا فیلم یاد بگیرد.
• آموزش بیوفیدبک: این روش به کودک می‌آموزد که پاسخ‌های خاصی از بدن را کنترل کند که به کاهش درد کمک می‌کند. در طی یک جلسه بیو فیدبک، کودک به دستگاه‌هایی متصل می‌شود که عملکرد بدن نظیر تنش عضلانی، ضربان قلب و فشارخون را نظارت می‌کند و بازخورد می‌دهد. کودک سپس می‌آموزد که چگونه تنش عضلانی را کاهش داده و ضربان قلب و تنفس خود را کنترل کند. هدف از بیوفیدبک، کمک به بیمار برای مقابله بهتر با درد است.